جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مقدمه برخی از تفاسیر پاره ای از علوم قرآن مورد بحث قرار گرفته اند. مقدمه تفسیر البرهان تألیف سیدهاشم بحرانی و مقدمه تفسیر قمی از آن جمله است.در این پایان نامه پس از شرح مختصری از مباحث علوم قرآن مثل تفسیر و معانی مختلف آن، حجیت ظواهر قرآن، تاریخ تفسیر و روشهای تفسیری، به معرفی شرح حال بحرانی و مشایخ و شاگردان و آثار اوپرداخته شده است؛ سپس مقدمه تفسیرالبرهان ترجمه شده و در پایان مباحثی در علوم قرآن از مقدمه تفسیرعلی بن ابراهیم قمی چون ناسخ و منسوخ و محکم ومتشابه آورده شده است.

مباحث عمده ی این پژوهش عبارت است از: قرائت ها در دو مکتب بصره و کوفه، قرائت های مشکل و موضع علمای نحو نسبت به آنها، قرائت ها بر مبنای اصول نحوی و جنبه های اعرابی آن، قرائت هایی که در پژوهش های نحوی و کیفیت ارجاع لغوی آنها تأثیر گذارده است، تأثیر قرائت ها در آثار و تألیفات علم نحو، کتاب سیبویه و قرائت های متعدد قرآنی، «معانی القرآن» نوشته ی فرّاء و دیگر قرائت های قرآنی، کتاب «الحجة» تألیف ابن خالویه، کتاب «المحتسب» تألیف ابن جنی، کتاب «الکشف عن وجوه القرائات» تألیف مکی بن ابی طالب، فهرست آیات قرآنی، قرائت های قرآنی، احادیث شریف، ایجاد نهضت و حرکت در علوم نحو به واسطه ی توجه به قرائت ها با هدف ایجاد هماهنگی میان آنچه عرب بر زبان می راند و نیز به وجودآوردن سازگاری میان قرائت های گوناگون زبان عربی، تأثیر در رشد علم زبان شناسی و ریشه یابی لهجه های مختلف عرب از طریق رجوع به اشعار جاهلی. به وجود آمدن بعضی از مباحث و اصول نحو یا تأیید اصول نحوی بر اثر قرائت ها، شکل گیری دو مکتب بصری و کوفی و تقویت اصولی تر علم نحو عربی با تألیف کتاب (الکتاب) سیبویه (بصریان برخلاف کوفیان جز در موارد نادر به قرائت ها تمسک نمی جستند)، تألیف کتب مستقل نحوی بر اثر بررسی قرائت ها و استناد به قرائت ها در کتب نحو.

بنیان این رساله کارشناسی ارشد بر اساس تألیف خانم(مک اولیف) بنا شده است که با توجه به بیان صریح ایشان و استنباط اینجانب می توان هدف او را از اینکار بقرار زیر توصیف کرد: نخست اینکه مؤلف با توجه به گستردگی تفاسیر و مفسرین قرآن کریم مجبور بوده است بصورت گزینشی آثار ده مفسر را انتخاب کرده و خود نیز اذعان می دارد که اینکار جامع و مانع نمی باشد و فقط ترتیب تاریخی(کرونولوژیک) عصر زندگی آنها ملاک کار بوده است. دوم اینکه همین نگاه و انتخاب گزینشی، طیفی از تحلیل تفسیری از اواخر قرن نهم میلادی تا اواخر قرن بیستم را شامل شده است که از طبری آغاز و به علامه طباطبایی ختم می گردد. سومین نکته اینکه از جهتی دیگر از میان این ده مفسر، چهار تفسیر گزینش شده دو تا به زبان فارسی و دو تا به زبان عربی بوده است که همگی توسط مفسرین شیعی نگارش یافته اند که سیر منطقی از کلاسیک تا معاصر را نیز پوشش می دهند. چهارمین موضوع آنکه اگر چه ممکن است 6 مفسر باقیمانده را سنی مذهب نلقی کنیم اما دیدگاههای متنوع و متفاوتی را در خود جای داده اند، از رویکرد کلامی تفسیر زمخشری که به دیدگاههای معتزلی نزدیک است تا فخرالدین رازی که با اندیشه اشعری همخوانی دارد، در حالی که رویکرد همچون حنبلی مذهبان را می توان در آثار ابن جوزی و ابن کثیر یافت، همچنین بی شک نمی توان از قرایت نوگرایانة رشید رضا در تفسیر المناراش نیز چشم پوشید. مؤلف نیز با توجه به تجدید چاپ های مکرر این تفاسیر از زمانهای قدیدم تا بحال خود اذعان می دارد که این کوشش های مستمر نشاندهنده سرزندگی و تاییدی بر اهمیت حیاتی این تفاسیر در زندگی فکری مسلمانان بوده است. پنجمین نکته اینکه بدلیل اهداف مقایسه ای که در لابلای نمایندگان نحله های مختلف فکری این تفاسیر در نظر بوده است و نیز جهت برطرف کردن این نقص گهگاه از نگرش صوفی گرایانه سمبل این نحله که در محی الدین عربی متجلی می گردیده نیز سود جسته است. ششمین و آخرین نکته اینکه مؤلف در دستری بودن این تفاسیر در بازار توزیع قاهره را مبنای کار خود قرار داده و خود نقصانی را در این توزیع کتاب با توجه به اختلاف و حوادث بین ایران و عراق(در زمان تألیف این اثر) می بیند و ضمن با اهمیت دانستتن آن بدان اشاره ای نیز می کند.

فیض کاشانی از علمای شیعه در قرن یازدهم هجری قمری بوده است و تفسیر او روایی به شمار می آید. در این تحقیق نخست مقدمه ای مختصر درباره زندگی و آثار و معرفی مقدمه تفسیر فیض آمده؛ سپس تفسیر جزء سی از سوره نبأ تا پایان قرآن ترجمه شده و در پاورقی پاره ای توضیحات نظیر آدرس دقیق مآخذ فیض به دست داده شده است.

در این پایان نامه بخش دوم کتاب کشف الارتیاب عن تحریف کتاب رب الارباب را که در رد کتاب فصل الخصاب محدث نوری نوشته شده، ترجمه و بررسی شده و فهارس سودمندی برای آن ترتیب داده شده است. شایان ذکر است که بخش اول این کتاب بوسیله امیر جودوی ترجمه و بررسی شده است .

مترجم پس از ارائه مقدمه به طریقه و روش در تفسیر و تدریس سوره پرداخته است و سپس در بیان روش سور مختلف چون بقره و نساء و.... و هدفهای آن در بیان عنایت سوره ها و بطور مجمل به بیان مظهر صفت ربوبیت آفرینش در راهنمایی وارث سوره انعام، اعراف و طریقه سوره پنجگانه و روش سوره ها موازنه بین سور مختلف و در اینکه سوره انعام از روز قیامت و کمیت آن سخن می گوید و توجه عمومی به آیات این سوره درباره امرالوهیت و مسائلی دیگر مثل شبهه های قدیم قرآنی و در خاتمه سوره انعام را در بیان اسلوب تقریر سوره انعام و بیان فلسفه آمدن این سوره با دو روش و اسلوب پرداخته است. در غایت مولف از منابع و ماخذی هم چون لسان العرب، مجمع البحرین، المنجد، قاموس، صحاح اللغه جوهری، کنز اللغه، مهراخ اللغه، استفاده مطلوب را نموده است.

موضوع مطالبی که چهار بخش ترجمه و تحقیق شده از کتاب تاریخ القرآن عبدالصبور شاهین، خط و کتابت قرآن در سه قرن اول است. مطالب پایان نامه در چهار بخش آمده است. در بخش اول از آشنایی پیامبر(ص) با خواندن و نوشتن سخن رفته و در بخش دوم از کاتبان و حافظان بحث شده است. بخش سوم به بررسی پیدایش خط عربی و بخش چهارم به اعجام و اعراب در خط عربی اختصاص دارد

محمدبن عبدالله بن قتیبه دینوری از علمای قرن سوم بوده است و در باب مذکور از کتاب تأویل مشکل القرآن خود 44 واژه قرآنی که وجوه گوناگونی از معانی را برخوردار است، ذکر کرده و برای آنها شواهدی از قرآن و اشعار عربی آورده است. برخی از این واژگان عبارتند از: قضا، هدی، امت، عهد، قنوت، دین، مولی، ضلال، امام و.... در این پایان نامه به ترجمه این باب و استدراک شواهد و مثالهای دیگری پرداخته شده است.

در این پایان نامه فصول سوم و چهارم کتاب «الحوار فی القرآن»،تألیف سیدحسین فضل الله ترجمه و بررسی شده که مشتمل بر این مباحث است: مقدمه: گفتگوهای قرآنی، روش پیامبر(ص) در مقابل این گفتگوها، گفتگوهای قرآن در مورد موضوع قرآن، صفت های شخصی پیامبر(ص) در برابر گفتگوها، گفتگوهای قرآنی با اهل کتاب، عکس العمل یهودیان در این زمینه، گفتگوی قرآن با مسیحیان، روش اسلامی در این خصوص. فصل سوم، سخنی با منکران نبوت، نبوت و برتری مطلق، گفتگو درباره ی موضوع قرآن، صفت های شخصی پیامبر(ص) در برابر گفتگوها، سخنی با اهل کتاب، روش گفتگو، مکتب پیروان را از گوشه نشینی بازمی دارد، نیاز ما به روش گفتگو در مقابله با کفر و انحراف، شروع با مذاکرات، چرا قرآن به موضوع احبار و راهبان تأکید می کند، قرآن برای شروع گفتگو نبوت حضرت محمد(ص) را مطرح می کند، قرآن عرضه کردن تورات و آشکار کردن آن را برای مردم درخواست می کند، نیاز ما به این شیوه برای درگیرهای معاصر، گفتگوی پیامبر با یهودیان درباره ی خواسته های نابه جای آنها، قرآن با استفاده از روش های پندآموز با یهودیان مقابله می کند، قرآن گفتگو را به منظور کشف موقعیت ها پی گیری می کند، این روش عقده ی تاریخی یهودیان را رسوا می کند، ذهنیت سه گانه پرستی (تثلیث)، آیات سه گانه پرستی، برهان و دلیل آوردن برای عمل مباهله، درسی که از این روش می گیریم؛ فصل چهارم، گفتگو در چهارچوب سؤال: الف. پیامبر سئوالات را مطرح می کند، ب. دیگران سؤال می کنند و پیامبر جواب می دهد، مسلمانان در مورد شراب و قمار سئوال می کنند، مسلمانان در مورد جنگ در ماه های حرام سئوال می کنند، ج. پیامبر سئوال می کند و خود نیز جواب می دهد.

این رساله مشتمل بر سه فصل است. در فصل اول علاوه بر ترجمه روایات، مطالبی را که در مورد آنها به نظر می رسیده است تحت عنوان"نظر" آورده شده است . فصل دوم به بررسی مباحث مختلف پیرامون معجزه و اعجاز قرآن پرداخته شده است . فصل سوم درباره وجوه اعجاز قرآن است ./