اهداف عزاداری شیعیان در ماتم و عزای امامانشان، خصوصاً در عزای حسین ابن علی چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

اهداف عزاداري شيعيان در ماتم و عزاي امامانشان، خصوصاً در عزاي حسين ابن علي چيست؟

در بيان اهداف عزاداري، بايد گفت عزاداري كه در ميان شيعيان به عنوان يك سنّت رايج شده، انگيزه‌هاي گوناگوني دارد كه به طور اختصار عبارت است از:
1. شناساندن مقام پيشوايان بزرگ اسلام؛ كه سراسر زندگي آنان براي جامعة اسلامي الگو و سرمشق است، خواه در مبارزه با طاغوتيان يا مسائل اخلاقي و... چرا كه در همين مجالس، خطيبان و واعظان به بيان مقام و شخصيت ائمة معصومين و توضيح راه و رسم آنان مي‌پردازند.
2. ايجاد وحدت بين صفوف مختلف پيروان؛ از ملل گوناگون با زبان‌ها، رنگ‌ها و نژادهاي مختلف. اگر مراسم پرشكوه حج، گرد‌آورنده‌ي همه مسلمانان از فرقه‌ها و ملل مختلف جهان است، بايد گفت مراسم عزاداري سرور شهيدان حضرت حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ كه در كشورهاي مختلف برگزار مي‌شود يكي از بهترين جلوه‌هاي اتحاد شيعيان مي‌باشد.
3. افزايش عشق و محبت به اهل بيت؛ كه پاداش رسالت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ است چنانكه در قرآن كريم مي‌فرمايد: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»[1] بگو من بر رسالت خويش، مزد و اجري جز ابراز علاقه و دوستي به خويشاوندانم نمي‌خواهم. محبت ورزيدن به ذوي القربي، مصاديق متعددي دارد كه يكي از مصاديق بارزش اين است كه در شادي آنان شاد و در حزن ايشان، اندوهناك باشيم.
4. كمال خواهي و فضيلت طلبي؛ عزاداري‌ها پيوند قلبي و ارتباط باطني با حجت‌هاي الهي و ائمة معصومين ـ عليهم السّلام ـ را در پي دارد، چرا كه شيعيان و محبّين اهلبيت با تمام احساس و عواطف و با همة وجود، در مجالس امام حسين ـ عليه السّلام ـ شركت، مي‌كنند به گونه‌اي كه بين خود و آن حضرت يك پيوند معنوي برقرار ساخته‌اند و همين امر به طور محسوس در رفتار و اخلاق ايشان تأثير گذاشته و آنان را به صراط مستقيم هدايت ‌كرده و كمال جويي و فضيلت را در آن‌ها ايجاد مي‌كند.
5 دعوت به دين و آگاه شدن از حقايق آن و فراخواني مردم به صلاح و اصلاح و دوري از انحرافات.
6. اثبات حقانيت نهضت حسيني بر ضد طاغوتيان و آشنا كردن مردم با ويژگيهاي قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ؛ به همين جهت است كه امامان معصوم ـ عليهم‌السّلام ـ پيروان خود را تشويق نموده‌اند كه مراسم عزاداري داشته باشند و براي حسين بن علي گريه كنند تا حقانيت آن حضرت اثبات شود و هدف امام حسين ـ عليه السّلام ـ زنده بماند و مكتبي كه او به وجود آورد، باقي بماند.
7. ياد مصيبت اهل بيت ـ عليهم‌السّلام ـ؛ كه موجب آسان شدن مصائب و سختيهاي دوستداران آنان است.
8. همدردي با رسول‌الله ـ صلي الله عليه و آله ـ و اميرالمؤمنين ـ عليه‌السّلام ـ و فاطمه زهرا ـ سلام الله عليه ـ و ساير ائمه ـ عليهم‌السّلام ـ
9. فراموش نشدن خاطره عاشورا، چرا كه اگر اين عزاداري‌ها نبود، نسلهاي آينده نمي‌دانستند امام حسين ـ عليه‌السّلام ـ را يزيد بن معاويه ظالمانه به شهادت رسانده است و حقانيّت و ظلم ستيزي به فراموشي سپرده مي‌شود.
10. افشاگري جنايات ستمگران، بويژه بني‌اميّه و بني‌عباس.
11. الگوپذيري از جريان عاشورا؛ وقتي در بيان واقعة كربلا، ظلم‌ها و انحرافات و منكرات بيان شود، اذهان شنوندگان و خوانندگان، به وضع جامعة خود معطوف مي‌شود و آن را نيز مورد توجه قرار داده و با خود مي‌گويند كه آيا حكومت در عصر ما و جامعة ما، به حكومت در عصر حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ شباهتي دارد؟ اين امر باعث مي‌شود كه با مشاهده و در‌ك ظلم‌ها و انحرافات و منكرات، به عكس‌العملي شبيه عكس‌العمل مولاي خود دست بزنند و با حكومت‌هاي جور به مبارزه برخيزند و همين امر بوده كه قيام‌هاي فراواني عليه حكومت‌هاي فاسد، توسط شيعيان را در طول تاريخ رقم زده است و در آينده نيز اين چنين خواهد بود.
لذا استعمارگران و حكومت‌هاي فاسد، هميشه در صدد بوده‌اند كه اين عزاداري‌ها و مراسم را به تعطيلي بكشانند و ياد امام حسين ـ عليه السّلام ـ را از خاطره‌ها محو كنند، ولي نه تنها در كار خود موفق نمي‌شوند بلكه روز به روز بر شكوه و عظمت عزاداري‌ها افزوده مي‌شود.
12. تكريم ائمه، و ارزش‌ها: در مراسم عزاداري، مقام و شخصيت ائمة معصومين ـ عليهم السّلام ـ تكريم شده و به مردم معرفي مي‌شوند و به همة ارزش‌ها و خوبي‌هايي كه در شخصيت معصومين ـ عليهم‌السّلام ـ ظهور و بروز داشته است احترام گزارده شده و مورد تمجيد قرار مي‌گيرند. همين امر باعث تقويت اين خصائص نيك در اخلاق و كردار مردم مي‌گردد.
13. رشد فضائل و كرامتهاي انساني و الهي و پرورش روحيّة شهادت طلبي؛ هر قطره اشك كلامي است كه شهادت را چون پيامي به مردم ابلاغ مي‌كند و گريه نشانة آن است كه فاجعه‌اي روي داده و ظلمي صورت گرفته، است عزاداري نه يك روز، نه ده روز، نه يك ماه، بلكه در تمام سال، براي اين است كه ملتي كه در شهادت زندگي مي‌كند بايد عزادار باشد و در مجالس عزا با بيان فلسفة شهادت و با يادآوري از شهيدانش، روحية شهادت طلبي را همچنان تازه نگه دارد. بي‌شك به خاطر نشر فلسفه شهادت و ايثار و كرامتهاي انساني است كه شيعه به بهانه مرگ برادر، عمو، دايي و... جلسه برگزار مي‌كند و يك‌باره به كربلا گريز مي‌زند و از حسين ـ عليه‌السّلام ـ سخن مي‌گويد.
14. زنده نگه داشتن اسلام با استفاده از ابزار عزاداري؛ عزاداري اسلام را زنده كرد و اگر امام حسين ـ عليه السّلام ـ قيام نمي‌كرد، اثري از اسلام باقي نمي‌ماند. اساس شكل‌گيري انقلاب اسلامي ايران نيز از نهضت امام حسين ـ عليه السّلام ـ است. امام خميني (ره) دربارة تجديد و تكرار عزاداري‌ها مي‌فرمايد: «... اصلاً نمي‌فهمند مكتب سيد الشهداء چه بوده و نمي‌دانند اين منبرها، گريه‌ها و سينه‌زني‌ها حدود 1400 سال است كه ما و مكتب را حفظ كرده و تا حالا اسلام را آورده. اين عده از جوان‌ها اينطور نيست كه سوء نيت داشته باشند آن‌ها خيال مي‌كنند كه ما بايد حرف روز بزنيم، حرف سيد الشهداء حرف روز، و هميشه حرف روز است. اصلاً حرف روز را سيد‌الشهداء آورده و دست ما داده است و سيدالشهداء را اين گريه‌ها و مكتب وي را اين مصيبت‌ها و داد و قالها و اين سينه‌زني‌ها و اين دستجات حفظ كرده است. اگر فقط مقدسي بوده و توي اتاق و توي خانه مي‌نشست و براي خودش هي زيارت عاشورا مي‌خواند و تسبيح مي‌گفت چيزي نمانده بود... همين‌هاست كه اين نهضت را پيش برده. اگر سيد‌الشهداء نبود اين نهضت را كسي پيش نمي‌برد.»[2]
بنابراين عزاداري حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ يك حركت است يك موج است، يك مبارزة اجتماعي است. همين عزاداري‌ها سبب مي‌شود كه شور و عاطفه، از شعور و شناخت برخوردار گردد و ايمان را در ذهن جامعه هوادار، زنده نگه دارد و مكتب عاشورا به عنوان يك فكر سازنده و حادثة الهام بخش، همواره تأثير خود را حفظ كند. خون و شهادت و عزاداري احياي خط رساندن صداي مظلوميت اهلبيت عصمت و طهارت ـ عليهم السّلام ـ به گوش تاريخ است.... هم بر مظلوميت امام گريه مي‌شود و هم در ساية آن، هدف امام حسين ـ عليه السّلام ـ از نهضت و حركت شناخته مي‌شود، جلسات سخنراني و موعظه، روضه‌هاي خانگي و دسته‌هاي عزاداري و هيأت‌هاي زنجير‌زني، پوشيدن لباس مشكي و پرچم به دست گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در بر پايي مجالس و عزاداري‌ها، با آن شور و عشق و صفاي باطن، و هر يك به نوعي سربازگيري جبهة حسيني است و اين پيوند قلبي را عمق و غنا مي‌بخشد.
1592 چ+

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم