چکیده :
اسلام آزادی را یکی از نعمت‌های الاهی برشمرده که خدا به بندگان ارزانی داشته است؛ از این رو، مسلمانان در فقه سیاسی به عنوانِ یکی از کلیدی‌ترین قواعد فقهی، بر «اصل آزادی» تکیه دارند.
البته شارع مقدس، با توجه به این نکته که اجرای اصل آزادی نباید به سلبِ آن منجر شود، دست به تعیین شاخص‌هایی زده است تا مسلمانان در مقام اجرا به این مشکل و بحران، گرفتار نشوند.
در واقع، تحقّق آزادی انسان‌ها، نیازمند چهارچوب و ضوابطی است تا از افراط و تفریط جلوگیری شود؛ وگرنه، آنان به هرج‌ومرج و استبداد و دیکتاتوری و در نهایت، سلب آزادی دچار می‌شوند.
در این جستار با توجه به پذیرفته بودن آزادی بیان، به برخی ادلۀ «آزادی بیان» از آموزه‌های وحیانی، اشاره‌ای کوتاه شده است؛ و در ادامه به حدود و ثغور این آزادی بر اساس یافته‌های قرآنی بر اساس تفسیر المیزان اشاره می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: «بدزبانی و افشای عیوب شهروندان»، «زمینه‌سازی سوءاستفادۀ دشمنان»، «عیب‌جویی و غیبت از شهروندان»، «اهانت به مقدّسات دیگران»، «جدل پس از یقین به حق»، «سخنان بیاساس و دروغ»، «تحریف یا کتمان حقیقت»، «تجسّس در امور دیگران»، «فسادگری در جامعه»، «سخن گمراه‌کننده»، «ظلم و بی‌انصافی»، «شایعه پراکنی».
islam describes freedom as one of divine blessings that god has gifted to human beings.
therefore, in islamic jurisprudence (fiqh) muslims rely on “principle of freedom” as one of the most important jurisprudential rules.
however, the holy saint, given the fact that the implementation of the principle of freedom should not lead to its abandonment, has determined some indicators to prevent the possible upcoming challenges and crisis at the process of implementing this principle.
in fact, the realization of human beings’ freedom requires a framework and some criteria to prevent extremism; otherwise, it could lead into chaos, despotism and dictatorship and, as a result, the deprivation of freedom from individuals.
this essay, with regard to the acceptance of freedom of speech, has briefly referred to some of the arguments for "freedom of speech" derived from teachings of revelation.
following that, that, the researcher continues to refer to the scope of this freedom based on quranic findings mentioned at the book of “tafsir al-mizan”, most notably including: "abduction and disclosure of citizens' imperfections”, “planning for the abuse of enemies", "criticizing and backbiting", "insulting to others' sanctities ", "polemic following trusting the truth", "lies and falsehood", "distorting or concealing the truth "," exploring others "," corruption in society "," misleading speech"," injustice and disobedience"," disturbing rumors.
"