جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رحلة ابن جبير، مهم‌ترين اثر سفرنامه‌نويسى اندلس است كه توسط ابن جبير(540 - 614ق)، نوشته شده است. اين اثر، شرح سفر به برخى از سرزمين‌هاى اسلامى است. سفرنامه ابن جبير، از زيبايى و روانى خاصى برخوردار است و در حقيقت سفرنامه او را مى‌توان بهترين اثر در اين زمينه در اندلس به شمار آورد. ابن جبير، به‌صورت ماهانه گزارش‌نويسى سفرش را تنظيم كرده است. سفر، از ماه شوال سال 578 آغاز و به‌صورت ماهانه به ماه محرم 581 ختم شده است. اين اثر، از ديدگاه ادبى در ميان سفرنامه‌ها واجد اهميت بسيار است. اسلوب كتاب، اديبانه است و غالباً سجع در آن به كار رفته است. مؤلف، مطالبى را كه گاه ملال‌آور به نظر مى‌رسد، با احساس و سرزندگى و بدون تكلف بيان داشته است. اثر او زيبا و داراى شيوه نگارشى استوار است.

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تأليف شيخ عبدالله مامقانى (1290-1350ق)، به زبان عربى است. اين اثر مشتمل بر بيان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335ق تأليف گرديده است. مؤلف، انگيزه تأليف كتاب را اين‌گونه بيان مى‌كند: «فقهاء اهتمام به بيان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروهات پرداخته‌اند به نحوى كه بسيارى از آنها فراموش شده است، پس براى سهولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال هستند كتاب را تأليف نمودم.» "ساختار" كتاب در سه جلد تدوين شده كه مشتمل بر دو مقدمه، متن و خاتمه است. مقدمه اول به قلم محمد رضا مامقانى و مقدمه دوم مقدمه نسخه سنگى كتاب است. متن اثر مشتمل بر دوازده فصل و هر فصل حاوى «مقام»هايى است؛ هر مقام نيز مشتمل بر عناوين متعددى است. همچنين خاتمه كتاب در شش مقام ذكر شده است. در هر يك از فصول كتاب، آيات و روايات و سنن از منابع متعددى شيعى گردآورى و شرح و تفسير شده است. جلد دوم كتاب، با فصل هفتم آغاز مى‌گردد. مؤلف، اين فصل را به تنظيفات و تزيينات اختصاص داده است. و در مورد نظافت ظاهرى بدن، آداب حمام، ازاله‌هاى موهاى زائد و مانند آن رواياتى بيان مى‌كند. همچنين پيرامون امور مستحبى مانند مسواك، خلال، خضاب و معطر بودن مباحثى را با ذكر روايت مورد بررسى قرار مى‌دهد. فصل هشتم، پيرامون آداب نكاح است. مطالب اين قسمت در پنج مقام و بسيار مختصر در مستحبات نكاح و جماع بيان مى‌شود. فصل نهم، مشتمل بر چهار مقام و در مورد كسب و كار و رزق و روزى است. مؤلف ابتدا در مورد بيع و شراء و تجارت مطالب را با استفاده از آيات و روايات بيان مى‌كند و سپس انواع كسب‌هاى مستحب و مكروه را ذكر مى‌كند و آداب آنها را شرح و توضيح مى‌دهد. فصل دهم، در مورد آداب معاشرت مى‌باشد. در اين بخش تمام آداب و صفاتى حميده‌اى كه يك مؤمن بايد دارا باشد مانند: صبر، شكر، گذشت، و تمام صفات رذيله‌اى كه بايد از آنها دورى كرد با توجه به آيات و روايات توضيح داده مى‌شود.

«عَینُ العِبْرَة فی غَبْنِ العِتْرَة» کتابی است عربی که سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس حلی، (متوفای ۶۷۳ ق) آن را در موضوع آیات وارده در فضائل اهل بیت (ع) و ردّ مخالفین نگاشته است. مؤلف در این اثر با تقیه سخن گفته و خود را عبدالله بن اسماعیل نامیده است. ابن طاووس، ابتدا آیه قرآن را ذکر نموده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از مأخذ آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. کتاب عین العبرة درباره آیات وارده در فضائل اهل‌ بیت پیامبر (ص) و رد مخالفین آنان است. این اثر نوشته سید احمد بن طاووس حلی بوده و شاگردش ابن داوود حلی در رجال خود به آن تصریح کرده است. ابن طاووس ابتدا آیه قرآن را ذکر کرده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از منبع آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. تنها نظم خاصی که در سراسر کتاب شریف عین العبرة به چشم می‌ خورد همان ذکر آیات، سپس روایات و به دنبال آن بیان مصنف بوده اما کتاب تبویب نشده است. از جهت ترتیب آیات نیز، ترتیب قرآن رعایت نشده است.

"فى رحاب نهج البلاغه" اثر دانشمند محترم شهيد مرتضى مطهرى است كه در واقع ترجمه شده به زبان عربى از روى كتاب سيرى در نهج البلاغه آن بزرگوار است كه پيرامون نهج البلاغه و شگفتى هاى و مسائل مختلفى كه در آن ذكر شده است، مى پردازد. اين كتاب در سال ١٣۵٣ش گردآورى شده است. كتاب حاضر از هفت بخش و يك مقدمه تشكيل يافته است. هر بخش آن نيز شامل چندين فصل مى باشد.

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تأليف شيخ عبدالله مامقانى (1290-1350ق)، به زبان عربى است. اين اثر مشتمل بر بيان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335ق تأليف گرديده است. مؤلف، انگيزه تأليف كتاب را اين‌گونه بيان مى‌كند: «فقهاء اهتمام به بيان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروهات پرداخته‌اند به نحوى كه بسيارى از آنها فراموش شده است، پس براى سهولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال هستند كتاب را تأليف نمودم.» "ساختار" كتاب در سه جلد تدوين شده كه مشتمل بر دو مقدمه، متن و خاتمه است. مقدمه اول به قلم محمد رضا مامقانى و مقدمه دوم مقدمه نسخه سنگى كتاب است. متن اثر مشتمل بر دوازده فصل و هر فصل حاوى «مقام»هايى است؛ هر مقام نيز مشتمل بر عناوين متعددى است. همچنين خاتمه كتاب در شش مقام ذكر شده است. در هر يك از فصول كتاب، آيات و روايات و سنن از منابع متعددى شيعى گردآورى و شرح و تفسير شده است. در مقدمه ابتداى كتاب، مطالبى در مورد موضوع كتاب، مؤلف كتاب و شرح مختصرى از زندگى او، تأليفات و آثار او ارائه شده است. فصل اول، در مورد آداب ولادت است. اين فصل در سه مقام بيان شده است، مؤلف، در اين باب به ذكر آداب و مستحبات از زمان تولد كودك تا بزرگ شدن او مى‌پردازد و امورى مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ، تسميه، حلق، عقيقه، شير دادن و تربيت كودك را توضيح مى‌دهد. فصل دوم، در آداب لباس و پوشش در چهار مقام ذكر شده است. نوع پوشش، پوشيدن لباس نماز، پوشيدن انگشتر و عمامه مطالبى است كه در اين فصل بيان مى‌شود. فصل سوم، در آداب و مستحبات مسكن است. وسعت مسكن از اولين مستحبات اين فصل است: «مستحب است مسكن وسيع اختيار شود، در روايات وارد شده است كه سعادت مرد وسعت منزل و مسكن است». مؤلف، همچنين در اين فصل در آداب و مستحبات مسجد و فضايل مساجد گوناگون سخن مى‌گويد. فصل چهارم، پيرامون آداب خوردن و آشاميدن و ملحقات آن است. در اين فصل در مورد انواع خوردنى‌ها مانند: ميوه‌ها، حبوبات، گوشت‌ها و برخى از خواص آنها مطالبى ذكر مى‌شود. اين فصل در هفت مقام آورده شده است. فصل پنجم كتاب، در مورد آداب خواب و بيدارى است. مقام دومى كه مؤلف بيان مى‌كند بيان دعاها و سوره‌هايى است كه در هنگام خواب مستحب است: حمد، توحيد، معوذتين، قدر، ملك، يس و واقعه. در پايان پيرامون آداب بيدارى و رويا و خواب ديدن مطالبى ذكر مى‌شود. فصل ششم، در آداب طهارت و پاكى و نماز است. اين فصل مشتمل بر ده مقام است و آخرين فصل از جلد اول كتاب مى‌باشد. مؤلف، در مقام اول، پيرامون آداب، مستحبات، و مكروهات تخلى مطالبى را ذكر مى‌كند. سپس به بيان و شرح آداب وضو و انواع نمازهاى مستحبى مى‌پردازد. در شرح نمازها، برخى را بسيار مفصل شرح مى‌دهد و در مورد برخى به ذكر روايتى كوتاه بسنده مى‌كند. در پايان هم مطالبى در مورد روزه‌هاى مستحبى ذكر مى‌نمايد.

موضوع کتاب حاضر، معرفی «عبدالله بن سبا» است. این کتاب به بیان نظریه «علامه سید مرتضی عسکری» پیرامون شخصیت «عبدالله بن سبا» و گروه «سبئیه» اختصاص دارد. علامه در نوشتار خویش پس از بررسی واژه سبئیه و بیان موارد استعمال آن در تاریخ اسلام به ریشه‌یابی داستان عبدالله بن سبا پرداخته و با بررسی کتب‌های تاریخ،‌ادیان، عقاید و همچنین نگاهی به روایات کمّی ثابت می‌نماید که در واقع هرگز شخصی به نام «عبدالله بن سبا» و فرقه‌ای با عنوان «سبئیه» در تاریخ اسلام وجود نداشته و این شخص، جدا از «عبدالله بن وهب سبحانی» است که در دوران حضرت علی (علیه السلام)‌ می‌زیسته است.

کتاب «الزلزال؛ إنتصار الحق» نوشته عبدالله محمود جبوری است. موضوع كتاب مناظره و گفت و گوی دو تن از علمای شیعه و اهل سنت (وهابی) درباره‌ مذهب شیعه و اعتقادات و احكام شرعی آنان است كه مطالب آن در پانزده قسمت تنظیم یافته است. دكتر عماد عصام از علمای اهل سنت عین (وهابی) كه بر اثر مطالعات مذهب شیعی را برگزیده و شیخ الوهابین عثمان خمیس از كویت، طرف دیگر این مناظره است.

كتاب التحفة السنية في شرح النخبة المحسنية نوشته عبدالله بن نورالدین‌ جزایری در موضوع فقه استدلالى‌ و به زبان عربی ‌ است. این کتاب تعلیقه‌ای است بر کتاب النخبة نوشته عالم عامل و مرشد کامل مولی محمد محسن کاشانی معروف به فیض کاشانی که خداوند متعال غفرانش را شامل حال او گرداند و در بهشت برین جایش دهد، که با حجم کم و با اختصار رموز آن کتاب را تبیین و غوامض مشکلاتش را حل می‌کند و مجملاتش را تفصیل می‌دهد. همچون آب ذلال با خمر حلال ممزوج گشته و از هر گونه اخلال و املال دور می‌باشد. قبل از شیخ عبدالله والدش به شرح این کتاب مشغول بوده و قسمتی از آن را هم پیش برده و مشکلات روزگار مانع از اتمام آن شده بود و فرزندش اتمام آن را بعهده گرفته است. برای توضیح عبارات و تفصیل اشارات کتاب به جز در موارد نادر غالبا بر نوشته‌های مصنف در کتاب‌های دیگرش تکیه شده زیرا او خود آگاه تر به مقصود خویش می‌باشد. و همچنین در نقل اجماعات و اقوال و بررسی اخبار از جهت رجال به گفته‌های مولف بسنده کرده است مگر در مواردی اندک که با دقت زیاد به موارد خلاف آن نظر رسیده است.

اثر حاضر پرسش‎ها و شبهاتی را که در باب مواضع و دیدگاه‎های امام حسن مجتبی (علیه السلام) طرح شده با استناد به منابع تاریخی و حدیثی پاسخ می‎گوید. نگارنده در آغاز به شایعه‎سازی‎هایی که علیه امام حسن علیه السلام در اینجا و آنجا مطرح شده اشاراتی می‎کند. وی در فصل بعد به تبیین چگونگی وقوع طلاق در ادیان مختلف به ویژه اسلام پرداخته و روایت‎هایی را که در آن‎ها امام حسن علیه السلام طلاق‎دهنده زن‎ها معرفی شده نقل می‎کند که به این موضوع محققان دیگر به مناسبت‎های مختلف پاسخ گفته‎اند. نویسنده این روایت‎ها را همراه با محدثان آن‎ها نام برده و پس از بررسی و نقد این احادیث را از لحاظ سندی ضعیف و راویان آن را هم ثقه نمی‎داند. مولف در فصل بعد راجع به خصوصیات و اوصاف رفتاری و اعتقادی معاویه در برخورد با امام حسن علیه السلام مطالبی ایراد کرده و بر این مطلب تصریح می‎ورزد که از دیدگاه امام حسن علیه السلام معاویه برای خلافت شایسته نبوده و اهلیت نداشته است. این موضوع که امام حسن علیه السلام از جنگ و جهاد پرهیز می‎کرده و یا اینکه دیدگاه‎های وی با پدرش امام علی علیه السلام مغایر بوده، به دنیا و مال دنیا رغبت داشته یا مدیریت او ضعیف بوده است شبهات دیگری است که نگارنده عینا آن‎ها را از منابع تاریخی نقل کرده و باز هم با استناد به منابع معتبر دیگری به آن‎ها پاسخ داده است.

رسالۀ كوتاه و مختصرى است دربارۀ اختلاف ديدگاه فقهاء مذاهب اسلامى در يكى از مسائل مهم وضوء؛يعنى مسألۀ مسح. نويسنده در اين رساله بحث را در مسح سر و پاها و مسح بر كفش منحصر ساخته و از مسح بر جبيره سخنى به ميان نياورده است. وى در اين كتاب تمام اقوال منسوب به ائمۀ مذاهب اسلامى در موضوع مورد نظر را نقل و اقوال عالمان بزرگ اهل سنت را در صورتى كه مخالف با ديدگاه امام آن مذهب است يادآور مى‌شود. علاوه بر آن آراء صحابه و اكابر تابعين و غيره را در موضوع مورد نظر نقل مى‌كند. نويسنده پس از ذكر هر ديدگاه به بيان ادلۀ آن مى‌پردازد و در برخى موارد به مناقشه ادلۀ ايشان مى‌پردازد. كتاب داراى يك مقدمه و دو مبحث اصلى است: «المبحث الاول في طهارة الرأس» كه به بيان معناى لغوى و اصطلاحى مسح مى‌پردازد و ضمن شش مسألۀ جداگانه قدر مجزى مسح، مشروعيت و عدم مشروعيت تكرار مسح، مسح با رطوبت باقى‌مانده در اعضاء وضوء و غيره را بيان مى‌كند. «المبحث الثانى في طهارة الرّجلين» طى دو مسأله به بيان كيفيت طهارت پاها و نيز مسح بر كفش مى‌پردازد و اقوال اهل سنت و مذهب شيعه را در اين زمينه يادآور مى‌شود. در پايان كتاب هم فهرست منابع و موضوعات آن آمده است.