منظور از کوری دل در قرآن چیست؟ در آیه «لیس علی الاعمی حرج وَ لا عَلَی الاعَرجِ وَ لا عَلی المَریض... منظور چیست؟ آیا کوری ظاهری منظور است یا کوری باطنی؟ | کتابخانه مجازی الفبا

منظور از كوري دل در قرآن چيست؟ در آيه «ليس علي الاعمي حرج وَ لا عَلَي الاعَرجِ وَ لا عَلي المَريض... منظور چيست؟ آيا كوري ظاهري منظور است يا كوري باطني؟

در قرآن كلمه «عمي» و مانند آن بيش از 36 مرتبه به كار رفته است[1] كه 31 مورد آن مربوط به كوري دل است در پنج مورد آن مربوط به كوري ظاهري است.
آنچه مربوط به كوري ظاهري است يكي در سورة‌ نور آمده[2] و ديگري در سورة فتح است[3] كه الفاظ آيات نيز مانند هم مي‎باشد « (لَيْسَ عَلَى الْأَعْمى‏ حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ)؛ بر نابينا و گنگ و بيمار گناهي نيست (اگر در ميدان جهاد شركت نكنند) و هر كسي خدا و رسولش را اطاعت نمايد...»
و سومي در سورة طه «نحْشرُهُ يوم القيامةِ اَعمي؛[4] او را در روز قيامت نابينا محشور مي‎كنيم.» و چهارمي نيز در همان سوره.[5] و پنجمي در سورة حج آمده است.[6]
اما مراد از كوري دل در ضمن يكي از آيات توضيح داده مي‎شود. قرآن كريم مي‎فرمايد: « أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها أَوْ آذانٌ يَسْمَعُونَ بِها فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُور؛[7] آيا آنها در زمين سير نكردند تا دلهايي داشته باشند كه با آن حقيقت را درك كنند يا گوشهاي شنوايي كه نداي حق را بشنوند چرا كه چشم‎هاي ظاهر نابينا نمي‎شود، بلكه دلهايي كه در سينه ها جاي دارد بينايي را از دست مي‎دهد»
مراد از كوري دل و يا قلب اين نيست كه قلب صنوبري شكلي كه در سينه جا دارد حالت كوري پيدا مي‎كند، چون اين قلب تنها تلمبه‎اي براي گردش خون است.
يكي از معاني قلب عقل است و گاه به معناي روح هم آمده است، كوري عقل و يا روح آن است كه انسان از درك حقايق الهي عاجز و تحمل سخنان حق را نداشته و سخن حق در روح او اثر نداشته باشد و بر اثر گناهان بر روح و قلب او پرده جهل باشد.[8]
حضرت امام باقر ـ عليه‎السلام ـ مي فرمايد: «هيچ بنده مؤمني نيست، مگر اين كه در قلب (و يك نقطه وسيع) سفيد و درخشنده‎اي است هنگامي كه گناهي از او سرزند در ميان آن منطقه سفيد،‌فقط سياهي پيدا مي‎شود. اگر توبه كند آن سياهي برطرف مي‎گردد. و اگر به گناهان خود ادامه دهد بر سياهي افزوده مي‎شود تا تمام سفيدي را بپوشاند، و هنگامي كه سفيدي پوشانده شد. ديگر صاحب چنين دلي هرگز به خير و سعادت بازنمي‎گردد و اين معناي گفتار خداست كه مي فرمايد: «كلا بل ران علي قلوبهم، كانو يكسبون»[9]
نتيجه اين شد كه در غالب آيات قرآن «عمي» به معناي كوري باطني كه همان عدم درك حقايق و زنگار گرفتن روح باشد است، ولي در پنج آيه به معناي كوري ظاهري آمده است.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)