نلسون گودمن (1906 - 1998) | کتابخانه مجازی الفبا

فارسی

متن

ر:پایگاه موقت

معمای جدید استقرا: هیوم و استقرا: فرض بر این است که وقتی می خواهیم از معمای جدید استقرا صحبت کنیم، می دانیم استقرا و احتمالا معمای قدیمی آن چیست. اما برای روشن شدن بحث بی مورد نیست که به مسئله کلاسیک استقرا اشاره ای کوتاه شود. تمامی موضوع استقرا مبتنی بر گذار است، یعنی گذار از گزاره های شخصیه به گزاره های کلی. به این ترتیب در یک استنتاج استقرایی بر محتوای گزاره افزوده می شود. به این صورت که وقتی از مشاهده یک یا چند مورد صفت یا محمولی به تمامی موارد مشابه تعمیم داده شود، اطلاعات بیشتری نسبت به قبل خواهیم داشت.حال سوال این است که این گذار و تعمیم محتوا افزا چطور انجام می گیرد، چگونه بر مبنای مشاهداتی در گذشته یا حال آن را به آینده نیز تعمیم می دهیم. چطور با مشاهده چند کلاغ سیاه حکم می کنیم که همه کلاغ ها سیاهند، یا هر کلاغی که در آینده مشاهده شود نیز سیاه است شاید هیوم از بابت پرداختن به مسئله استقرا مشهورترین فیلسوف کلاسیک باشد. سوال مهم برای هیوم اعتبار احکام مربوط به آینده بود. برای هیوم مسئله اعتبار احکام در آینده به این دلیل پیش می آید که این احکام نه حاکی از تجربه اند و نه نتیجه منطقی آن. این پیش بینی ها مربوط به آینده هستند و نمی توان آنها را از آنچه تا کنون مشاهده شده است استنتاج کرد. جوابی که هیوم به این سوال داد همان جواب معروف تداعی معانی است. هرگاه پدیده ای از یک نوع بارها به دنبال پدیده ای از نوع دیگر مشاهده شود، عادتی در ذهن شکل می گیرد که به موجب آن ذهن هنگام مشاهده پدیده جدیدی که از نوع اول است ، به تصور پدیده ای از نوع دوم منتقل می شود. در واقع این توالی های منظم است که باعث این تداعی معانی می شود و از نظر هیوم هیچ ضرورتی در وقوع این پدیده ها وجود ندارد. نگرش جدید به استقرا: اما یک فیلسوف تحلیلی معاصر به نام نلسون گودمن این نظر را مطرح می کند که پاسخ هیوم تنها به منشا و چگونگی پیدایش پیش بینی ها می پردازد و به حقانیت و اعتبار آنها کاری ندارد(1) در واقع هیوم این مسئله را که آیا مجازیم چنین پیش بینی هایی بکنیم بی جواب می گذارد. توصیف منشا استقرا به معنای اثبات اعتبار آن نیست. گودمن برای روشن شدن بحث سعی می کند استنتاج استقرایی را با استنتاج قیاسی مقایسه کند. سوال این است که استنتاج قیاسی چگونه توجیه می شود ؟ جواب این است که با اثبات اینکه آن استنتاج مطابق با قواعد استنتاج قیاسی است. پس در قیاس با این نوع استنتاج، استنتاج استقرایی هم به قواعد استنتاج و منطق استقرایی نیاز دارد. کاری که همکاران مشهورتر گودمن یعنی کارنپ و همپل انجام داده بودند، یعنی پایه ریزی یک نظام منطق استقرایی. بنا بر آراء این دو فیلسوف تئوری تایید(2) قواعد استنتاج استقرایی را به دست می دهد. برای مثال این منطق باید معیارهایی شبیه این داشته باشد که عبارت همه کلاغ ها سیاهند چگونه و با چه شواهدی تایید می شود. به این ترتیب می توان در این مورد صحبت کرد که چگونه و با چه معیاری از این شواهد جزئی می توان به گزاره های کلی رسید. اما گودمن معتقد است حتی اگر یک تئوری تایید و منطق استقرایی کارا داشته باشیم، باز هم مشکلاتی وجود دارند که در مسئله قدیمی استقرا نادیده گرفته شده اند. از نظر او همه تعمیم ها از یک نوع نیستند و اصلا برای همین است که به دنبال توجیه استقرا می گردیم، چرا که قواعدمان باید بین تعمیم های مجاز و تعمیم های غیر مجاز تمایز قائل شود. مثال جالبی که گودمن برای نشان دادن انواع تعمیم ها می زند، سومین فرزند خانواده بودن است. مثال این است اگر چند نفر از دانشجویان کلاسی فرزند اول خانواده باشد آیا مجازیم آن را به تمامی افراد کلاس تعمیم دهیم؟ مسلم است که اگر چنین تعمیمی درست از آب در آید تصادفی است. گودمن یک چنین مواردی را تعمیم تصادفی(3) می نامد و در مقابل تعمیم قانون گونه(4) را مطرح می کند که نه بر اساس تصادف بلکه بر اساس قوانین موجود در طبیعت شکل می گیرند. زمردهای سابی: پس صورت مسئله یافتن روشی است که این دو نوع تعمیم را از هم جدا می کند. گودمن در اینجاست که معمای جدید استقرا را مطرح می کند. از نظر او تکلیف تعمیم های تصادفی مشخص است، اما حتی تعمیم هایی قانون گونه وجود دارند که گذار استقرایی در مورد آنها اعتبار ندارد. مثال مشهور گودمن محمول های عجیب و غریبی است که معرفی می کند. برای مثال محمول سابی که از قسمت های اول و آخر محمول های سبز و آبی ساخته شده است. محمول سابی را این طور تعریف می کند که اگر به چیزی آن را نسبت دهیم به این معناست که تا قبل از زمان مفروض t سبز و بعد از آن آبی است. حال گزاره زمردها سابی هستند را در نظر بگیریم. به این ترتیب تمام زمردهای مشاهده شده سابی به حساب می آیند زیرا شرایط سابی بودن را ارضا می کنند. در واقع اگر زمان مفروض t، زمانی در آینده باشد پس همه زمردهای کنونی که قبل از آن زمان مشاهده می شوند باید سبز باشند که هستند و این یعنی هر زمزد سبزی گزاره بالا را تایید می کند. از طرف دیگر گزاره همه زمردها سبز هستند را در نظر بگیریم، اتفاقا این گزاره هم با مشاهده زمردهای سبز تایید می شود. بنابراین مشکلی در این جریان وجود دارد که آن را نامعقول می کند و نکته شبهه آمیز هم در همین جاست. به همین دلیل است گاهی این مسئله را پارادوکس سابی می نامند. ظاهرا مشکل در این است که با قبول یک چنین محمول هایی در زبان طبیعی هر چیزی را می توان تایید کرد و هر گونه گذار استقرایی مجاز شمرده می شود. بنابراین حل مسئله استقرا در این نکته خلاصه نمی شود که بتوانیم بین تعمیم های قانون گونه و تعمیم های تصادفی تفکیک قائل شویم. همان طور که دیدیم توجیه استقرا همچنان بی پاسخ می ماند. محمول های مصنوعی گودمن دارای خصوصیتی هستند که تعمیم استقرایی را مخدوش می کنند، یعنی از طریق قطع زمانی مانعی ایجاد می کنند که جلوی استقرا را می گیرد. در مثال سابی می بینیم که همه زمردها سبز هستند تا اینکه از یک زمان به بعد ناگهان آبی می شوند. اگر جهان واقعا یک چنین خصوصیتی داشت دیگرهیچ استقرایی ممکن نبود. در واقع دلیل اینکه می توانیم تعمیم استقرایی انجام دهیم این است که دنیا واقعا این گونه نیست و موجودات عالم ترتیب خاصی را دنبال می کنند و در طول زمان آن را حفظ می کنند و ناگهان تغییر رویه نمی دهند. اما مشکل واقعا در کجاست؟ این نکته که محمولی مانند سابی یک محمول ساختگی و جدید در زبان است کافی نیست. دانشمندان همواره در حال ابداع واژه های جدیدی مانند کوارک و الکترون و ریسمان هستند. پس این انتقاد درست نیست که واژه های جدید نمی توانند در تعمیم های تایید پذیر به کار روند. بهتر است گفته شود آنچه درمورد سابی مشکل آفرین است توجه ضمنی به زمانی خاص در تعریف آن است. در واقع این شکافی که تعریف سابی در زمان بوجود می آورد عمل استقرا را مخدوش می کند و به زبان دیگر قانونمندی را نقض می کند؛ یعنی می توان انتظار داشت که در آینده هر اتفاقی بیفتد، مثلا زمردها آبی شوند، سنگ ها سرخ شوند و گل سرخ ها پلنگ.(5) راه حل گودمن این است که راهی برای تمایز بین محمول های استقرایی و غیر استقرایی پیشنهاد می کند. طبق نظر او تنها محمول هایی تن به استقرا می دهند که تعمیم پذیر باشند؛ یعنی محمول هایی که می توانند در زبان رسوخ(6)کنند و بقا یابند، درست همان محمول هایی که حالا در زبان هستند و مستحکم مانده اند. محمول هایی مانند سابی اگر هم ساخته شده باشند در زبان ریشه ندوانده و جای نگرفته اند. در واقع این به نوعی همان نظر هیوم در باب استقرا است. از نظر هیوم هیچگاه این موضوع پیش نمی آید که ما نمی توانیم تعمیمات قانون گونه داشته باشیم که تن به استقرا نمی دهند. به نظر هیوم استقرا گذاری نیست که بر اساس شعور و تعقل صورت گیرد، بلکه این گذارهای استقرایی هستند که خودشان را به ما تحمیل می کنند. توجیه استقرا دقیقا همین نکته است که موجوداتی مانند ما بقا پیدا کرده اند. این دقیقا شبیه آن دسته از نظریه هایی است که امروزه طبیعت گرایانه (7) به شمار می روند و در آثار کواین می توان ردپای آن را دنبال کرد. پی نوشت ها در دفتر مجله موجود است. واقعیت، پیش بینی، افسانه: واقعیت، پیش بینی، افسانه اثر مشهور نلسون گودمن است که معمای جدید استقرا را در این کتاب معرفی کرده است. کتاب حاوی سخنرانی هایی است که این فیلسوف آمریکایی در سال 1946 در دانشگاه ایراد کرد و بعدها در سال 1954 به چاپ رسید. کتاب به قدری شهرت یافت که چندین بار تجدید چاپ شد و در هر نوبت چاپ مقدمه ای به آن افزوده شد. چاپ چهارم آن نیز با مقدمه ای از هیلاری پاتنم فیلسوف سرشناس معاصرمنتشر شد. با این اوصاف کتاب گودمن تبدیل به منبعی شد که هر دانشجوی فلسفه و فلسفه علم به عنوان کتابی کلاسیک ناگزیر از خواندن آن است. چهار سخنرانی که گودمن در این کتاب گرد آورده به ترتیب شامل شرطی های خلاف واقع، گذر زمان از امکان، معمای جدید استقرا و همچنین چشم اندازی به نظریه تسری است. آنچه باعث می شود معرفی چنین کتابی برای خواننده فارسی زبان بیهوده به نظر نرسد، وجود ترجمه ای از آن در بازار کتاب است. کتاب را رضا گندمی نصرآبادی ترجمه کرده و انتشارات دانشگاه مفید در سال 1381 به چاپ رسانده است. ترجمه کاری نسبتا روان و سرراست است که اصطلاحات نیز مناسب انتخاب شده اند. در کل برای کسانی که به دنبال مطالعه و تحقیق در چنین مباحثی هستند قابل استفاده است. جالب است که همین مترجم کتاب دیگری را با عنوان معمای جدید استقرا تالیف کرده است که آن نیز منبع قابل استفاده ای است. اساس معمای جدید استقرا بر همان اثر گودمن استوار است، ضمن اینکه مولف بخش قابل توجهی را به مسئله تایید اختصاص داده است و علاوه بر آراء همپل، نظریات کسانی چون واتکینز و باسکار را هم گرد آورده است. پس از تشریح معمای جدید استقرا از دیدگاه گودمن بخش پایانی کتاب به بازتاب ها و راه حل های دیگران اختصاص یافته است. به این ترتیب مجموعه ای سودمند برای دانشجویان فلسفه و فلسفه علم و همچنین علاقمندان به این موضوعات گرد آمده است. http://www.bashgah.net/fa/content/print_version/11014 (Tue Oct 3 15:53:15 2017)

مدخل اعلام(دانشنامه اعلام) , مدخل آثار(دانشنامه آثار)

Mods Doblin core Marc xml MarcIran xml