جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رصد شبهات مهدویت به منظور شبهه‌زدایی از این مسئله، امری ضروری است. در دهه­های اخیر تلاش رسانه‌های معاند برای معرفی چهره‌ای خشن از امام مهدی؟عج؟ افزایش داشته است. مقاله حاضر به نقد شبهه کشتار افراطی از سوی امام مهدی پرداخته است. این شبهه را احمد کاتب در برنامه «شاه‌کلید» مطرح کرده است. در دیدگاه افراطی او، امام مهدی کشتاری وسیع و هولناک به راه می‌اندازد و رفتارش به رفتار پیامبر شباهتی ندارد. هدف تحقیق، ارائه نگرشی نقادانه به شبهه مذکور و ارائه پاسخ تحلیلی آن است. برای اجرای تحقیق، از روش کیفی تحلیل مضمون در اسناد نیمه ساخت یافته (برنامه زنده در حال پخش) و آثار منتشر شده، استفاده شده است. تکنیک مقاله، تحلیل روایات مربوط به برخورد قاطع امام مهدی، بر پایه منطق فهم احادیث مهدویت است. یافته‌های تحقیق گویای آن است که رویکرد کاتب به روایات کشتار وسیع افراطی، برای خدشه‌دار کردن چهره مهدویت است. دسته‌بندی روایات، خوانشی منطقی از سیره امام مهدی پیش روی ما می‌نهد و مجموع آن­ها به تقویت باور صحیح به مهدویت و پرهیز از نگرش افراطی به کشتار وسیع امام مهدی ناظر است. برخورد مقتدرانه آن حضرت با ظالمان معدود و آخرین مرحله اقدام و در واقع این کار امام مهدی برای جامعه مصداق رحمت خداوند است.

هدف از پژوهش پیش‌رو، بررسی نظری ساخت‌‌یابی در آرمانشهر مهدوی؟عج؟ و مقایسه آن با دیدگاه ساخت‌یابی آنتونی گیدنز است. این‌‌که آیا فرایند تحقق فراگیر فرهنگ مهدوی را می‌‌توان نوعی ساخت‌‌یابی فرهنگی اجتماعی دانست؟ مؤلفه‌های اشتراک و افتراق آن با نظریه ساخت‌‌یابی گیدنز چیست؟ با روش توصیفی- تحلیلی و به کمک آیات و روایات، این نتایج ملاحظه می‌شوند: یک. اجرای فراگیر فرهنگ مهدوی، الگوی منحصر به فرد در ساختار سازی اجتماعی است؛ دو. گرچه بین نظریه ساختاریابی مهدوی و ساخت‌‌یابی از منظر گیدنز در مواردی، مانند تاکید بر اختیار انسان در تعیین ساختار اجتماعی، اشتراکاتی وجود دارند؛ تفاوت‌‌های متعددی بین این دو نظریه یافت می‌شوند؛ سه. طبق گفتمان مهدویت، ساختار فرهنگی اجتماعی می‌‌تواند، جامع سعادت مادی و معنوی باشد که صرفاً از طرف خدا و توسط انسان کامل و صالح تبیین و اجرا می‌گردد و این وجه تفوق آن بر سایر نظریات است.

«اَجَل مسمّا» اصطلاحی است قرآنی و در مراد از آن، میان مفسران اختلاف دیدگاه وجود دارد. مرگ و سرآمدِ حیاتِ دنیوی انسان، آخرت، اجل آیندگان و فاصله بین مرگ و قیامت؛ از جمله وجوهی هستند که مفسران در معنای آن بیان کرده‌اند. علت این اختلاف و تعدد معنا، تفاوت در سیاق آیاتی است که این واژه در آن‌ها به کار رفته است. احادیث اهل بیت؟عهم؟ نیز در تبیین معنای آن، مختلف هستند و در بعضی موارد متناقض‌ می‌نمایند. این نکات، بازنگری در مفهوم این اصطلاح را ایجاب می‌کند. پژوهش پیش‌‌رو با روش توصیفی _ تحلیلی، ضمن بررسی ویژگی‌های «اَجَل مسمّا» در قرآن کریم و بررسی ویژگی‌های انحصاری عصر ظهور، سعی دارد با بهره‌گیری از روش تفسیر قرآن با قرآن و روایات تفسیری، منطبق بودن «اَجَل مسمّا» و «عصر ظهور» را تحلیل کند. یافته‌های پژوهش حاکی است ویژگی‌های بیان شده برای «اَجَل مسمّا» در قرآن کریم با ویژگی‌های انحصاری «عصر ظهور» مطابقت دارند.

در میان شیعیان امامیه، با وجود کتاب‌های متعددی از محمد بن ابراهیم نعمانی؛ بیش از همه، کتاب الغیبه، منسوب به وی مورد توجه بوده است. این کتاب در اوایل دوره غیبت کبرا و به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان؟عج؟ و اوج‌گیری آشفتگی فکری و تزلزل اعتقادی میان شیعیان، تألیف شده است. طبق گزارش فهرستگان نسخه‌های خطی ایران و نیز فهرست نسخه‌های خطی کتاب الغیبه، قدیمی‌ترین نسخه موجود کتاب الغیبه نعمانی، نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی است. این نسخه کهن، از دیگر نسخه‌های کنونی از الغیبه چهار قرن قدیمی‌تر است. بنابراین، لازم می‌نماید پژوهش‌ها و سؤالاتی در مورد آن مطرح شود؛ از جمله: 1. مشخصات اصلی و فرعی کتابشناختی نسخه کهن چگونه است؟ 2. فهرست مطالب و ابواب نسخه کهن چگونه هستند و آیا با نسخه‌های دیگر و نسخه چاپی الغیبه تفاوتی دارند؟ 3. تبار نسخه کهن به چه بوم و جغرافیایی تعلق دارد؟ 4. آیا میان نسخه کهن و نسخه‌های خطی متأخر الغیبه اختلاف نسخه‌ای فاحشی وجود دارد؟ در مقاله حاضر، ضمن وصف کتاب‌شناختی مفصل نسخه، مشخص شد که در ابواب کتاب و میان نسخه کهن الغیبه با نسخه‌های متأخر و چاپی آن تفاوت‌ها و اختلافات کوچک و بزرگی وجود دارند.

در طول تاریخ، مدعیان مهدویت، برای اثبات حقانیت خود، به متون دینی استناد کرده و با تطبیق نادرست آیات و روایات به نفع خود، برای انحراف افکار متدینان جامعه بهره جسته‌اند. هدف این پژوهش، پاسخگویی به پرسش پیش روست: «تطبیقات قرآنی احمد اسماعیل بصری در موضوع مهدیّون چیست و نقدهای وارد بر آن کدام است؟» در بیان ضرورت تحقیق، همین بس که جریان‌های انحرافی در تطبیقات قرآنی، بیش از این که دغدغه فهم مدالیل و مراد جدّی آیات را داشته باشند؛ آن‌ها را وسیله‌ای برای تأیید عقیده خود قرار داده‌اند. بی‌توجهی به سیاق آیات و دقت نکردن در چگونگی استنباط و برداشت نادرست از روایات تفسیری سبب شده است که جریان احمد اسماعیل بصری، از برخی آیات درباره مهدیّون، فهم غلط داشته باشند. همچنین تفسیر به رأی و بدون پشتوانه نقلی و عقلی مقبول، به تطبیق باطل آیات قرآن بر شخص خاص انجامیده است. روش تحقیق در این نوشتار، نقلی _ وحیانی (تحلیل متنی و بینامتنی آیات و روایات) و گردآوری دادها با شیوه کتابخانه‌ای و استناد به اسناد نوشتاری و روش داده ‌پردازی تحلیلی و انتقادی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تطبیقات قرآنی وی در مورد مهدیّون با معیارهای درست تطبیق سازگار نیست.

در صد سال اخیر، تلاش مستشرقان در تعیین زمان ساخت و انتشار روایات اسلامی، عرصه‌های موضوعی مختلفی را در بر گرفته است. در این میان، تعدادی از محققان غربی با تمرکز بر احادیث مهدوی، از الگوهای چندگانه‌ای برای تاریخ‌گذاری آن‌ها بهره برده‌اند. بررسی تحلیلی و انتقادی مهم‌ترین کارهای مستشرقان در زمینه تاریخ‌گذاری احادیث مربوط به نام و نسب امام مهدی؟عج؟؛ موضوع نوشتار جاری است. در این زمینه به طور خاص سه کار پژوهشی شاخص از مادلونگ، گورکه و ایلاد وصف تحلیل گردیده و وجوه مثبت و منفی آن‌ها مشخص شده‌اند. بنابر یافته پژوهش جاری، به‌‌رغم سودمندی استفاده از روش‌های مرسوم تاریخ‌گذاری روایات، نتایج این روش‌ها به دلایلی همچون وجود پیش‌فرض برساخته بودن و عدم اصالت احادیث، استقصای ناتمام روایات و نیز لحاظ نکردن یا توجه گزینشی به ویژگی‌های راویان، مورد تردید و اشکال است.

فرهنگ و تمدن مهدوی که طلایه‌‌دار تحقق نظامی است عدالت محور و مبتنی بر اندیشه‌‌های مهدویت؛ به سامان دادن به تشکل‌‌ها و سازمان‌‌های فعال در این عرصه نیازمند است. سازمان‌‌ها و تشکل‌‌های مهدوی که برای شکل‌‌گیری نظامی عدالت محور مبتنی بر اندیشه‌‌های مهدویت تلاش می‌‌کنند؛ به اعضایی با تعهد سازمانی بالا نیازمند هستند. تعهد سازمانی، میزان اشتیاق آن‌‌ها را به خدمت در سازمانی که برای سرآمدی تمدن و فرهنگ مهدوی گام برمی‌‌دارد؛ افزایش می‌‌دهد. مسئله این است که الگوی تعهد سازمانی در بین اعضای سازمان‌‌هایی که در این زمینه گام برمی‌‌دارند، چگونه است. هدف این پژوهش ارائه الگوی تعهدسازمانی در یاران مهدوی براساس اندیشه‌‌های مهدویت است. این پژوهش با بررسی آموزه‌‌های مرتبط با اندیشه مهدویت، اطلاعات مورد نیاز را گردآوری و با روش داده بنیاد، الگوی تعهدسازمانی در اندیشه مهدویت را تبیین می‌‌کند. این الگو دارای مؤلفه پنجگانه است، که عوامل تعهد سازمانی، زمینه‌‌سازهای تعهد سازمانی، ماهیت تعهد سازمانی، موانع تعهد سازمانی و پیامدهای آن را شامل می‌‌باشد.

تحقیق حاضر، با هدف تحلیل محتوای روایت عبدالاعلی حلبی، به شیوه کیفی و با روش «ریخت‌شناسی پراپ»، نگاشته شده‌است. سؤال مورد نظر، آن است که ریخت‌شناسی روایت عبدالاعلی حلبی در حوادث حین ظهور چیست؟ یافته‌های تحقیق حاضر آن است که الگوهای ریخت‌شناسی، با روایت حلبی قابل انطباق است و استخراج این الگوها به تحلیل جامعه عصر ظهور منجر می‌شود. در این روایت، خویش‌کارهای عزیمت بیست و یک، بازشناسی بیست، عمل قهرمان هجده، خبردهی دوازده و شرارت یازده مرتبه آمده است. عزیمت، حکایت از سرعت عمل امام و یاران ایشان در کوچ کردن و داشتن نقشه علیه دشمن دارد. بازشناسی، بیانگر گمراهی مردم عصر ظهور و فراموشی صفات صاحب الامر و یاران است. شرارت، گویای موانع راه و کارشکنی‌های دشمنان در برابر برپایی حکومت عدل الاهی و گسترش آن است. صحنه‌های آغازین این روایت، اغلب از یک اتفاق خبر می‌دهد که بیانگر تغییر و تحول در جامعه عصر ظهور است. این عنصر در کنار عزیمت و شرارت، نشان می‌دهد که این رخدادها اغلب در عزیمت‌ها و به‎دلیل دشمنی شخصیت‌های شریر به‌وقوع می‌پیوندد.

پژوهش حاضر، با هدف تحلیل و بررسی جایگاه توجه به مولفه‌‌‌‌های تربیت زمینه‌ساز ظهور در ساحت‌‌‌‌های تربیتی مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت کشور؛ با استفاده از فهرست وارسی محقق ساخته انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا و رویکرد حاکم بر آن بنیادی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که با وجود حاکم بودن مولفه‌‌‌‌های تربیت زمینه‌ساز ظهور در ساحت‌‌های تربیتی سند مذکور؛ توجه بیش‌‌تر به مولفه‌‌های تربیت زمینه‌ساز در ساحت‌های تربیت زیستی و بدنی و زیباشناختی و هنری ضروری به نظر می‌‌رسد. همچنین با توجه به اهمیت مباحث مربوط به خودشناسی در فرایند تربیت و مباحث مربوط به حفظ محیط زیست، انتظار آن است که به مولفه‌‌های مربوط به ارتباط فرد با خود و ارتباط فرد با خلقت، در قسمت فلسفه تربیت رسمی عمومی، به سند مذکور توجه بیش‌‌تر‌‌ی شود.

مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که نظام تعلیم و تربیت مهدوی، با وجود نقش راهبردی در انتقال اندیشه وحیانی به جامعه، خود تحت تأثیر مؤلفه‌های مختلف، از جمله نظام علم و فناوری قرار دارد و انتظار آن است، جریان نوپدید همگرایی فناورانه دارای آثاری بنیادین بر آن باشد؛ اما این تأثیرات چندان روشن نیست و مهم‌‌تر، آن‌‌که سرنوشت نظام یادشده در مواجهه با فناوری‌‌های همگرا مبهم است. برای یافتن پاسخ این پرسش، پژوهش کیفی حاضر با استفاده از تکنیک‌‌های دلفی و سناریونگاری می‌‌کوشد آینده‌‌های محتمل در این جریان را تصویرسازی کند. در این راه، ابتدا فهرستی از کلان‌‌روندهای همگرایی فناورانه احصا و اولویت بندی شد و در ادامه با تلاقی دادن عدم ‌‌قطعیت‌‌های ناظر بر این روندها، چهار سناریو از آیندۀ نظام تعلیم و تربیت مهدوی (شامل شجرۀ طیبه، ملک سلیمان، شجرۀ خبیثه و ابراهیم در آتش) طراحی شد. یافته‌‌های این مطالعه می‌‌تواند مسئولان نظام تعلیم و تربیت دینی و مهدوی را در مواجهۀ آینده‌‌نگرانه با جریان توسعه علم و فناوری، به ویژه فناوری‌‌های همگرا راهنمایی کند.