جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تخیل آدمی برای جبران ضعف و کمبود خویش بسیاری از حقایق و ارزشها را در قالب اسطوره بیان کرده و جنبه های نمادین اساطیر باعث شده که اسطوره ها کماکان حالت افسانه به خود بگیرند. هدف اصلی در این مقاله، مقایسه برخی ویژگی های اسطوره ای سرزمین های ایران، هند، چین، ژاپن، یونان، روم، بین النهرین و بیان جنبه های تفاوت و تشابه آنهاست.در این گفتار چند ویژگی مهم اساطیری از جمله افسانه آفرینش، مبحث خدایان، اعداد، پهلوانان، حیوانات، گیاهان، عناصر طبیعت و داستان های دینی و مذهبی به عنوان فهرست اصلی کار درنظر گرفته شده و باورها و رسوم کشورهای فوق به طور جداگانه بررسی گردیده است. در پایان، این نتیجه به دست آمده که سرزمینها و ملتها در سده های نخستین و پیشین و در اسطوره ها و افسانه های خود بسیار به یکدیگر نزدیک بوده و تفاوتها فقط در موارد بسیار جزیی آن هم در حوزه های فرهنگی، مذهبی به چشم می خورد.

هدف این مقاله بررسی، تحلیل و مقایسه موسیقی بیرونی و کناری غزلهای سنایی و عطار است. یعنی پرداختن به جنبه هایی از شعرشان که کمتر به آن توجه شده است. بدین منظور نخست پس از ذکر مقدمه ای درباره موسیقی شعر، اوزان غزلهای این دو شاعر، با ارایه جدولهایی، از منظرهای مختلف مقایسه می شود. سپس به موسیقی کناری پرداخته قافیه و ردیف غزلهایشان را از نظرگاه آوایی و بدیعی با یکدیگر مقایسه کرده، در پایان به این نتیجه می رسد که، غنای موسیقی بیرونی و کناری در غزل سنایی، در مجموع بیشتر از عطار است.

رمانتیسم، یک نهضت فکری، ادبی، فرهنگی و اجتماعی است که در اواخر قرن هجدهم میلادی در اروپا ظهور و بروز یافته است. این نهضت توانست فرهنگ و اندیشه بسیاری از ملل مختلف جهان از جمله ایران را تحت تاثیر آرا و عقاید خود قرار دهد. مقوله رمانتیسم در هر دوره ای از شعر و نثر فارسی به شکل های گوناگون به چشم می خورد اما در عصر مشروطه این نهضت عمدتا از اعماق تحولات ادبی و اجتماعی آن دوره بر آمده است. شاعرانی چون: میرزاده عشقی، نسیم شمال و ملک الشعرای بهار چهره های شاخص ادبیات مشروطه هستند که هر کدام از آنان اندیشه های خاص خود را در شعر انعکاس داده اند.ملک الشعرای بهار با وجود این که دارای گرایش شعری کلاسیک است، به علت نوگرایی عصر خویش، اشعاری را سروده که با عناصر رمانتیک هم خوانی کامل دارد. پنج اصل مهم از اصول فکری رمانتیک ها یعنی؛ آزادی، هیجان و احساس، گریز و سیاحت، کشف و شهود، تشخیص عمومی (من واقعی) و افسون سخن (صور خیال) بخش گسترده ای از مضامین شعری او را تشکیل می دهد و هیچ گاه نمی توان آنها را از تار و پود شعرش جدا نمود.

در تاریخ بیهقی ضمن گفت و گوی بونصر مشرکان و خواجه احمد حسن میمندی که بونصر در شفاهت از بوبکر حصیری پای می فشرد چنین آمده است «و اخبار مامون و ابراهیم پیش چشم و خاطر خداوند است، محال باشد مرا که از این معانی سخن گویم که خرما به بصره برده باشم». (بیهقی، 1383: 180)مصححان گرامی، ابراهیم را که همان ابراهیم بی مهدی عباسی است معرفی نکرده اند، برخی از دانشجویان ارجمند پرسیدند که این مرد کیست؟ در این مقاله کوتاه به معرفی او و آثار و کارهای سیاسی و هنری او پرداخته ام، به امید آن که پرسش کنندگان عزیز را سود بخش باشد:

عبدالرحمان جامی از شاعران و عارفان و دانشمندان نامی سده نهم هجری در آثار منظوم و منثور خود از بزرگداشت پیشوایان معصوم شیعه فروگذار نبوده است و در این باره به خوبی از عهده برآمده است قصیده زیر نمونه یی از عرض ادب او به پیشگاه امیرالمومنین علی علیه السلام است کوششی اندک برای توضیح دشواری ها و استخراج آیات و احادیث آن، انجام یافت به امید آن که برای دانشجویان گرامی بی بهره نباشد.

«گلستان» سعدی، بهشت سرمدیِ سخنوری پارسی است که به طرزی بی مانند، مورد اقبال سخن شناسان واقع شده و بسیاری از آوازه داران شعر و ادب به تاسی از آن مباهات نموده اند.«مجد خوافی» شاعر و عارف توانای قرن هشتم، یکی از این بسیاران است که با پدید آوردن دستاورد ارزنده ای چون «روضه خلد»، نامش را در شمار پیروان پرتوفیق سعدی و آفریدگاران سخن پارسی به ثبت رسانیده است.از آن جا که مقابله و مقایسه کامل «گلستان» و «روضه خلد» بیش از حوصله یک مقاله است، و نیز با توجه به این که باب های نخستین دو کتاب به عنوان مدخل و ورودگاه آنها، از اهمیت خاصی برخوردار است، نگارنده، با روی کرد به این دو باب– که از حسن اتفاق عنوان و موضوع مشابهی دارند– و توجه به همانندی ها و ناهمانندی هایشان، دو اثر را مورد سنجش و بررسی قرار داده است.

شباهت بین تصوف اسلامی با عرفان دیگر اقوام جهان، بی شک در خور توجه بسیار است، اگرچه ویژگی های مشترکی در تجارب عرفانی جهان است، نباید انتظار داشته باشیم که همیشه و همه جا با کلمات مشابهی بیان شده باشد، اما وقتی می بینیم مضامین و حتی تمثیلات مورد استفاده در اوپانیشاد و مثنوی درباره موضوعات مختلف مشابه ودر بعضی مواقع کاملا یکسان است، حیرت خواهیم کرد.در این مقاله مفهوم عرفانی وحدت وجود در اوپانیشاد و مثنوی مورد تطبیق قرار گرفت، در کار تطبیق تلاش به موارد مهم آن اشاره شود، اما هرگز همانندسازی مد نظر نبود بلکه تناسب ها مورد توجه قرار گرفت، این تناسبات آشکار کننده نکات ظریف غیر منتظره ای است. زیرا دو مکتب در مجموع خود بینشی مشابه از موضوعات اصلی متافیزیک دارند.

تفسیر قرآن مبتنی بر کلام پیامبر است و نخستین مفسر قرآن که همه مفسران به کلام مبارکش استناد جسته اند، رسول خداست (ص).(ناصری، دانش پژوه، 1369، ده).در این راستا ابوالفتوح رازی مفسر برزگ شیعی مذهب قرن ششم برجسته ترین اثر خود را، تفسیر گران سنگ و ارجمند قرآن، در صفحاتی به فراخنای حیات جاودان بشری نگاشته است، صرف نظر از تفسیر قرآن، این مجموعه مشحون از کلمات و تعبیرات اصیل پارسی است، هم چنین متن، سرشار از ذوقی حکیمانه و ادیبانه است.در این کوتاه سخن، هدف آشنایی با تفسیر چند سویه این مفسر هنرمند- و معرفی فرهنگی ارزشمند بر اساس این تفسیر شگرف است، از طریق این فرهنگ سه جلدی- دو جلد عربی به فارسی، یک جلد فارسی به عربی- به ارزش کارِ مولف و ظرافت او در فن تفسیر ادب، زبان شناسی، وجه تسمیه و پیشینه برخی الفاظ و ... آشنا می شویم.

عارف نامی، ابن الفارض مصری از برجسته ترین عرفای قرن هشتم هجری است. او به شاعر حب و عشق شهرت دارد. در مورد حب او کسانی که اشعار او را شرح کرده اند شیوه های متفاوت را در پیش گرفته اند. بعضی غزلیات او را همانند غزلیات «ابونواس» و دیگر شعرای غزلسرا به حساب آورده اند و عشق او را زمینی و مادی دانسته اند و بعضی به جنبه معنوی پرداخته اند. آنچه که از اشعار این عارف نامی درک می شود، بویژه تائیه کبری و خمریه -که دربرگیرنده معانی و اشارات و اصطلاحاتی است و بدون درنظر گرفتن و اطلاع بر مصطلحات عرفانی نمی توان فهمید- اگر با دید واقعی بدان بنگریم یقین حاصل می شود که این اشعار موج یک روح پاک است که به زبان رسیده است و تصویری است از عشق الهی که از ذات مقدس احدیت سرچشمه گرفته است و هرگز سخن مصنوعی قادر نیست حامل این اندازه موج باشد. در این مقاله به بیان خلاصه ای درباره شخصیت عرفانی و مزایای اخلاقی و حالات عارف والامقام پرداخته شده و گوشه ای از ابیات او از جنبه عرفانی و توانایی او بر سخت ترین قافیه در سرودن اشعار و همچنین سبک شعری و انواع بدیع که در اشعار او بیشتر به کار برده شده مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.

در متون ادبی فارسی، گاهی مسایلی مطرح شده است که نیاز به موشکافی و تحقیق بیشتر دارد، در این گونه موارد، از آثار خود صاحب اثر، یا از متون مربوط و هم عصر آن اثر، می توان مدد جست و به نوعی به مفهوم اصلی آن مساله یا ترکیب پی برد، از آن جمله می توان به مواردی مانند «طالع»، «سمندر»، «چگونگی شکار کافور»، «الحمد خواندن بر بیمار» و ... پرداخت و به مفهوم اصلی آنها نزدیک شد. این مقاله، به بخشی از این گونه مطالب پرداخته است.