جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «مقامات فاطمة الزهراء (ع) في الکتاب و السنّة» سخنرانی محمد سند است که محمدعلی حلو، بقلم آورده است. این کتاب بررسی مقامات و فضایل فاطمه زهرا (س) بر اساس آیات قرآن و روایات است. در این کتاب نخست آیاتی از قرآن کریم در مورد مقام معنوی والای فاطمه و برتری او بر مریم و حجیت ایشان بر ائمه معصومین، حجیت ایشان بر تمامی انبیای الهی، شباهت مقامات مریم بنت عمران و فاطمه زهرا (س) مورد شرح و بررسی قرار گرفته آنگاه مقام و منزلت ایشان نزد پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) به تصویر کشیده شده و مقام مادر بودن ایشان برای پیامبر اسلام و همسر بودن او برای امام علی (ع) نیز از جمله مقامات و فضایل مهم ایشان بر شمرده شده است. در ادامه به ماجرای غصب فدک و غضب ایشان بر برخی صحابه که باعث آزار و اذیت ایشان شده است اشاره شده و خطبه فاطمه در مسجد پیامبر مبنی بر مساله فدک و دفاع از ولایت امیرالمومنین علی (ع) و حجیت قول و فعل ایشان در این مسایل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی کتاب ابعاد ولایت فاطمه (ع) در امور مختلف بیان شده است.

«ولادة الامام المهدى (عج)» مجموعه‌ اى از متن سخنرانى شيخ بشير نجفى به زبان عربى با سوالات حاضرين در اين جلسات و پاسخ ايشان مى‌ باشد. مجموعه در صدد پاسخگويى، رد و نقد شبهات مخالفين در زمينه ولادت حضرت مهدى (عج) است. گفتمان مهدويت در قسمت مربوط به مهدى موعود داراى دو محور اصلى است: محور اول متكفل پاسخ‌ گويى به اين سوال است كه طبق تعاليم اسلامى، آيا مسلمان اساسا بايد به ظهور يك منجى در آخرالزمان اعتقاد داشته باشند يا نه؟ اين يك بحث كبروى است. محور دوم متكفل پاسخ‌ گويى به اين پرسش است كه آن منجى موعود كيست؟ اسلام چه كسى را به عنوان مصداق مهدى موعود به جامعه اسلامى معرفى كرده است؟ اين يك بحث صغروى است. گوينده اول به عمده شبهات در زمينه ولادت حضرت پرداخته و سپس قبل از ورود به پاسخ، مقدماتى را بازگو مى‌ كند كه عبارتند از: اخبار و احاديث متواتر موجب و سبب علم هستند، ثبوت نسب منحصر در اعتراف اشخاص مى‌ باشد، عدم الوحدان لايدل على عدم الوجود يك قاعده عقلايى است، به اين معنا اگر انسانى چيزى را نيافت نمى‌ تواند، ادعا كند كه آن چيز وجود ندارد و مقدمه آخر اينكه خبر شخصى كه نسبت به موضوع يا اشخاصى بغض و عداوت دارد، در مقابل اخبار و احاديث متواتر قابل استناد نيست و سبب عدم حجيت خبر متواتر نمى‌ شود. در پايان هر سخنرانى سوالاتى مطرح شده و استاد پاسخ لازم را ارائه نموده‌ اند. متن سوالات و پاسخ‌ ها هم در اثر گنجانده شده است.

«الحُسین و بَطَلَةُ کَربَلاء» مجموعه‌ ای از مطالب گوناگون درباره امام حسین (ع) و قیام کربلا و حوادث پس از آن که مقالات، نوشته‌ ها و برخی سخنرانی‌ های محمد جواد مغنیه عالم شیعی در آن جمع آوری شده است. این مجموعه ذیل سه عنوان «المَجالسُ الحُسینیه»، «مَعَ بَطَلَة کَربلا»، «مقالات فی اهل البیت» تنظیم شده و هر یک از این سه عنوان اصلی دارای زیر مجموعه‌ ها و مباحثی است که ارتباط جدی با یکدیگر ندارند. مجموع مباحث کتاب درباره قیام حسینی و امام حسین (ع)، یزید، مسیر کاروان اسراء و زندگی حضرت زینب می‌ باشد. با آنکه موضوع کتاب، زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا است، مطالب دیگری مانند زندگی امام صادق (ع) یا جعفر طیار در آن بحث شده است. در بخش سوم کتاب با عنوان مقالات «فی اهل البیت»، گفتارهایی از افراد متعدد با نام آنان درج شده است.

مجموعه زلال حکمت ( سخنرانیهای حضرت آیت الله سیدرضی شیرازی )؛ تنظيم و تدوين : سید محمد حسین آیت الله زاده شیرازی؛ انتشارات اطلاعات؛ جلد دوم : اخلاق: قال رسول اللّه‏ صلي‏الله‏عليه‏و‏آله: «إِنَّمَا بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَكارِمَ الْأَخلاَقِ»[1] از زمان ارسطو، حكما و فلاسفه مدركات عقل را به دو بخش نظري و عملي تقسيم كرده‏اند. اين دانشمندان، عقل نظري را آن دسته از مدركات عقل دانسته‏اند كه پيرامون هست‏ها و نيست‏هاست و يا به عبارت ديگر آن چه بايد باشد و آن چه نبايد باشد. به عنوان مثال، عقل انسان درك مي‏كند كه خدا هست، عقل هست، اجتماع نقيضين محال است و يا اجتماع ضدّين ممتنع است. اين دسته از مدركات عقل مربوط به نظر است و با عمل ارتباطي ندارد. آخوند ملاّصدرا معتقد است كه اين مدركات مربوط به صدق و كذب است. دسته ديگر از مدركات عقل كه به عقل عملي مشهور است، پيرامون وظايف و تكاليف و ارزش‏هاست. عقل آدمي درك مي‏كند چه چيز شرّ و چه چيز زيبا و خير است. تعبير ملاّصدرا از اين مدركات آن است كه اين دسته از مدركات عقل، مربوط به جميل و قبيح است مثل اين كه عقل درك مي‏كند توكل و رضا و تسليم و صدق، خوب و دروغ و سرقت و غيبت، قبيح است. با اين توضيح، معلوم مي‏شود در اكثر روايات، مثل «اَلْعَقْلُ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَاكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ»[2] كه سخن از عقل به ميان آمده، نظر به عقل عملي بوده است. و هم چنين در كتاب شريف «اصول الكافي» كه بابي به نام «باب العقل والجهل» وجود دارد، جهل در مقابل علم و به معناي ناداني نيست، بلكه به معناي قبيح و شرّ و هم چنين عقل به معناي جميل و خير مي‏باشد. از ديدگاه اين انديشمندان، عقل عملي به چند شاخه تقسيم مي‏شود كه عبارتند از: علم تدبير منزل، علم سياست مُدُن و علم اخلاق. به اين ترتيب معلوم مي‏شود كه مدركات نظري عقل، علوم صرف بوده و مطلوبيت ذاتي دارند اما مدركات عملي عقل، مربوط به عمل بوده و مطلوبيت نفسي ندارند بلكه علمي براي عمل كردن هستند. با اين اوصاف، علم اخلاق كه از شاخه‏هاي عقل عملي است، مجموعه‏اي از گزاره‏ها و قضايايي است كه بايد در زندگي انسان مورد عمل قرار گيرد. اين قضايا و گزاره‏ها در فرايند تربيتي انسان توسط مربيان و استادان به او منتقل شده و به مرور مورد عمل وي قرار مي‏گيرد و به تدريج با تمرين و ممارست در او نهادينه شده و زوال‏ناپذير مي‏شود. پايداري و عدم زوال اين تعاليم در انسان، مجموعه‏اي از ملكات و صفات و خصايص روحي و نفسي را پديد مي‏آورد كه به آنها اخلاق گفته مي‏شود. با اين بيان معلوم مي‏شود اخلاق معناي وسيعي دارد كه شامل جميع ملكات پسنديده و خصايص ناپسند مي‏شود، اما در نظر عرف، اخلاق به صفات پسنديده نفساني اطلاق مي‏گردد. دين مقدس اسلام كه از سوي خداوند حكيم توسط پيامبر مكرم اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله براي ارشاد بشريت ارسال شده، ديني است كه كاملاً با فطرت آدمي تطابق دارد و همه ابعاد وجود او را پوشش مي‏دهد. از آنجايي كه انسان از سه بخش عقل، جسم، اميال و غرايز تشكيل شده، هر بخش از اين دين نيز به گونه‏اي متكفّل هدايت يك بُعد او مي‏باشد. لذا بخش عقايد در اسلام راهنماي عقل، بخش احكام هدايت‏گر جسم و بخش اخلاق كنترل كننده اميال و غرايز انسان هستند تا نهايتاً هر يك از ابعاد وجودي انسان از يك راهنماي وحياني برخوردار باشد. به نظر مي‏آيد ضمن ارزشي كه بخش عقايد و احكام در اسلام دارند، بخش اخلاق از اهميت بارزتري برخوردار باشد، چرا كه اخلاق نتيجه عملي دو بخش ديگر تلقّي مي‏شود. به دليل اهميت اخلاق است كه خداوند متعال در برخي آيات قرآن كريم، تزكيه را مقدم بر تعليم ذكر فرموده و يا در روايتي، پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله هدف از بعثت خويش را تتميم مكارم و فضايل اخلاقي بيان مي‏كنند كه با اندكي تأمّل علت اين اهميت دانسته مي‏شود. چون از يك سو بنيان عمل، عقيده است، پس اگر تأكيد بر تصحيح اصول عقايد شده بدان سبب است كه نتيجه آن به صورت عمل صالح ظاهر شود. و از سويي ديگر اگر تأكيد بر انجام فرايض شده، بدان علت مي‏باشد كه علاوه بر درك ثواب و دوري از عقاب، اخلاق ما الهي شود، چون هيچ يك از احكام اسلامي مثل نماز و روزه و حج و ... جعل نشده، مگر آن كه تصفيه و تزكيه روح و تصحيح روابط اجتماعي در آن مورد نظر بوده است. در مسير فهم صحيح گزاره‏هاي اخلاقي و مهم‏تر از آن، عمل كردن به آنها، يكي از مهم‏ترين اركان، داشتن الگو و اسوه‏اي است كه علاوه بر درك صحيح آن اصول، به بهترين وجه نيز تربيت اخلاقي و ديني شده باشد. اين الگو علاوه بر اين شرايط، لازم است كه عامل به مدرَكات خود نيز باشد. اهميت الگوي مناسب در كلام امام زين العابدين عليه‏السلام به خوبي نمايان است كه فرمودند: «هَلَكَ مَنْ لَيْسَ لَهُ حَكِيمٌ يُرْشِدُهُ»[3] هر آن كس كه دانايي نداشته باشد تا ارشادش كند، هلاك مي‏گردد. كتاب حاضر مجلد ديگري از افاضات استاد اخلاق، حكيم فرزانه و مجتهد و فقيه وارسته‏اي است كه ضمن پذيرش تربيت ديني در خانواده‏اي اصيل، اخلاق پسنديده را نه تنها در عرصه نظر بلكه فراتر از آن در ميدان عمل با همه اجزاي وجود لمس كرده و به ظهور رسانده است. حضرت آيت اللّه‏ سيد رضي شيرازي در عين توانمندي علمي، همه مناصب و سمت‏هايي كه مي‏توانست ايشان را به امور علمي يا اجرايي صرف محدود نمايد، به كناري نهاد و با پيروي از سيره نبوي و علوي و سلف صالح خويش، با مردم بودن براي تربيت ديني آنان را سرلوحه رفتار خويش قرار داد. اين كتاب رايحه‏اي از نيم قرن تلاش علمي و عملي معظّم له است كه براي پويندگان وادي اخلاق مي‏تواند الگوهاي مناسب و ارزنده‏اي از آيات شريف قرآن و روايات و مباني عقل نظري و عملي و حكايات و قصص، ارائه نمايد. باشد كه جويندگان حكمت عملي از اين چشمه زلال بهره‏مند گرديده و سيراب شوند. در پايان، ضمن آن كه شما خواننده محترم را جهت آشنايي با سير تدوين و تنظيم كتاب به مقدمه جلد اول ارجاع مي‏دهيم، متذكر مي‏شويم كه سخنراني‏هاي اين جلد اگر چه كه با موضوع اخلاق ارائه شده، اما به سبب برخي محدوديت‏ها ممكن است مواردي نيز يافت شود كه از شمول اين موضوع خارج باشد. خداوند را به سبب توفيق نشر اين اثر ماندگار كه مي‏تواند در ارتقاي فرهنگ ديني مؤثر باشد، سپاس مي‏گوييم و از خوانندگان محترم التماس دعا داريم. [1]. مستدرك الوسائل، جلد 11، صفحه 187. [2]. اصول الكافي، جلد 1، صفحه 11. [3]. بحار الانوار، جلد 75، صفحه 159.

آنچه ما را، اعم از دانشگاهی و حوزوی، گرد هم آورده است، احساس مسئولیت در قبال امر مهمی است که در سرنوشت فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورمان نقش مهمی دارد. البته شاید نتوان از میزان تاثیر همگرایی یا ناهمگرایی و پیوست یا گسست دو نهاد علمی و معرفتی حوزه و دانشگاه در سایر مقولات اجتماعی و سیاسی، برآورد کامل و دقیقی ارائه کرد؛ ولی می توان بر این امر توافق داشت که در میان گسست های اجتماعی، که البته میان آنها نوعی تعامل و ارتباط برقرار است، گسست نخبگان - یعنی حوزویان و دانشگاهیان - از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است؛ همان گونه که پیوستگی وهمراهی آنها نیز نقش و کارکرد اجتماعی بیشتری خواهد داشت. بنده این نکته را بارها گفته ام که در کشور ما، با هر دیدی که به مقوله گسست و پیوست نخبگان اجتماعی نگریسته شود، به هیچ وجه نمی توان از اهتمام به آن و تامل در آن غفلت ورزید. به بیان دیگر، چه با نگاه آرمانی و دینی به این موضوع بنگریم و چه با نگاه مادی و ملی، این گسست و پیوست، یکی از شاخصه ها و مؤلفه های اصلی سلامت و بیماری جامعه، و راز پیشرفت و عقب ماندگی در سطح کلان است. این، نکته ای است که همه ما بر آن وفاق داریم و تحقیقات به عمل آمده در این زمینه و تحولات سیاسی - اجتماعی هم مؤید آن است. البته اظهار نظر دقیق تر در این زمینه، نیازمند تحقیقات و تاملات بیشتری است؛ ولی پژوهش ها و تجارب در این زمینه تا امروز، به وضوح نشان می دهد که تحولات تاریخی، اجتماعی و سیاسی در طول تاریخ این مرز و بوم، عمیقا متاثر از پیوست و گسست نخبگان اجتماعی - و به طور خاص حوزویان و دانشگاهیان - بوده است.

فلسفه‌ سیاسی‌ باید از اندیشه سیاسی به طور کلی متمایز شود.در زمان ما، هر دو بکرات همسان تلقی‌ شده‌اند.برخی تا آنجا پیـش رفـته‌اند که عنوان فلسفه را پسـت مـی‌شمارند و در باره فیلسوفان به عنوان«دغل‌ بازان‌ مبتذل»صحبت می‌کنند.منظور ما از اندیشه سیاسی تعمق در باره آراء سیاسی یا ارائه تفسیری از آنهاست؛و منظور از فکر سیاسی هر«خیال، مفهوم، نوع، یا هر امر سیاسی بارز دیگری است کـه‌ در مـوقع تفکّر در باره آن، ذهن به خدمت گرفته می‌شود»و به اصول اساسی سیاسی می‌پردازد.

در روزهای پایانی سال 1427 قمری که در کشاکش آماده سازی این شماره بودیم، ناگاه موج سهمگین حادثه ما را به سختی نواخت و داغ و دریغی پس ناگوار بر جانمان نشاند. فقدان دردناک بزرگمرد عرصه اندیشه دینی و قرآنی، پاسدار توانمند معارف وحیانی، طلایه دار پژوهش عالمانه در تفسیر و علوم قرآنی، فقیه فرزانه و مفسر ارجمند آیة الله محمد هادی معرفت فاجعه زیانبار و ثلمه ای بزرگ بود که هرگز التیام نخواهد پذیرفت.

ما بايد با تسلط بر علوم جديد که مسيحيت و غرب آن‌ها را ايجاد کرده به ابزار گفتگو مسلح باشيم و چهره و شخصيت عقل‌گراي شيعه را در گفتگوها به کار گيريم و به جاي گفتگو درباره ايدئولوژي‌ها و مباني ديني به گفتگو درباره مسائل ملموس‌تر و نزديک‌تر به زندگي روزمره با مسيحيت بپردازيم.