جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مفاهیم عمیق در ادیان توحیدی و اسلامی، فرهنگ دعا و نیایش است. اگر حقیقت دعا و استجابت آن به خوبی تبیین نگردد، ابهاماتی با برخی مباحث کلامی همانند پذیرش نظام قضا و قدر الهی به دنبال خواهد داشت. در پژوهش حاضر با رهیافتی فلسفی-عقلانی بر مساله استجابت دعا در حکمت متعالیه، یکی از ابهامات اساسی یعنی رابطه استجابت دعا و نظام قضا و قدر را مورد بررسی قرار دادیم. در این مقاله سعی نمودیم تا در تحلیل و تبیین مساله استجابت دعا و رابطه آن با نظام قضا و قدر، رویکرد هستی شناسی ملاصدرا به عالم هستی و مراتب سیر وجودی و معرفتی ایشان را نیز لحاظ نماییم. پرسش اساسی این جستار عبارت است از "بر اساس مبانی فکری ملاصدرا چه نسبتی میان نظام قضا و قدر الهی و مساله استجابت دعا برقرار است؟" برخی از نکاتی که در این پژوهش بدان دست یافتیم عبارت است از این که استجابت دعا نه تنها با نظام قضا و قدر الهی در تناقض نبوده بلکه به عنوان بخشی از این نظام، به منزله اسباب و وسایطی است که سبب وصول داعی به مقصد می گردد. لذا هر چند برخی علل و روابط مبهم و ناشناخته ای در تحقق مطلوب و استجابت دعا موجود می باشد، اما دعا و استجابت آن خارج از نظام علی معلولی عالم که در راستای همان قضا و قدر الهی است، نمی باشد و نوعی وحدت میان علت استجابت دعا و قضا وقدر برقرار است.

میرداماد در کتاب قبسات استدلالی علیه عینی بودن وصف وجود برای ماهیات تنظیم کرده است؛ به این ترتیب که اگر وجود وصفی عینی برای ماهیت باشد، تمایزی بین هل بسیط و هل مرکب از میان خواهد رفت. از طرفیمی‌دانیم که در باب چگونگی اتصاف ماهیت به وجود، ملاصدرا سه نظر متفاوت در آثار خود ارائه کرده است: نخست: اتصاف ماهیت به وجود تحلیلی است؛ دوم: رابطه‌ی بین ماهیت و وجود به نحو اتصاف نیست؛ و سوم: وجود متصف به ماهیت است. در این مقاله نشان داده خواهد شد که نظر نخست ملاصدرا در مقابل استدلال میرداماد نقض می‌شود. نظر دوم ملاصدرا همان نتیجه‌ی استدلال میرداماد است و با تحقق وجود در جهان (نظر خاص ملاصدرا در باب وجود) سازگار نیست؛ مگر اینکه نظر سوم ملاصدرا به آن افزوده شود. نظر سوم ملاصدرا مبتنی است بر تحقق وجود و تقدم وجود بر ماهیت (نظر خاص صدرا در باب وجود). ملاصدرا تنها با این فرض می‌تواند از عهده‌ی استدلال میرداماد برآید.

این مقاله، پرسش از طبیعت بیماری انسانی نزد هیدگر با تکیه بر رویکرد دازین­کاوانه در پژوهش­های روانی مورد بررسی قرار می­دهد؛ موضوعی که با وجود اهمیت تاریخی و جایگاه برجسته­ آن در طرح نقش تحلیل وجود انسانی در فهم تجارب آسیب­شناختی، در مقایسه با سایر ابعاد اندیشه­ هیدگر چنان­که باید مورد توجه قرار نگرفته ­است. در این زمینه،‌ ابتدا توضیح داده ­می­شود که چگونه پرسش از طبیعت بیماری به­ عنوان امری نقصانی، به ­مثابه­ نوعی از محرومیت، ضرورتاً با پرسش از سلامتی، به­ عنوان وضعیت کمال، و به­تبع آن با نحوه­ خاص وجود انسان به­ عنوان عرصه­ گشوده به­­روی جهان مرتبط می­­گردد. پس از آن مسأله­ تحلیل تجارب فردی در صور مختلف بیماری برپایه­ ساختارهای عمومی وجود انسانی همچون زمان­مندی، فضامندی و مانند آن، به ­عنوان اساس پژوهش دازین­کاوانه در حوزه­ آسیب ­شناسی مدنظر قرار می­گیرد و در پایان، نشان ­داده­ می­شود که چگونه ارائه­ سنگ­ محک وضعیت سلامتی در این زمینه و جمع میان مبنا قرارگرفتن کمال گشودگی و آزادی انسانی از سویی و صورت تجربه­ نرمال با نظر به چگونگی تحقق متعارف خصیصه ­های بنیادین وجودی از سوی دیگر، مسأله­ ساز خواهد بود.

در این مقاله ضمن تعهد به روشی تحلیلی- تطبیقی و با رجوع به آن‌چه ارسطو در بوطیقا ترسیم نموده، فرآیند ترجمه را همچون روند شکل‌گیری یک اثر هنری قرائت می‌کنیم. در مسیر مستندسازی این قرائت، خوانش متن به مثابه مشاهده محیط، فهم معنی به مثابه درک کردار، باز آفرینی متن به مثابه بازنمایی تصویر و واژه گزینی به مثابه صناعتی شاعرانه، چهار وجه شبه در تکوین استعاره «هنر ترجمه» هستند. در تشریح ثمره این قرائت نیز به این نقطه می‌رسیم که ترجمه‌ای که همچون اثر هنری وَرز یافته باشد، واجد یک وجه اخلاقی(یعنی تقلید وفادارانه از متن مبدأ) و یک وجه زیبایی‌شناختی(یعنی نوآوری برای فرهنگ مقصد) است. بر مبنای حکمت صناعی ارسطو، آن‌چه ترجمه مطلوب را در مرکز این پیوستار تعادل می‌بخشد، توجه به دو مضمون خلاقیت و بازنمایی است. بر این اساس، ترجمه در عین تمکین از ملاحظات اخلاقی، به ابداعات زیبایی‌شناسانه متمایل می‌شود و با این چشم انداز هنری و اخلاقی، روزنه‌ای را برای تعامل فرهنگ‌ها می‌گشاید.

کانت صورت‌بندی‌های مختلفی از امر مطلق پیش می‌نهد که نخستین آن‌ها صورت‌بندی عام نام دارد و در آن آزمون مشهور تعمیم‌پذیری قرار گرفته است. در تاریخ فلسفه‌ی اخلاق، بحث و جدل بر سر چیستی و کاربرد این صورت‌بندی یا فرمول بسیار بوده است و موافقان و مخالفان ثابت‌قدمی دارد. در این نوشته، ابتدا چیستی این فرمول و جایگاه آن را در نظام اخلاقی کانت بررسی می‌کنیم. سپس، نحوه‌ی کاربرد آن را در عرصه‌ی عمل می‌سنجیم. برخی مراد کانت از این فرمول یا چگونگی کاربرد آن را خوب درک نکرده‌اند و اشکال‌هایی نابجا به آن وارد کرده‌اند. در مرحله‌ی سوم، تفسیر نتیجه‌گرایانه‌ی شلی کگان از فرمول عام را بررسی خواهیم کرد تا دریابیم که آیا این فرمول، با فرمان‌های نتیجه‌گرایانه هم سازگار است یا خیر. درنهایت، در بخشی نسبتاً مفصل، برخی اشکالات مشهوری را ارزیابی می‌کنیم که در تاریخ فلسفه‌ی اخلاق بر فرمول عام وارد شده است.