آیا طبق روایت«...لولافاطمةلما خلقتکما»مقام حضرت زهرا«سلام الله علیها» از رسول خدا«صلی الله علیه وآله»و امیر المومنین«علیه السلام» بالاتر است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا طبق روایت«...لولافاطمةلما خلقتکما»مقام حضرت زهرا«سلام الله علیها» از رسول خدا«صلی الله علیه وآله»و امیر المومنین«علیه السلام» بالاتر است؟

در حديث جابر بن يزيد جعفي از جابر بن عبدالله انصاري از رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم آمده است که خداوند- تبارک و تعالي- فرمود:«يا احمد، لولاک لما خلقت الافلاک، و لولا لا علي لما خلقتک، و لولا فاطمة لما خلقتکما؛ اي احمد، اگر تو نبودي جهان و جهانيان را خلق نمي‏کردم، و اگر علي نبود تو را نمي‏آفريدم، و اگر فاطمه نبود تو و علي را خلق نمي‏کردم.سپس جابر مي‏گويد: اين از اسراري است که رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم امر فرمود از نااهلان کتمان شود.[1]

توضیح:

آنچه اجمالا در رابطه با حل مشکل فهم اين روايت مي‏توان بيان کرد اين است که: مسلما منظور، يک نحوه شرافت و افضليت علي عليه‏السلام بر رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم، و يا فاطمه عليهاالسلام بر آن دو بزرگوار نيست. (اگر چه ظاهراً چنين فهميده شود).

بلکه (به طور احتمال) مي‏توان گفت: روايت در صدد بيان اين است که اين انوار مقدسه، غرض غايي خلقت عالم، و مظهر تمام تجلي حضرتش سبحانه بوده‏اند، چنان که احاديثي که انوار مقدسه رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم و علي و فاطمه و يازده فرزندش عليهم‏السلام را نور واحد به حساب مي‏آورد، بر اين مطلب دلالت دارد.

از جمله:

الف: در حديث نورانيت آمده است که علي عليه‏السلام فرمود:

«کنت انا و محمد نورا واحدا من نور الله- عز و جل- فامر الله- تبارک و تعالي- ذلک النور ان يشق، فقال للنصف: کن محمدا، و قال للنصف: کن عليّا...؛[2] من و محمد، نور واحدي از نور خداوند- عزوجل- بوديم که خداوند- تبارک و تعالي- به آن نور امر فرمود که شکافته شود، به يک نصف فرمود: محمد شو. و به نصف ديگر فرمود: علي شو...».

ب: در حديثي آمده است که رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:

«ان الله تعالي، خلقني و خلق عليا والحسن والحسين من نور قدسه...؛[3]خداي تعالي، من و علي و حسن و حسين را از نور قدس خود خلق نمود...».

ج: و نيز در حديث ديگري، امام باقر عليه‏السلام به نقل از رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم مي‏فرمايد:

«إن الله تعالى خلق أربعة عشر نورا من نور عظمته قبل خلق آدم بأربعة عشر ألف عام فهي أرواحنا فقيل له : يا بن رسول الله عدهم بأسمائهم فمن هؤلاء الأربعة عشر نورا ؟ فقال : محمد وعلى وفاطمة والحسن والحسين وتسعة من ولد الحسين وتاسعهم قائمهم ، ثم عدهم بأسمائهم[4] ؛خداوند چهارده هزار سال پيش از خلقت آدم، چهارده نور را از نور عظمت خود خلق نمود و آنها ارواح ما بودند.

به امام باقر عليه‏السلام عرض شد: يابن رسول‏الله، آنها را با اسامي‏شان بشماريد که اين چهارده نور، چه کساني بودند؟

حضرت فرموند: محمد و علي و فاطمه و حسن و حسين و نه نفر از فرزندان حسين که نهمين آنها قائم آنهاست، سپس حضرتش آنها را با اسامي‏شان نام برد...».

به بيان ديگر: عموم جمله‏ي اول «لولاک، لما خلقت الافلاک» شامل همه موجودات (ذي شعور و غير ذي شعور، جن و انس، و برجستگان و غير آنها) حتي انبيا و اوليا، از جمله علي و فاطمه زهرا عليهاالسلام مي‏شود، و جمله‏ي دوم «لولا علي،لما خلقتک» نيز شامل همه موجودات حتي رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم مي‏گردد، و جمله سوم «لولا فاطمه، لما خلقتکما» نيز شامل همه موجودات، حتي رسول‏الله صلي الله عليه و آله و سلم و علي عليه‏السلام مي‏شود، و در واقع مجموعا گويا مي‏خواهد بفرمايد:

شما سه نفر غرض از خلقت همه موجودات، و هر کدام غرض براي خلقت ديگري هستيد، چنان که ظاهرا حديث نورانيت (حديث الف) شاهد بر اين بيان است، و اگر حديث (ب) و (ج) را ملاحظه کنيم، توسعه بيشتري استفاده کرده و پي مي‏بريم که در واقع خداوند متعال، عالم را براي انوار مقدسه چهارده معصوم عليهم‏السلام آفريده است.

اما اينکه چرا اگر ايشان نبودند، هيچ موجودي خلق نمي‏شد؟ زيرا هيچ موجود مخلوقي نيست که به ظهور کمال خود نظر نداشته باشد و تمام سعيش را براي مقصد غايي خود به کار نبندد (متوجه باشد يا نه، بيان کند يا نه)، حال چگونه مي‏شود خدايي که خالق همه افلاک است، غايتي از خلقت نداشته و نخواهد کمال خود را ظهور دهد و تنها به خلقت نظر داشته و بخواهد قدرت نمايي کند؟!

و ممکن است نظر به اين منزلت بزرگواران داشته باشد احاديثي که روح ششمي براي اين خانواده مي‏شمارد، که حتي انبياي گذشته آن را نداشته‏اند،[5] فاطمه عليهاالسلام هم که مادر يازده امام است، و از انبياي گذشته افضل و در تمام مراحل (از خلقت نوري ايشان گرفته تا خلقت مادي) در رديف معصومين ديگر (غير از منصب نبوت و وصايت) بوده، بايد قاعدة اين منزلت را داشته باشد، چنانکه در بعضي از آن احاديث آمده است:«و هو معنا اهل البيت؛[6] و آن روح با ما اهل البيت هست»[7].

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی