جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رسیدن به جامعه‌ای آرمانی، بر فطرت الاهی‌آدمی و مطالبه همیشگی جوامع انسانی مبتنی بوده است. تحقق جامعه مهدوی در اندیشه شیعه، رسیدن به چنین آرمانی است که در کلام معصومان؟عهم؟ و اندیشه‌های متفکران اجتماعی مسلمان به کرّات تبیین شده و البته دست‌یابی به آن، نیازمند شکل‌گیری زمینه‌های آن در همه ابعاد اجتماعی، در جامعه منتظران است. از جمله متفکران اسلامی معاصر در این حوزه، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است که این نوشتار درصدد بازخوانی و تبیین شاخصه‌های اجتماعی جامعه منتظر از منظر ایشان با روشی توصیفی- تحلیلی است. بر اساس یافته‌های تحقیق، شاخصه‌های اجتماعی جامعه منتظر از منظر ایشان دو وجه دارد: از یک‌سو، هر فردِ مهدی‌باور، در زیستِ اجتماعی خود، باید دارای ویژگی‌هایی باشد، مانند ایمان در عقیده، صداقت، ایثار، مجاهدت، مهرورزی و پرهیز از کینه‌توزی و از سوی دیگر، کُلیت جامعه منتظر نیز باید دارای شاخصه‌های اجتماعی باشد، همچون حق‌مداری، التزام عملی به سیره معصومان؟عهم؟، باور جمعی به مهدویت، انتظار و آمادگی برای ظهور، تلاش همگانی برای عدالت اجتماعی، امر به‌ معروف و نهی از منکر، پیوند امت و رهبری، تربیت معنوی و اخلاقی افراد در خانواده و جامعه، حاکم‌شدن امنیت اجتماعی و روانی، رعایت کرامت انسان‌ها و مساوات در برابر قانون.

«مالکیت» از جمله حقوق بنیادین بشر است که عمری به درازای تاریخ دارد و در علم حقوق، با تعابیری چون «اصل احترام مطلق به مالکیت در قوانین اساسی موضوعه» از آن یاد شده است. احمداسماعیل حق مالکیت را از نواصب مهدییّن و پیروان آنان سلب کرده و مدعی است که این فتوا را از امام زمان؟عج؟ تعلیم گرفته است. هدف پژوهش حاضر، نقد مبانی فقهی ادعای اوست. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مبانی انگاره‌ فقدان حرمت اموال نواصب مهدییّن و پیروان آنان چیست؟ روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و بر منابع کتابخانه‌ای مبتنی است و در این مسیر بر قاعده فقهی «احترام مال مسلمان»، تأکید داشته است. یافته پژوهش آن است که فتوای احمداسماعیل، مخالف ضروری دین، روایات معصومان و سیره عقلا بوده؛ توسعه در مفهوم ناصبی توسط وی و الحاق نواصب مهدییّن و پیروان ایشان به نواصب ائمه نیز، امری مردود است.

اصل «مهدویت» به عنوان یکی از آموزه‌‌های مهم اسلامی، همواره مورد پذیرش علمای اسلام بوده است؛ اما در دهه‌های اخیر برخی از افراد به انکار اصل مهدویت پرداخته‌اند که «طاهربن عاشور» از جمله آن‌هاست. این نوشتار به بررسی و نقد دیدگاه ابن عاشور در مسئله مهدویت با تأکید بر منابع اهل سنت پرداخته است؛ به این صورت که ابتدا با رویکرد تحلیلی-انتقادی دلایل او را تحلیل و سپس بر اساس منابع اهل سنت آن‌‌ها را نقد کرده است. ابن عاشور ابتدا مانند سایر منکران به «عدم ذکر احادیث مهدویت در صحیحین» تمسک می‌‌کند؛ اما سپس با برداشت نادرست خود از قاعده «تقدم جرح بر تعدیل»، به تضعیف راویان احادیث مهدویت می‌‌پردازد. نتایج نقد دلایل او نشان می‌‌دهد علمای اهل سنت احادیث صحیح را به احادیث مندرج در صحیحین منحصر نمی‌‌دانند. همچنین براساس موازین جرح و تعدیل در علوم حدیث اهل سنت، ابن عاشور در فهم و تطبیق قاعده «تقدم جرح بر تعدیل» و جرح راویان دچار اشتباه شده است.

ژرف‌‌ترین اندیشه‌‌های انسانی، به برقراری امنیت برای بهتر زیستن مربوط است. هدف پژوهش پیش رو، بررسی مولفه‌های فرهنگ دفاعی– امنیتی، مبتنی بر آموزه‌های مهدوی می‌باشد. این پژوهش سعی دارد به این سؤال پاسخ گوید که فرهنگ دفاعی مرتبط با آموزه‌های مهدوی، واجد چه شاخص‌هایی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی_ مفهومی، به چگونگی فرهنگ دفاعی پرداخته است. نوشتار حاضر در دو ساحت این موضوع را تحلیل می‌کند: ابتدا بر سیاریت، چند ساحتی و نقصان فهم بشری نظر دارد که همواره بدون مولفه معیار بودن انسان کامل دچار بحران‌‌های جدی می‌گردد. دوم، برای رسیدن به امنیت پایدار، بیش از هر چیز بر رویکرد نرم فرهنگی متمرکز می‌گردد. دراین جهت به مولفه‌های فرهنگ دفاعی، همچون ابزاری بودن قدرت نظامی و دفاعی، مشروع و ذی صلاح، صلح محور، حق محور، پیش‌گیرانه، عزت گرا، پیروزمندانه بودن تاکید دارد.

بررسی «منابع مشروعیت حکومت مهدوی»، یکی از مسائل سیاسی مهم، برای تبیین مدینه فاضله اسلامی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تحلیل متون قرآنی و روایی، با تبیین نظری به این مسئله پاسخ می‌دهد که با توجه به مشروعیت در علوم سیاسی، منابع مشروعیت حکومت مهدوی چیست. مهم‌ترین یافته پژوهش حاضر عبارت است از: بررسی و تحلیل نظری منابع مشروعیت حکومت مهدوی ازطریق تحلیل متون قرآنی و روایی و در جهت منابع مشروعیت در علوم سیاسی. بر اساس نصوص مهدویت، مهم‌ترین منبع مشروعیت حکومت مهدوی، مشروعیت الاهی از طریق نصب است و در جهت آن، سایر منابع متنوع مشروعیت نیز قابل تبیین است. این پژوهش می‌تواند علاوه بر فواید نظری تشریح مدینه فاضله مهدوی، برای حکومت‌‌های اسلامی در برنامه‌های توسعه سیاسی در عصر غیبت، راهگشا باشد.

«واژه قائم»، یکی از پربسامدترین واژگانی است که درروایات مهدوی منعکس شده است. در دوران پس از ائمه یازده گانه، تنها مصداق آن امام عصر؟عج؟ است. جریان احمد اسماعیل بصری در صدد است این واژه را بر این شخص تطبیق دهد. آنان با استناد به برخی از روایات متشابه و غیر متشابه و تاویل‌گرایی با طرح آموزه‌‌هایی مانند «قائم اول» و « قائم قبل از ظهور»، بستری را به منظور تعیین احمد اسماعیل به جای امام مهدی ایجاد کرده و حجم عظیمی از روایات اختصاصی امام مهدی؟عج؟ را در شان وی می‌‌دانند. نوشتار پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اطلاعات داده محور تنظیم شده است؛ ضمن تبیین واژه قائم، استنادات این جریان را به نقد کشیده است. برداشت این جریان از برخی روایات متشابه، مانند سیزده امام، از اساس با ضروریات مذهب در تضاد آشکار است؛ زیرا شیعه بر اساس منابع روایی به دوازده امام قائل است؛ علاوه بر آن‌‌که صرف وجود برخی روایات، دلیلی بر انطباق آن بر احمد اسماعیل نمی‌باشد.

از واژگان پرکاربرد در عرصه مهدویت، «انتظار موعود» است که در طول تاریخ نوع برداشت از آن، بر رفتارهای عالمان دین اثر مستقیمی داشته است. نظم فکری موجود در بیانات امام خامنه‌ای و نیز شیوه رهبری ایشان، این نکته را در ذهن تداعی می‌کند که «ماهیت انتظار و مؤلفه‌های آن در اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چگونه است.» این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای از سخنان ایشان، به این نکته دست یافته‌است که حقیقت انتظار از منظر ایشان، روحیه و رفتارجهادی به منظور آماده سازی فرد و جامعه برای ظهور است و چهار مؤلفه اصلی «انتقاد»، «اعتقاد»، «اعتماد» و «اشتیاق»؛ چهار چوب بنیادین انتظار را در تفکر ایشان تشکیل می‌دهد.

اندیشمندان مسلمان درباره «انتظار» دیدگاه‌‌های مختلفی ارائه کرده‌اند. مقام معظم رهبری از جمله متفکرانی است که به مسئله انتظار و مهدویت نگاهی نظام­مند دارد. ایشان با رد سه نوع رویکرد «دعا بسندگی»، «استعجال» و «انتظار خنثا»؛ «انتظار پویا» را تنها گونه‌ای از انتظار معرفی می‌فرماید که با نشاط زایی و تحرک آفرینی، می‌تواند آرمان بزرگ انقلاب اسلامی را تحقق بخشد. نوشتار پیش‌­رو با هدف بررسی ابعاد انتظار پویا در اندیشه مقام معظم رهبری و با روش توصیفی _تحلیلی، تلاش دارد خاستگاه وحیانی چنین اندیشه‌ای را بررسی و مدل انتظار پویا را بر پایه نظام فکری ایشان ترسیم کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد انتظار پویا دارای سه عنصر «فکری»، «انگیزشی» و «رفتاری» است. درک گرفتاری‌های انسان‌ها در عصر غیبت و اطمینان به فرج، عنصر فکری و امید داشتن به ظهور امام زمان؟ع؟، به عنوان موتور محرک انتظار، عنصر انگیزشی آن است. همچنین آماده سازی خود و جامعه برای یاری حضرت مهدی؟عج؟ برای به ثمر رسیدن حکومت مهدوی عنصر رفتاری انتظار پویاست.

لزوم احتیاج امت به «هدایت تشریعی» پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام؟صل؟؛ یکی از مهم‌‌ترین دلایل شیعه برای نصب امام است. پس از غبیت امام زمان؟عج؟ و عدم دسترسی شیعیان به آن حضرت، عده‌‌ای تلاش کردند این امر را به کلی مورد تردید قرار دهند. ابن تیمیه یکی از این افراد است. او سعی کرده است با دستاویز قرار دادن موضوع لزوم استمرار هدایت تشریعی پس از ختم نبوت نزد شیعیان و ناسازگاری آن با غیبت امام زمان؟عج؟؛ اصل مهدویت شیعه را با تردید مواجه کند. این مقاله به اصل شبهه و جواب آن، با رویکرد تحلیلی و رجوع به منابع مکتوب پرداخته است. دستاورد این پژوهش نیز، رد اصل شبهه و بیان سازگاری موضوع لزوم استمرار هدایت تشریعی با غیبت، به رغم عدم دسترسی به امام زمان؟عج؟ و هماهنگی گزاره مذکور با موضوع مهدویت شیعی و عدم گمراهی شیعه در زمان غیبت است.

این مقاله درصدد است مسئله مبانی «حاکمیت دین واحد» را در عصر ظهور مورد بررسی قرار دهد و روشن کند که چگونه کثرت‌‌گرایی دینی جان هیک باطل است. در عصر ظهور، یک دین جامع حاکم خواهد بود که نیازهای مردم را تا رستاخیز برآورده می‌‌کند. وعده پیروزی صالحان، وارث‌‌ شدن آن‌ها بر کل زمین و وعده خداوند متعال مبنی بر این که دین اسلام را بر تمامی ادیان ظاهر و غالب می‌کند؛ بر این نکته دلالت دارد که در عصر ظهور یک دین حق حاکم می‌‌شود، نه این­که همه ادیان مشروعیت پیدا ‌‌کنند. «کثرت‌‌گرایی دینی جان هیک» با انتقادهای بسیاری مواجه است. مشروعیت دادن و حق دانستن همه ادیان الاهی که شریعت‌‌های آنان بعد از ظهور اسلام نسخ شدند ونیز آیین‌‌های غیرالاهی، مثل هندو، بده، مت و سیکه که به خداوند واحد قائل نیستند؛ از لحاظ عقلی قابل جمع نمی‌‌باشند. بنابراین، در عصر ظهور، به­جای کثرت دینی تنها یک دین حق حاکم می‌‌باشد.