جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گیاه شناسی عامیانه، سرشاخه ای اهمیت یابنده، از مردم نگاری دانش ها و فن آوری های سنتی به عنوان یک طبقه بندی درون رشته ای در مردم نگاری است. اگر چه از زاویه ای دیگر، ترکیب مردم شناسی و گیاه شناسی، امروزه همچنین حوزه ای از طبقه بندی های برون رشته ای مردم شناسی، «مردم شناسی گیاه شناختی» (گیاه - مردم شناسی) نیز به شمار می رود، که آن سرشاخه و این حوزه، در دهه های اخیر در جهان مورد توجه روزافزون قرار گرفته است.نوشته حاضر با نظریه هایی از دانشمندان و مردم شناسان و حتی رییسان برخی از سازمان های بین المللی - که ظاهرا با چنین مسایلی بیگانه و بی توجهند - آغاز و پس از اشاره به اهمیت این سرشاخه در سطح جهانی، به پیشینه پژوهش در این زمینه در ایران پرداخته است.در ایران کار بر روی گیاهان از دیدگاه مردم نگاری و به تبع آن مردم شناسی بسیار تازه است. از سوی دیگر این دانش گیاه شناسی مردمی با شتابی باور نکردنی در حال فراموشی است. مولف خود در فاصله چند دهه - در مقایسه یادداشت ها و خاطراتش از سه چهار دهه پیش و برابر نهاد آن با سفرها و مصاحبه های اخیر وی در استان مرکزی و به ویژه کمره - شاهد کم گشت و گم گشت بسیار این دانسته ها - همچون بسیاری از زمینه های دیگر - بوده است. لذا مردم نگاران و مردم شناسان را به عنایت به این حوزه ترغیب می کند.فراموشی در همه جوانب، از شناسایی و تشخیص افتراقی گیاهان و طبعا نام های آن ها گرفته، تا فواید و شیوه های کاربرد آنها را در بر می گیرد. در این نوشته همچننی به فواید همکاری بین مردم شناسان و گیاه شناسان و زبان شناسان اشاره شده است.پس از کلیات، مقاله با فشرده ای از گیاه مردم نگاری گیاهان خودروی کمره که در اصل حدود شصت صفحه بوده است به پایان می رسد.

سرمایه اجتماعی به عنوان سازه یا مفهومی پیچیده و چند وجهی، دارای گونه ها، سطوح، جنبه های عینی و ذهنی، عوامل، پیامدها و ویژگی هایی است که در دیدگاه های نظری و منابع تجربی، آن چنان که باید و شاید، تصریح نشده اند. در دیدگاه های کلاسیک، فقط مضمون سرمایه اجتماعی مطمح نظر است، ولی در دیدگاه های تلفیق گرای معاصر، برخی صاحب نظران نظیر پارسنز، هابرماس، گیدنز و کاستلز، پاره ای از مولفه ها و شاخص های سرمایه اجتماعی و عده ای چون بوردیو، کلمن، پاتنام، فوکویاما و ... خود مفهوم سرمایه اجتماعی را مورد توجه قرار داده، در تنظیم مبانی نظری آن، نقش موثری ایفا کرده اند. در بعد تجربی هم سنجش سرمایه اجتماعی، مورد توجه دولت ها، سازمان های بین المللی و پژوهشگران اغلب جوامع امروزی واقع شده و منابع تجربی قابل توجهی در این زمینه چاپ و منتشر گردیده است. علی رغم تلاش های نظری و تجربی انجام گرفته، هنوز در ارتباط با مفهوم سرمایه اجتماعی، با مسائل بینشی و روشی عدیده ای چون تقلیل گرایی و نقص مبانی نظری و ابزار اندازه گیری، تداخل بین عوامل، شاخص ها و پیامدهای سرمایه اجتماعی، توصیفی بودن و ضعف انسجام نظری منابع تجربی و ... روبه رو هستیم. در این مقاله سعی شده است ضمن ارائه راه حل هایی، از جمله توجه به مجموعه ویژگی های سرمایه اجتماعی، تهیه یک مقیاس چند بعدی مناسب برای سنجش سرمایه اجتماعی و ابعاد آن در ایران، ارائه یک مدل فرضی تلفیقی برای تحلیل سرمایه اجتماعی و به کارگیری همه این راه حل ها در ایران به منظور شناخت گونه ها، سطوح، ابعاد و پیامدهای سرمایه اجتماعی و انجام تحلیل های چند متغیری پیچیده برای کنترل همبستگی های چندگانه بین متغیرهای مستقل و تشخیص عوامل اصلی تعیین کننده تغییرات کم و کیف سرمایه اجتماعی و ارائه نتایج به عنوان الگویی مناسب برای سنجش و تحلیل سرمایه اجتماعی در ایران اقدام شود.

انتقال سلول بافت یا عضو زنده از یک فرد به فرد دیگر به نحوی که عملکرد آن محفوظ بماند، پیوند نام گرفته است. در حال حاضر فرآورده های پیوندی آلوگراف (انسانی) در درمان بسیاری از بیماری ها به عنوان بهترین و تنها راه ممکن انتخاب می شود. این نسوج و اعضا از افرادی برداشته می شود که مرگ مغزی آن ها از طرف پزشکان تایید شده باشد و برداشت نسوج و اعضا با وصیت و رضایت شخص (وصیت نامه قانونی، کارت اهدای عضو و آگاه کردن خانواده در زمان حیات) و یا رضایت وراث قانونی امکان پذیر می شود. پایین بودن میزان اهدای عضو با توجه به میزان بالای مرگ مغزی، از مشکلات و مسایل مهم ساماندهی پیوند اعضا و بافت در کشور به شمار می رود.فرآیند اهدای عضو به عنوان یک کنش اجتماعی، تحت تاثیر عوامل گوناگون از جمله عوامل اجتماعی - فرهنگی است. بدون شناخت عوامل و موانع اهدای عضو، حل مساله کمبود اعضای پیوندی امکان پذیر نمی شود. در همین راستا مطالعه حاضر به منظور تحلیل اجتماعی و فرهنگی اهدای عضو صورت گرفته است. برای رسیدن به هدف تحقیق، پس از بررسی دیدگاه های پزشکی، فقهی، حقوقی و جامعه شناختی و مرور منابع تجربی، یک چارچوب مفهومی تلفیقی با تاکید بر تیوری کنش اجتماعی پارسنز تنظیم گردیده است و در قالب آن فرضیه های تحقیق مطرح شده است. بعد از تعریف مفاهیم و تهیه مقیاس های مناسب، اعتبار و پایایی آن ها مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت، پرسشنامه ای تنظیم شده که از طریق رجوع به افراد نمونه تکمیل شده است. نمونه آماری، 320 نفر از شهروندان مسلمان تهرانی 15 سال به بالا است که شامل دو گروه اهدا کننده عضو و بافت (دارای کارت اهدای عضو) و غیر اهدا کننده است. توصیف و تحلیل داده ها در سه سطح انجام گرفته است. در سطح تحلیل یک متغیره، از آمار توصیفی (جداول یک بعدی و آماره های تلخیص کننده توزیع فراوانی) و در سطح تحلیل دو متغیره، از آمار استنباطی (جداول متقاطع و آزمون های مربوطه) و در تحلیل چند متغیری، از رگرسیون استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اهدای عضو با ویژگی های فردی (سن، جنس، میزان بهره مندی از سلامت جسمانی)، ویژگی های اجتماعی (پایگاه اجتماعی - اقتصادی) و همچنین ویژگی های فرهنگی (میزان آگاهی ها و میزان تحصیلات) به عنوان ورودی های نظام شخصیت و  میزان رشد نظام شخصیتی (عام گرا - خاص گرا) و همچنین نوع نگرش نسبت به اهدا و میزان اعتماد به عنوان خروجی های نظام شخصیتی رابطه دارد؛ به طوری که با افزایش میزان تحصیلات، میزان آگاهی ها درباره موضوع، عام گرایی، اعتما و نگرش مثبت به اهدای عضو، اقدام به اهدای عضو افزایش می یابد و برعکس با افزایش میزان بهره مندی از سلامت جسمانی، سن و پایگاه اجتماعی اهدای عضو کاهش می یابد. همچنین یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که اعتماد به حرفه پزشکی و عام گرایی، بیشترین سهم را در تبیین اهدای عضو به ترتیب قرار گرفتن در مدل رگرسیون دارا می باشد. گفتنی است که سایر متغیرها نظیر میزان سن، میزان بهره مندی از سلامت جسمانی، نگرش، جنس و پایگاه اجتماعی - اقتصادی، به ترتیب میزان تاثیرگذاری، در درجات بعدی اهمیت قرار می گیرند.

دانش بومی [Indigenous Knowledge (IK)] یا سنتی به عنوان شاخه ای از علم مردم شناسی جایگاه ویژه ای در مطالعات زیربنایی توسعه پایدار دارد. شناخت، احیا و متناسب ساختن دانش بومی با نیازهای امروز جوامع انسانی، زمینه های دسترسی صحیح به منابع (آب، جنگل، زمین و ...) را فراهم می سازد و به مدد روش های نوین کنترل تولید، انرژی های نهفته در دل طبیعت را به بهترین شکل در اختیار انسان قرار می دهد.در این نوشتار تلاش شده است که به جایگاه دانش بومی در جهان امروز اشاره شود و در قالب یک پژوهش علمی، روش سنتی تهیه ذغال در جنگل های مازندران بازشناسی گردد. این گزارش به روش چند زمانه، طی اقامت در دو مقطع زمانی متفاوت 47 روزه در منطقه شکل گرفت، و اطلاعات آن از طریق مشاهده مستقیم، مصاحبه رو در رو (face to face interview) و کیفی (qualititaive interview) که از روش های متداول در پژوهش های میدانی مردم شناسی است و نیز با مراجعه به منابع مکتوب کتابخانه ای جمع آوری شده است.جامعه آماری را صرفا کسانی تشکیل داده اند که به طور مستقیم (ذغال پزها) و غیرمستقیم (مال دارها، پیمانکاران و محلی ها و ...) با موضوع ارتباط داشته اند. مصاحبه شوندگان نیز به روش نمونه گیری زنجیره ای (snowball sampling) انتخاب شده اند. نوع مطالعه نیز با مراجعه های مختلف به زمین و میدان تحقیق به روش چند زمانه یا طولی صورت پذیرفته است.ذغال پزی در این مقاله با توجه به دسته بندی "آندره لوراگوران" (Andre LeroyOorhan) و "ژان پی یر دیگار" (Jean Pierre Digard) در قالب فنون مربوط به استحصال مورد بررسی قرار گرفته است. در این فرآیند، با فراهم آمدن شرایطی ویژه، چوب به ذغال تبدیل می شود. آگاهان از فن ذغال سازی از راه های صرفه جویی و استفاده بهینه از ضایعات طبیعت (چوب خشک درختان) به خوبی باخبرند و می دانند که چگونه و در کجا کوره ای بسازند تا با صرف کم ترین انرژی و نیز تحمیل کم ترین خسارت به طبیعت، بهترین شرایط را برای تهیه سوخت فراهم آوردند و بیش ترین بازدهی را داشته باشند.واژگان این نوشتار صرفا بر اساس تعریف تحلیلی (analytical definition) - تعریفی که به صورت تجربی بررسی می شود و رواج معنایی آن در بین افراد یک جامعه معنا پیدا می کند - (رفیع پور، 1372، ص 148) بوده ست. فرآیند ذغال پزی و پژوهش در حوزه بومی آن در قالب دو تقسیم بندی شکل گرفته است که عبارت است از:1- نظام تولیدی ذغال، شامل مواد اولیه (جنگل و درختان) نیروی کار (ذغال پزها و ...) فن آوری تهیه ذغال (فن آوری سخت کوره، روش تهیه ذغال، ابزار و ...)2- نظام بهره برداری از ذغال شامل تقسیم کار، دستمزدها، نگهداری و توزیع ذغال.فن آوری تهیه ذغال (پخت ذغال) از دیرباز در میان جنگل نشینان با نوعی همزیستی با طبیعت و حرمت نهادن به حریم آن آمیخته گشته و در مبادله ای پایاپای بین انسان و طبیعت، نسل به نسل به امروز رسیده است. اما متاسفانه در حال حاضر شرکت های پیمانکاری، بدون نظارت دقیق، با بهره برداری بی رویه از جنگل قانون سبز رویش را زیر پا نهاده اند و به نسل کشی درختان کمر بسته اند و نیز در مبادله نابرابر طبیعت با ثروت، زنگ خطر نابودی جنگل، حذف تنوع زیستی و در نهایت تهدید حیات انسانی را به صدا درآورده اند.

جامعه شناسی در دهه های اخیر دورانی خاص را تجربه کرده است. از یک طرف تاکید بر هدایت مفهومی و روشی و از سوی دیگر فرار از دامن خردگرایی محض که اثرات زیانبار آن در علوم مختلف به ایجاد تفکرات پساتجدد منتج گردیده است.وبر را یکی از بنیاد گذاران اصلی جامعه شناسی می دانند، اما نوشته هایش بسیار گسترده تر از این بوده و بسیاری ازحوزه های تاریخی، نظریه حقوقی، اقتصاد و مطالعه تطبیقی در میان را در بر می گیرد. اندیشه های وبر هنوز به طور گسترده، هر چند اغلب با تغییرات، در جامعه شناسی امروز به کار برده می شود، (گیدنز، 1381:24) وینچ قبل از ورود به حوزه جامعه شناسی در فلسفه و معرفت و اندیشه اجتماعی فعالیت داشته است و سپس وارد عرصه جامعه شناسی می شود، و با فرق گذاری بین علم و فلسفه معتقد است که: کار علم بررسی ماهیت علت و معلولی وقایع جزیی و کار فلسفه برای ماهیت واقعیت است. در این نوشتار سعی بر اینست که به نظریات و ایده های روش شناسی دو اندیشمند معاصر ماکس و بر (M.Weber) و پیتروینچ (P.Winch) بپردازیم، که هر یک در عین آنکه جانب یکسانی را در پیش گرفته اند، ولی با سرعت و با عمق کمابیش متمایزی در عالم معنا و عمل با ماهیت و وجود و یا ذهن و عین، بحث و جستجو و کنکاش کرده اند.

محدودیت ها و دشواری های انتشار روزنامه در ایران باعث شده است تا نشریات برای بقا، به سیاستمداران و صاحبان ثروت متکی باشند و این افراد و نهادها نیز در قبال کمک به مطبوعات، حمایت های ویژه ای را از روزنامه ها طلب کنند. اگر مدیران روزنامه ها به انجام این حمایت ها تن دهند، استقلال و اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری را زیر پا گذاشته اند و اگر بر استقلال و اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری اصرار ورزند، با موانع گوناگون اقتصادی و سیاسی در نشر روبه رو می شوند. در عمل، عوامل برون سازمانی و درون سازمانی روزنامه نگاری ایران، مدیران مسوول را وادار می کند برای رشد نشریه خود، به برخی شیوه های غیرحرفه ای دست بزنند. این پژوهش، در پی آگاهی از وجود مولفه های مدیریت غیرحرفه ای مدیران روزنامه ها در این مواجهه است. برای یافتن جنبه های غیرحرفه ای مدیریت روزنامه های سراسری و عمومی در تهران، از روش تحقیق پیمایش برای دو نمونه آماری اعضای تحریریه روزنامه ها و نمونه آماری استادان و صاحب نظران روزنامه نگاری استفاده شده است. برای سنجش میزان حرفه ای بودن مدیریت روزنامه ها، شاخصی از ترکیب مولفه های اخلاقی، حرفه ای، اقتصادی و مدیریتی مطبوعات، محاسبه و شاخص توصیف شده توسط اعضای تحریریه روزنامه ها با شاخص معیار صاحب نظران روزنامه نگاری، مقایسه شده است. در انتها نیز فرضیه تحقیق به اثبات رسیده و مشخص شده است که شیوه های مدیریت روزنامه های سراسری و عمومی تهران، غیر حرفه ای است.

با وجود کوشش های برجسته و تعیین کننده ای که طی سال های اخیر، به ویژه سال های برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، به عمل آمده، برنامه ریزی و توسعه منطقه ای و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی کشور، همچنان چالشی درخور تلاش های بیشتر و گسترده تر به شمار می آید. چرا که نابرابری منطقه ای با مسائلی که به دنبال خود دارد به عنوان مانعی بر سر توسعه متوازن و پایدار عمل می کند. هدف تحقیق حاضر بررسی جایگاه توسعه منطقه ای در نظام برنامه ریزی کشور و نقش آن در توسعه انسانی است.در این پژوهش از چند روش بهره گرفته شده است. اول، به منظور تبیین جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی توسعه کشور، از روش مطالعه اسنادی استفاده شد. دوم، جهت تبیین نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه انسانی استان ها از روش تحلیل ثانوی بر روی داده های پیمایش های مختلف ملی و منطقه ای استفاده گردید.به منظور بررسی جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی کشور ابتدا به سیر تاریخی برنامه ریزی در ایران پرداخته شد و سپس اقداماتی که به منظور تقویت جایگاه نظام برنامه ریزی منطقه ای انجام گرفته است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم با استفاده از روش مطالعه تطبیقی برای بررسی نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه یافتگی استان ها نیز از متغیرهای توسعه اقتصادی، نابرابری اجتماعی و فضایی و سرمایه اجتماعی برای تبیین میزان توسعه انسانی در استان ها استفاده شد.در برنامه های توسعه هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب اقداماتی به منظور تقویت برنامه ریزی منطقه ای صورت گرفته بود ولی برنامه های سوم و چهارم توسعه بعد از انقلاب نقطه عطفی در برنامه ریزی های منطقه ای محسوب می شوند؛ چرا که توجه اساسی به تقویت نظام برنامه ریزی در استان ها صورت گرفت و به لحاظ ساختاری شکل قانونی در نظام اجرایی و اداری پیدا کرد. همچنین وضعیت توسعه منطقه ای از نظر متغیرهای توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی و نابرابری اجتماعی و فضایی و تاثیر آن ها بر روی توسعه انسانی مورد بررسی قرار گرفت که متغیرهای مستقل حدود 47 درصد واریانس متغیر توسعه انسانی (وابسته) را تبیین می کنند.

برای جامعه‌ شناسان و علاقه‌ مندان به مطالعه عمیق جامعه سیاسی ایران، آگاهی از سنخ‌ هایی که «رویکردهای تغییر» را در میان نیروهای اجتماعی - سیاسی معرفی می ‌کنند، امری ضروری است. از این رو مقاله حاضر دو پرسش محوری را مورد کنکاش قرار داده است. اول، حاملان تغییر در جوامع معاصر، چند نوع «رویکرد تغییر» را تجربه کرده ‌اند و ویژگی ‌های آنها کدام است؟ دوم، از دریچه رویکردهای انقلابی و اصلاحی، چه ارزیابی از تجربه دهه اخیر ایران می ‌توان ارایه داد. این مطالعه برای احصا و مشخص کردن ویژگی‌ های «رویکردهای تغییر» از روش «سنخ» سازی استفاده کرده و برای ارزیابی تجربه تغییرات در جامعه ایران، از مصاحبه عمیق نیز سود جسته است. در بخش اول این جستار، خواننده گرامی به جای آشنایی اجمالی با سه رویکرد معمولا رایج تغییر (محافظه ‌کارانه، اصلاح ‌طلبانه و انقلابی) با فهرستی دقیق ‌تر یعنی با دوازده گونه «رویکرد تغییر» آشنا می ‌شود. در بخش دوم با ارایه دلایل جامعه‌ شناختی از این ارزیابی دفاع می‌ شود که چرا اتخاذ رویکرد اصلاحی، رویکردی واقع ‌بینانه برای ایجاد تغییرات در ابعاد نامطلوب جامعه ایران است.

تبلیغات به عنوان وجه غالب عناصر ارتباطی سازمان، نقش مهمی را در جهت موفقیت سازمان ایفا می نماید. یکی از رایج ترین الگوهای ساخت تبلیغات، الگوی 5M می باشد، که متشکل از پنج تصمیم اساسی شامل، تعیین هدف، اختصاص بودجه، طراحی پیام، انتخاب رسانه و ارزیابی تبلیغ است. در واقع تلاشهای سازمان در مراحل مختلف، همگی، در انتخاب رسانه مناسب معنی پیدا می نماید. با توجه به نقش تبلیغات در ترغیب گردشگران به خرید از یک دفتر خدمات مسافرتی، یکی از راه های ارتقا اثر بخشی تبلیغات، تخصیص صحیح بودجه آن به رسانه های مختلف است. هر رسانه دارای محدودیتها و توانایی های خاص خود است. این محدودیها و توانایی ها، جهت تعیین میزان اثر بخشی در انجام رسالت تبلیغی آن رسانه، یک سنگ محک است. حال با این تفاسیر اگر رسانه مناسب و اثربخش برگزیده نشود، اثربخشی مجموعه تبلیغاتی (Advertising Campaign)، زیر سوال خواهد رفت. از این رو انتخاب رسانه تبلیغاتی، جز تصمیمات مهم در حوزه بازاریابی و تبلیغات است. امروزه شیوه های متفاوتی برای انتخاب رسانه اثربخش وجود دارد. از شیوه های تجربی گرفته تا شیوه های علمی. محققین در این تحقیق جهت سنجش اثربخشی رسانه های تبلیغاتی، با توجه به الگوی چهار بعدی AIDA اقدام به سنجش اثربخشی رسانه های تبلیغاتی از دیدگاه گردشگران کرده اند. تا از این رهگذار، تصویر مناسبی از دیدگاه گردشگران در ذهن کارشناسان ایجاد گردد و نتایج تحقیق اطلاعات مناسبی را برای تصمیم گیری کارشناسان در اختیار قرار دهد.