جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رابطه زبان فارسی و عربی را در سه سطح باید بررسی کرد: تاثیر عربی در فارسی، فارسی در عربی، ادبیات تطبیقی. در این مقاله که به مرحله نخست می پردازد، نشان داده شده که از دوران ساسانی (= جاهلی عرب)، زبان عربی تعدادی واژه فارسی (105 واژه شناسایی شده)‌با مفاهیم آنها وام گرفته است. طی چهار قرن نخستین اسلامی، وام واژه های فارسی در عربی سخت کثرت یافت، چندان که تعداد آنها را می توان بین 2000 تا 2500 کلمه برآورد کرد. علاوه بر واژگان، فرهنگ ایرانی نیز با شدت و کثرتی چشمگیر به جهان عرب راه یافت و فرهنگ تازه عظیمی پدید آورد که پس از این، باید «فرهنگ اسلامی» ‌خواند نه «عربی».

"شبهه" یا تصور غلط از چیزی با وجود کاربرد صحیح اولیه و دلالت قرآنی و مستند روایی، رفته رفته در اثر متداول شدن در محاورات، در معنی ظن و گمان به کار رفته است. همچنین از طرفی موجب برداشت غیرصحیح فقهی و از طرف دیگر توسط لغویون در فرهنگ ها استفاده شده است که نمی تواند درست باشد. این مقاله با ارایه مستندات محکم، معنی حقیقی لغوی "شبهه" را مدنظر قرار داده است تا از این طریق کاربرد فقهی قانونی و در نهایت قضایی آن در مسیر صحیح خود قرار گیرد و با روش عقلا و مبانی دین مبین اسلام که از عقلانیت کامل برخوردار است منطبق شود.

غالب مذاهب فقهی اسلامی صلاحیت و شایستگی زن برای قضاوت را نفی و برخی برای اثبات این نظر به آیه حلیه استناد میکنند. این آیه در نقد عقیده جاهلیت وارد شده است. به این صورت که، کسی که در زر و حریر، تزیین و خودآرایی پرورش یافته و در خصومت غیر مبین است چگونه میتواند فرزند خدا باشد؟ با حمل پرورش زن در حلیه و اشتغال به خودآرایی و غیر مبین بودن در خصومت بر نقص و عیب، از آیه استنباط شده که قرآن شایستگی زن برای قضاوت را نفی کرده است، زیرا تزیین موجب عاطفی شدن رفتارهای زنان و غیر مبین بودن در خصومت به معنای ناتوانی در اقامه حجت و دفاع در مخاصمه است. برخی مفسرین ضمن نقد نقص و عیب بودن پرورش در زینت و نمایاندن توانایی های زن، خصومت به معنای جنگ و غیر مبین بودن به معنای آن را از آیه تلقی کرده اند. لذا آیه بر نفی شایستگی زن برای قضاوت دلالت ندارد و بیانگر نقیصه زن نیست.

نظم زندگی در حیات جمعی انسان ها مستلزم داد و ستد و مبادلات بر اساس قراردادهاست. قراردادها هم طرفین عقد را نسبت به یکدیگر متعهد می کند و هم برای هر یک بر دیگری ایجاد حق می نماید. در بعضی از قراردادها ممکن است به حق ایجاد شده التزام نباشد و خسارتی وارد شود، خسارت وارده باید جبران گردد، ولی جبران خسارت کلیت ندارد، در بعضی از قراردادها، عدم التزام موجب ضمانت می شود و بعضی دیگر، عدم التزام مستلزم ضمانت نیست. در نظام های حقوقی جهت تشخیص قراردادهایی که در آنها عدم التزام موجب ضمانت می شود از قراردادهایی که ایجاد ضمانت نمی کند، قاعده ای وضع کرده اند که عنوان آن در نظام حقوق اسلامی عبارتست از: «قاعده ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسده و ما لا یضمن بصحیحه لا یضمن بفاسده». در این مقاله نسبت به دلیل اعتبار و دلالت قاعده و کاربردهای آن بحث شده است.

فقیهانی که به انحصار وجوب زکات در اجناس نه گانه قائل هستند برای اثبات مدعای خود به روایات، اجماع و عموم برخی از آیات استدلال کرده اند. از سوی دیگر، پیروان نظریه تعمیم نیز به روایات و دلیل عقل، استناد جسته اند که ادله آنان از سوی مخالفان مورد انکار و رد قرار گرفته است. به ویژه آن که خواسته یا ناخواسته در گرداب قیاس نیز گرفتار شده اند. در این نوشتار علاوه بر نقد و بررسی مجدد ادله طرفین، استدلال قائلین به تعمیم، به دلیل ناسازگاری با ادله متواتر و منصوص و نیز نیافتن چاره و توجیهی منطقی و اصولی برای آن، مردود دانسته شده است، اما با ملاحظه رویکرد این جستار که ارایه ساز و کاری جدید برای حل مشکل پیش رو است، به موازات رد نظریه، تعمیم نظریه ای میانی پیشنهاد شده است که به نظر می رسد تنها راه برون رفت از تعارض ادله و کشمکش دیرینه و به ظاهر لاینحل باشد.

در این نوشتار بر بررسی همه جانبه ای در مورد شک در مقتضی تلاش شده است که آیا اصل استصحاب در مورد آن جاری است؟ اصل به معنای تعیین تکلیف هنگام شک و حیرت است، در حالی که کشف از واقع در آن لحاظ شده و منظور از مقتضی، استعداد مستصحب و قابلیت بقا و استمرار آن است. با اختصاص بخشی از پژوهش به مفاهیم و تعاریف متفاوت از مقتضی، ادله استصحاب مانند اخبار و روایات و بنای عقلا مورد توجه قرار گرفته است. گروهی بر این باورند که "نقض" به معنای مجازی خود به کار رفته است و متقابلا، گروه دیگر در شک در مقتضی، استصحاب را معتبر می دانند.

تبیین روش شناختی موفقیت استاد مطهری در مطالعات دینی نقش عمده ای در فهم آرا و مبانی وی دارد. مهمترین خصلت روشی مطهری در دین پژوهی، مساله محور بودن آن است. مواجهه با مشکل‏ تبدیل مشکل به مساله‏ آسیب شناسی مساله با به کار بردن فنون مختلف‏، روش استاد در تشخیص دقیق سمایل کلامی است. تبارشناسی مسایل و توجه به چند تباری بودن مسایل دین پژوهی و نیز فرارتر رفتن از حصرگرایی روش شناختی و توجه به ره آورد علوم مختلف و مرتبط با حوزه مطالعات دینی از مهمترین مهارتهای روشی استاد در تحلیل مسایل دین پژوهی است. مهارت تفکر نقادانه و توجه به اصل مسبوقیت نقد بر فهم نیز نقش موثری در موفقیت ایشان به عنوان متاله معاصر دارد.

میراث زوجه از دو جهت مورد بررسی فقهی قرار خواهد گرفت. 1- میراث زوجه ای که تنها وارث متوفی است، برای پاسخ به اینکه در این فرض، حکم ترکه مازاد بر سهم قرآنی زوجه (ربع) چیست؟ آیا این مازاد (همانند زوج) به زوجه می رسد یا چنانکه فقهای معاصر می گویند و قانون مدنی (ماده 866) نیز آن را پذیرفته به عنوان حق امام به حاکم واگذار می شود؟ 2- دومین مساله مورد بررسی اینست که میراث زوجه از همه اموال متوفی است یا از بعضی آن و آیا در این مورد بین زوجه ای که از متوفی دارای فرزند است و زوجه ای که فاقد فرزند از متوفی است تفاوتی هست یا خیر؟ نگارنده با بررسی اقوال و ادله، در مساله اول، دیدگاه مختار فقهای معاصر را بیشتر قابل دفاع دانسته، اما در مساله دوم دیدگاه فقهای معاصر و قانون مدنی را قابل نقد و تامل جدی می داند.

با توجه به اینکه مهمترین هدف از به کارگیری زبان، نقش ارتباطی آن است، در تحلیل هر کلامی باید به تمامی عواملی که در شکل گیری پیام آن کلام موثرند، توجه کرد. در ترجمه نیز با توجه به نقش اساسی کلام و هدف از ترجمه، باید عوامل شکل دهنده پیام کلام در زبان مبدأ و معادل های آن درزبان مقصد مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مهمترین عوامل شکل دهنده پیام هر کلامی ساخت های نحوی زبان است،لذا در ترجمه از هر زبانی به زبان دیگر یکی از پیش نیازها، تحلیل مقایسه ای میان ساخت های نحوی دو زبان است. در ترجمه قرآن از عربی به فارسی، تاکنون پژوهشی فراگیر و در خور این موضوع صورت نگرفته است. این نوشتار گامی است برای پژوهش های عمیق تر در این زمینه.