آیا سخن امام علی «علیه السلام » در نامه سی و یکم منافاتی با توسل دارد وتوسل را رد می کند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا سخن امام علی «علیه السلام » در نامه سی و یکم منافاتی با توسل دارد وتوسل را رد می کند؟

بسم الله الرحمن الرحیم



از شبهاتی که وهابیّت علیه شیعه مطرح نموده و خواسته اند شیعه را برطبق سخنان اهل بیت«علیهم السلام»محکوم نمایند و بگویند که ائمه شیعه مخالف بحث توسل بوده اند و شیعه از طریق آنها خارج شده اند قسمتی از نامه سی ویکم است.در این فراز امام «علیه السلام»می فرمایند:

«واعلم ان الذی بیده خزائن السماوات و الارض قد اذن لک فی الدعاء و تکفّل لک بالاجابة،و امرک أن تسأله لیعطیک،و تسترحمه لیرحمک،ولم یجعل بینک وبینه من یحجبک عنه،و لم یلجئک الی من یشفع لک الیه،ولم یمنعک إن أسأت من التوبة...».



ترجمۀاین فراز با سه بیان :



1-ترجمۀ آیت الله مکارم شیرازی :بدان همان كسى كه گنجهاى آسمانها و زمين در اختيار دارد به تو اجازه دعا و درخواست را داده است و اجابت آن را نيز تضمين نموده، به تو امر كرده كه از او بخواهى تا به تو عطا كند و از او در خواست رحمت نمائى، تا رحمتش را بر تو فروفرستد.

خداوند بين تو و خودش را كسى قرار نداده كه حجاب و فاصله باشد و تو را مجبور نساخته كه بشفيع و واسطه‏اى پناه ببرى.



2-ترجمۀ دین پرور:به هوش باش آن كه گنجينه‏هاى آسمان و زمين در اختيار اوست، تو را رخصت نيايش داده و اجابت آن را ضمانت كرده است، بلكه تو را فراخوانده است كه دست نياز به سوى آن بى‏نياز بر آرى تا جودش بر تو فرو ريزد، و مهربانى خواهى تا بر تو مهر ورزد.

خداوند بر آستان مقدّسش دربانى نگماشته است تا بين تو و مهر او حجابى گردد، و تو را ناگزير به آوردن ميانجى نكرده،



3-ترجمۀ فیض الاسلام :و بدان آن خدائى كه بدست (قدرت و توانائى) او است خزانه‏هاى آسمانها و زمين دعاء و درخواست را به تو اجازه داده، و پذيرفتن را ضامن گشته است، و به تو فرموده كه از او بخواهى تا ببخشد، و رحمت و مهربانى بطلبى تا مهربانى كند، و بين تو و خود كسي را نگذاشته كه او را از تو بپوشد، و ترا ناچار نگردانيده كه نزد او شفيع و ميانجى ببرى،



همچنان که مشاهده می شود قسمت آخر این بیانات متضمّن دو امر است:



1-خداحاجب و دربان ندارد که مانع از رسیدن شخص به خدا شود:

خداوند بین خودش وبندگانش حاجب و دربان نگذاشته چون ذات او منزّه از این امراست،خداوند که جسم نیست که محتاج دربان باشد.حاجب و دربان برای موجود محتاج و نیازمند است در حالی که خداوند مستغنی از این امور است و او کمال مطلق است.







2- بندگان را مجبور به آوردن شفیع ننموده.در اینجا سخن از نفی اجبار است نه نفی جواز یا استحباب.

توضیح اینکه: قاطبه مسلمانان معتقد به جوازتوسل اند و اختلافی در اینکه آن امری مطلوب است ندارند بجز وهابیون که منکر آن هستند و توسل را شرک می دانند.

لذا محل بحث این است که آیا توسل جایز است یا خیر ؟که در صورت عدم جواز شرک محسوب شود.مسلمانان معتقد به جواز و وهابیت قائل به عدم جوازند . شیعه این اعتقاد را ندارد که برای رسیدن به خدا توسل واجب است واگر نروید دعای شما پذیرفته نیست . بلکه درروایات نبوی «صلی الله علیه وآله» که از فریقین نقل شده ودر روایات اهل بیت «علیهم السلام »توجه به مطلوبیّت آن شده و اینکه اهل البیت«علیهم السلام» نیز یکی از مصادیق وسیله اند و کار وسیله نیز رساندن به مطلوب است نه مانع بودن وکسی که اهلبیت پناه برد در واقع به خدا پناه برده است چون خدا چنین دستوری را داده:



ِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً [1](نساء/64)

و اگر آنها هنگامى كه به خويشتن ستم كردند نزد تو مى‏آمدند، آن گاه از خداوند آمرزش مى‏خواستند و رسول خدا نيز براى آنها طلب آمرزش مى‏كرد بى‏ترديد خدا را بسيار توبه‏پذير و مهربان مى‏يافتند.

«يَا أَبانَا استَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنّا کُنّا خاطِئين قالَ سَوفَ استَغْفِرُ لَکُمْ رَبّي انَّهُ هُوَ الغَفُورُ الرَّحيم».[2]

«ای پدر ما، براي مغفرت گناهانمان از خداوند طلب آمرزش کن؛ ما خطاکار بوديم.[يعقوب]گفت: (سوف) از پروردگارم طلب مغفرت خواهم کرد، همانا او آمرزنده و رحيم است».

اگر وجود شفیع مأذون حجاب و فاصله است چرا خداوند دستور می دهد به پیامبر «صلی الله علیه وآله» رجوع شود آیا این امر نقض غرض نمی شود .یا چرا حضرت یعقوب فرزندانش را نهی نکرد بلکه سخن آنها را تثبیت نمود و فرمود به زودی برایتان استغفار میکنم آیا حضرت یعقوب مانع بود یا آنها را به مطلوبشان رسانید؟

بنابراین از سخنان حضرت استفاده می شود :1-چون خداوند کمال مطلق است و علم او بر جمیع موجودات احاطه تام دارد نیازی به حاجب و دربان ندارد و اینکه خداوند برای وصول به خودش وجود واسطه را واجب ننموده که این امر با استحباب و جواز آن سازگار است .

2-واسطه ای که در سخن حضرت امیر «علیه السلام»نفی شده است واسطه غیر مأذون است نه مأذون:

«وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا يَعْلَمُ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا يُشْرِكُونَ»[3].

و غير از خدا چيزهايى را پرستش مى‏كنند كه نه به آنها زيان مى‏رساند و نه سودى به آنان مى‏دهد، و مى‏گويند اينان شفيعان ما نزد خدا هستند بگو: آيا خداوند را به چيزى خبر مى‏دهيد كه در آسمانها و زمين سراغ ندارد؟ منزه است او، و برتر است از آن شريكهايى كه قرار مى‏دهند.در حالی که توسل به پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله»در قرآن آمده که آیات آن بیان شد.





در پایان روایتی را«از دهها روایتی که در منابع عامه است» که ابو داود وغیر او نقل نموده اند را بیان می کنیم که قابل تأمل است.

ابو داود در سنن خود نقل می کند:

«حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ أَبِي غِفَارٍ حَدَّثَنَا أَبُو تَمِيمَةَ الْهُجَيْمِيُّ وَأَبُو تَمِيمَةَ اسْمُهُ طَرِيفُ بْنُ مُجَالِدٍ عَنْ أَبِي جُرَيٍّ جَابِرِ بْنِ سُلَيْمٍ قَالَ:

رَأَيْتُ رَجُلًا يَصْدُرُ النَّاسُ عَنْ رَأْيِهِ لَا يَقُولُ شَيْئًا إِلَّا صَدَرُوا عَنْهُ قُلْتُ مَنْ هَذَا قَالُوا هَذَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قُلْتُ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَرَّتَيْنِ قَالَ لَا تَقُلْ عَلَيْكَ السَّلَامُ فَإِنَّ عَلَيْكَ السَّلَامُ تَحِيَّةُ الْمَيِّتِ قُلْ السَّلَامُ عَلَيْكَ قَالَ قُلْتُ أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ أَنَا رَسُولُ اللَّهِ الَّذِي إِذَا أَصَابَكَ ضُرٌّ فَدَعَوْتَهُ كَشَفَهُ عَنْكَ وَإِنْ أَصَابَكَ عَامُ سَنَةٍ فَدَعَوْتَهُ أَنْبَتَهَا لَكَ وَإِذَا كُنْتَ بِأَرْضٍ قَفْرَاءَ أَوْ فَلَاةٍ فَضَلَّتْ رَاحِلَتُكَ فَدَعَوْتَهُ رَدَّهَا عَلَيْكَ ،الحديث»[4].

جابر بن سلیم می گوید :به شهر مدینه وارد شدم شخصی را دیدم که مردم گفتار و نظرات اورا گوش نموده و از او فرا می گیرندو هیچ کلامی از او صادر نمی شود مگر اینکه آن را ضبط می نمودند .گفتم :این شخص کیست؟گفتند: رسول خدا صلی الله علیه وآله است .می گوید:گفتم :علیک السلام یا رسول الله و این تحیت را دو بار تکرار نمودم . آن حضرت فرمودند:این گونه سلام نکن زیرا این تحیّت مردگان است .بگو:السلام علیک.گفتم شما رسول خدا هستید؟فرمود:من فرستادۀ الهی هستم .

همان کسی که اگر ضرر و صدمه ای به تو رسد و او را بخوانی آن را برطرف می کند.واگر قحطی نازل شود به او توسل بجویی گیاهان را خواهد رویانید و اگر در بیابان خشک قرار گرفتی و شتر سواری خود را گم کرده باشی واز او درخواست کمک کنی آن را به تو باز می گرداند. از این روایت استفاده می شود پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله»واسطۀما با خداوند است و وسیلۀ برآمدن حاجات ما ؛ از دفع ضرر گرفته تا رو ئیدن گیاه ،آمدن باران وپیدا شدن گم شده.

در کتب روایی شیعه نیز در باب آداب دعا به صورت فراوان بحث توسل وجود دارد که ما برای نمونه یک مورد از روایات کافی را می آوریم:

عَنْ أَبِي إِسْمَاعِيلَ السَّرَّاجِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ شُرَحْبِيلَ الْكِنْدِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ إِذَا أَرَدْتَ أَمْراً تَسْأَلُهُ رَبَّكَ فَتَوَضَّأْ وَ أَحْسِنِ الْوُضُوءَ ثُمَّ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ عَظِّمِ اللَّهَ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه وآله وَ قُلْ بَعْدَ التَّسْلِيمِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّكَ مَلِكٌ وَ أَنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ مُقْتَدِرٌ وَ بِأَنَّكَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ يَكُونُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ «صلی الله علیه وآله» يَا مُحَمَّدُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللَّهِ رَبِّكَ وَ رَبِّي لِيُنْجِحَ لِي طَلِبَتِي اللَّهُمَّ بِنَبِيِّكَ أَنْجِحْ لِي طَلِبَتِي بِمُحَمَّدٍ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَك‏.الكافي ،ج‏3 ،ص478،باب صلاة الحوائج. ص : 476

مضمون روایت این است که حضرت نحوۀ بیان حاجت و طلب آنرا از خدا می آموزند وبیان می دارند هنگامیکه از خدا حاجتی را مسألت داری وضوی خوب ونیکو بگیر .سپس دو رکعت نماز بگزار و خدا را با عظمت یاد نما و درود بر پیامبرش بفرست و بعد از سلام و

درود بر پیامبرش «صلی الله علیه وآله»بگو:پروردگارا من از تو مسألت می نمایم به اینکه تو فرمانروا هستی و تو بر هر چیزی قادر و مقتدری و هر کاری را اراده نمایی محقق می شود .پروردگارا من به سوی تو توجه می کنم به واسطه نبی رحمتت«صلی الله علیه وآله». ای رسول خدا من به واسطه تو به رو به سوی خدایت وخدایم می آورم تا حاجتم را براورده سازد .خدایا به حق پیامبرت حاجتم را براورده ساز ...والسلام.

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی