جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قزاق ها گروه قومی هستند که تا سالیانی بعد از انقلاب 1917 روسیه به زندگی کوچ روی خود ادامه می دادند. موقعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن ها بعد از انقلاب روسیه تغییر یافت. تعدادی از آن ها تحت فشار مصایب فرهنگی، دینی، طبیعی مانند گرسنگی، مشکلات اقتصادی به کشورهای همسایه مانند ایران مهاجرت کردند. اکثر قزاقان ایران در گنبد کاووس، گرگان و بندر ترکمن زندگی می کنند. آن ها درون گروه هستند و در اکثر موارد در میان خود ازدواج می کنند.در این بررسی به مطالعه پوشاک زنان و مردان در مرحله ازدواج پرداخته می شود. ازدواج به عنوان مناسک گذار راهی است که از طریق آن شخصی از یک مرحله زندگی به مرحله دیگر حرکت کرده و در این مسیر به هدف خاصی در زندگی مشترک می رسد که در چهارچوب زبانی با قدرت های سازمانی و بر پایه اعتقاد به قدرت های مقدس قرار می گیرد.در این موقعیت استفاده از البسه و زیورها به عنوان نمادهای مناسک گذار، نقش ویژه ای ایفا می کنند. در این جا بخش های مختلف پوشاک مردان و زنان معرفی می گردند نقش آن ها در سه مرحله پیش گذار، مرحله گذار، پس گذار بررسی می گردند. علاوه بر این به مطالعه تغییراتی که بعد از انقلاب در پوشاک قزاقان و در طی اقامت در ایران و عوامل موثر بر این امر می پردازیم.

با نگاهی به ساختار سیاسی-اجتماعی جامعه ایران در دوران صفویه، که اکثرا بر اساس قدرت ایلات قرار داشت، بعد از سقوط آن سلسله ایلات به طور بارزی وارد عرصه سیاسی شدند و حکومت نادرشاه انگیزه های جاه طلبانه سران ایلات را دو چندان کرد. در واقع قتل نادر سرآغاز دوره دیگری از آَوب و هرج و مرج در ایران بود. کشیشان کارملیت (کرملی)، یکی از جماعت مسیحی کاتولیک وابسته به کلیسای رم که در دوران صفویان فعالیت گسترده ای داشتند و در سال های حکومت نادر آن را تا حدی ادامه دادند، پس از ترور نادر به واسطه شرایط بسیار سخت و خطرناک اوضاع داخلی ایران فعالیت آنان به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت. تنگناها و مشکلات به حدی بود که اکثر آنان ناگزیر به ترک ایران شدند و در کشورهای همسایه اقامت کردند؛ مع هذا اخبار ایران را پی می گرفتند. به هر حال برخی از کشیشان شاهدان عینی رویدادهای از نزدیک بودند. آنها مصایب و مشقت های طاقت فرسایی را که مردم ایران متحمل می شدند نظاره می کردند و گهگاهی خود آنان نیز از این ناملایمت ها بی بهره نبودند. از این تعداد نامه ها و گزارش های آنان در این دوره گرچه در مقایسه با دوران صفوی و افشاری بسیار اندک است، اما از ابعاد سیاسی و اجتماعی خیلی مهم و قائل تاملند. در این دوره چگونگی روند افول تمدن و فرهنگ ایران که از قبل شروع شده بود و به طور بارزی مشخص می شود.این مقاله به مطالعه و بررسی وضع مردم در غرب ایران، به خصوص دو ایالت مهم اصفهان و شیراز، از قتل نادرشاه تا استقرار حکومت کریم خان زند می پردازد و به گزارش های کشیشان کارملیت و برخی از هم کیشان آنان از رویدادهای داخلی ایران، به خصوص در اصفهان که به مقامات کلیسای رم ارسال کرده اند، تکیه دارد و آن را از دو منظر مورد مداقه و تامل قرار داده است. نخست، برداشت و دیدگاه های آنان از اوضاع داخلی و زندگی روزمره مردم به ویژه در اصفهان و دوم مقایسه گزارش ها و نظرات آنان با منابع معتبر آن دوره.

این مقاله به شیوه دامداری سنتی در روستاهای الموت اشاره دارد و نشان می دهد که دامداران پس از تولید مثل دام ها، چگونه از نوزادان آن ها و دیگر دام ها در جایگاه های خاص نگهداری می کنند، و بر چه اساسی آن ها را نشانه گذاری می کنند و چه اصطلاحاتی را با توجه به سن و جنس شان برای آن ها به کار می برند. نحوه انتخاب چوپان و مزدی که صاحبان دام ها به چوپانان می پردازند و تعهداتی که هر یک از طرفین قرداد نسبت به یکدیگر دارند و بالاخره شیوه شیردوشی و همکاری روستاییان با چوپانان را در این زمینه مورد مطالعه قرار می دهد.

یکی از هنرهای گذشته ایران، با عمر کوتاه صد ساله، هنر نقاشی کتاب های چاپ سنگی است که در اوایل قرن بیستم میلادی در دوره قاجار، شکل گرفت. اولریش مارزلف، پژوهشگر آلمانی در کتاب مورد بررسی، به معرفی و بررسی تاریخ نقاشی و صنعت چاپ در ایران و پژوهش های انجام گرفته در حوزه کتاب های چاپ سنگی پرداخته است. او هم چنین به شیوه ای نو و دقیق، عناصر اساسی کتاب های مصور چاپ سنگی (در زمینه هنری، فرهنگی و فنی) و نیز نقاشان فعال این هنر را به طور مفصل مورد مطالعه قرار داده است ...

مقاله حاضر به مطالعه اشکال و طرح های بافته شده بر روی گلیم های دستباف در یک فرهنگ سنتی از دیدگاه مردم شناسی هنر می پردازد. برای این مطالعه، طرح های گلیم های یکی از روستاهای ایران، روستای مولان، از منطقه اذربایجان انتخاب شده و مورد تحلیل شکلی و سبکی قرار گرفته است. هنرهای مردمی از دوران کهن برای ساکنان منطقه شمال غرب ایران، آذربایجان، تقدس داشته تا جایی که برخی از هنرمندان در مقام دانایان، بزرگان و راهنمایان قوم و قبیله بوده اند. این آثار هنری گستره مادی و معنوی بسیاری را از فرهنگ آذربایجان در خود جای داده و لذا بررسی آن ها زوایای عمیقی را از فرهنگ منطقه آشکار خواهد ساخت. از این نظر مردم شناسی هنر از مهم ترین رشته هایی است که قادر به کشف لایه های مختلف فرهنگ هایی است که به شدت به امر هنری وابسته اند و بسیاری از بیان های فرهنگی را در کنش هنری پدیدار می کنند. روش تحلیل شکل ها و طرح های گلیم های مورد مطالعه شامل دو روش رایج در مردم شناسی هنر است که با دیدگاه شمایل نگارانه ترکیب شده اند. اول، تحلیل ویژگی های شکلی آثار هنری و دوم، تحلیل سبکی بین فرهنگی آثار، در تحلیل شکلی و سبکی و بازنمایی معنایی در آثار هنری به طور عام و اشکال و طرح های مورد بررسی به طور خاص، رویکرد فرانتس بوآس به ویژه در اثر مشهور هنر ابتدایی لحاظ و سنجیده شده است. برای بازنمایی شکلی معنا، به دیگر آثار هنری منطقه آذربایجان هم چون هنرهای صخره ای، روایت های مردمی و اساطیر جهت رمزگشایی اشکال و طرح ها رجوع کرده ایم. تحلیل سبکی بین فرهنگی به بررسی تطبیقی سبک طرح های سفالینه های سومری و سبک طرح های گلیم های آذربایجان اختصاص یافته است.

هدف این تحقیق بررسی تغییر نظام ارزشی طایفه دهدار در فارس بوده است. ابتدا به بررسی مبانی نظری پرداخته ایم و در این زمینه مساله اشاعه و رابطه بین سنت و مدرنیته از دیدگاه هایی همچون مدرنیته پیوندی و بازاندیشانه و جهان – محلی شدن مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش از روش تحقیق میدانی استفاده شده است. افراد مورد مصاحبه عمیق قرار گرفته اند. این مصاحبه های مبنای اصلی داده ها بوده است. تحلیل داده ها نیز از طریق یکی از شیوه های تحقیق کیفی، یعنی تحلیل چارچوب، صورت گرفته است. یافته ها حاکی از این است که ارزش های متعلق به فرهنگ بومی نه تنها از میان نرفته اند، بلکه همچنان به حیات خود ادامه داده و با ارزش های مدرن در آمیخته و ترکیبی جدیدی پدید آورده اند که برخی آن را فرافرهنگ نامیده اند.

درباره چگونگی شکل گیری و تحول معماری مزارها در جهان اسلام تاکنون چند فرضیه ارایه شده که خاستگاه شکل مزارها را به اقوام با سرزمین هایی خارج از ایران نسبت داده اند؛ و به نظر می رسد که در این زمینه هنوز پژوهش های کافی توسط پژوهش گران ایرانی صورت نگرفته است. هدف از این پژوهش بررسی چند فرضیه مطرح در این زمینه و نقد و بررسی آن و ارایه فرضیه ای جدید در این زمینه و همچنین بررسی چگونگی شکل گیری انواع فضاهای معماری مزارها در ایران است. پرسش های اصلی این پژوهش به این شرح هستند:.1  خاستگاه و الگوی شکل گیری مزارها کجا و چه بوده است؟  .2روند تحول معماری مزارها در ایران چگونه بوده است؟ فرضیه مطرح شده در این پژوهش این است که: چهار طاقی ها موجب شکل گیری مزارهای گنبد خانه ای و سپس انواع دیگر آرامگاه ها در ایران و جهان اسلام شد. چارچوب نظری این پژوهش بر این دیدگاه متکی است که فضای مزارها گونه ای از فضاهای معماری به شمار می آیند که پدیده های آیینی و فرهنگی در چگونگی شکل گیری آنها بسیار موثر بوده اند. در این پژوهش از روش تحقیق تاریخی-تفسیری استفاده شده و گردآوری داده ها به صورت اسنادی بوده است، هر چند که فرایند پژوهش به تجربیات میدانی و مشاهدات پژوهشگر از بسیاری مزارهای واقع در ایران نیز استوار می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نخستین مزارهای طراحی شده و باشکوه که هنوز ساختمان آنها باقی مانده، در ایران طراحی و ساخته شده و شکل آنها از چهارتاقی ها و در دوره بعد از گنبدهای مخروطی شکل ایرانی ناشی شده است.

یکی از فماهیم مغالطه آمیز در انسان شناسی عامه مفهوم «قوم» و «مرزهای قومی» است. طی سال های گذشته به دلیل شرایط نوین اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که ناشی از صنعتی شدن، سودآموزی، مهاجرت و جهانی شدن است، عناصر تشکیل دهنده این مفاهیم دچار دگرگونی شده است و به تحولاتی در مرزهای تفکیک کننده گروه ها و اقشار اجتماعی انجامیده اند. در این مقاله که نتیجه مطالعه ای انسان شناختی در یکی از مناطق روستایی شمال ایران است، محقق با اتخاذ یک دیدگاه کاربردی در حوزه های انسان شناسی عامه و انسان شناسی عملی، تحولات مرزهای قومی را در بین دو گروه قومی ساکن در این منطقه به معرض نمایش می گذارد. مقاله با طرح چهارچوب نظری موضوع آغاز می شود و پس از تعریف مفاهیم قوم، هویت و مرزهای قومی، تصویری از عناصر تشکیل دهنده هویت که تعیین کننده مرزهای قومی بین این دو گروه است، نشان داده شده، سپس تحولات این عناصر با تاکید بر عوامل اقتصادی – اجتماعی جامعه ایرانی از نیمه دوم قرن بیستم تا دوره معاصر مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرد.

این پژوهش با رویکرد انسان شناسی به بررسی فرایند بلوغ در میان دو اجتماع شهر اراک به منظور کشف تاثیر تفاوت های فرهنگی برفرایند پرداخته است. فرایند بلوغ توسط پژوهشگران رشته هایی چون روان شناسی، روان پزشکی، زیست شناسی و مردم شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. البته رویکرد مردم شناسی بلوغ، بیشتر متاثر از مکتب اصالت فرهنگ است که در آن احساسات همراه مرحله بلوغ مانند اضطراب، ترس و ...، و شیوه برخورد فرهنگ فرد با مساله ارتباط پیدا می کند. اما، در مقابل این دیدگاه، نظریه «جبرگرایی زیستی» قرار دارد که منشا احساسات همراه بلوغ را ناشی از فعل و انفعالات شیمیایی خاص این مرحله می داند.تحقیق حاضر از تاثیر رویکرد جبرگرایی زیستی نیز غافل نبوده است. به طوری که، از یک سو، تاثیر جنبه های فرهنگی دو اجتماع در شهر اراک بر فرایند بلوغ سنجیده شده و، از سوی دیگر، تاثیر متغیرهای زیستی مانند گروه های خونی بر فرایند بلوغ آزموده شده اند.نتیجه این تحقیق نشان می دهد که فرایند بلوغ هم متاثر از پدیده های فرهنگی و هم متاثر از عوامل زیستی است، اما نقش عوامل فرهنگی چشمگیرتر می باشد.

مقاله حاضر نتیجه کاری میدانی و اکتشافی در حدود دو دهه پیش است، که با پژوهش کتاب خانه ای آمیخته و پرورده شده است. در قسمت نخست نوشته، کوشیده ایم تا نو بودن بافت این نوع قالی در ایران را مورد بررسی قرار دهیم. با وجود محدودیت بسیار در منابع، به مدارک و اسنادی دست یافتیم که نشان می دهد، حداقل، بافت این نوع قالی از زمان سلجوقیان رواج داشته و اوج آن در عصر صفوی بوده است. و دنباله آن، چه به صورت قالیچه یا به صورت تابلو فرش، و تابلو فرش خط برجسته و غیره، در ملایر و قم و کاشان و اصفهان و به ویژه در تبریز تا به امروز ادامه یافته است.برجسته بافی گل و باغ و ریحان در قالیچه های گل برجسته و وفور این نقوش در صنایع و هنرهای مختلف ایرانی نویسنده را به ردیابی تاریخی و ریشه یابی فرهنگی و سبب جویی انی گل خواهی و گل سازی و گل افشانی واداشته است. همچنین پس از معرفی قالیچه های نقش (گل) برجسته دره جوزان شیوه بافت، انواع رنگ ها و نام نقش ها و اندازه ها، و ذکردلایل فنی و تاریخی گزینش این نقش ها در این نوع قالیچه، سعی کرده ایم معانی و رازو رمزهای تاریخی و سرچشمه های فرهنگی آن ها را بکاویم.گفتنی است نگارنده در این نوشته، افزون بر معرفی قالیچه های نقش برجسته دره جوزان، به مناسبت از برخی مراکز بافت و برخی کارهای مشاهده شده و در دو دهه گذشته نیز اشاراتی کرده است، به امید آن که تحقیات بیشتری درباره قالیچه های گل برجسته و تابلو فرش های نقش برجسته ایران به کمک موزه فرش ایران و سازمان ها و وزارت خانه های مربوط به آن به انجام رسد.