جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نوشتار حاضر جايگاه احکام ثانويه در فقه شيعه اماميه و ضوابط کلي فقهي حاکم بر آن، همراه با ذکر مصاديقي از عناوين ثانويه با توجه به ويژگي‌هاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي عصر کنوني را بررسيده و اصول و ضوابط مربوط به آن را از قرآن و سنت استخراج مي‌کند. نگارنده در چهار فصل اين پژوهش را به انجام رسانده است. وي در مقدمه تعريفي از عناوين ثانويه و اوليه در فقه ارائه داده و ضمن تشريح مفهوم آن‌ها از لحاظ لغوي و اصطلاحي، حکم شرعي، اقسام حکم شرعي، حکم تکليفي، حکم وضعي، حکم اولي، حکم ثانوي، حکم واقعي و حکم ظاهري را نيز بازمي‌گويد. در فصل اول جايگاه عناوين ثانويه و ارتباط ادله آن ها با ادله احکام اوليه واکاوي، و کوشيده شده تا اصول کلي حاکم بر مشروعيت احکام و عناوين ثانويه در فقه اماميه از قرآن و سنت استخراج و اقوال مختلف تجزيه و تحليل شود. نويسنده در اين زمينه قول به تعارض عناوين اوليه و ثانويه، قول به تخصصي بودن اين عناوين، قول بر حکومت داشتن عناوين ثانويه بر اوليه، قول به جمع عرفي بين آن‌ها و قول به تفصيل بين اين عنوان‌ها را ارزيابي مي‌کند. در فصل دوم تأثير مکان و زمان بر عناوين ثانويه در فقه اماميه بررسي گرديده و برخي عوامل تأثيرگذار بر آن، مانند مسايل اجتماعي و اقتصادي جديد و مسايل مستحدثه که نياز به ديدگاهي نو در پاره‌اي عناوين و احکام اوليه دارد، تحليل شده است. فصل سوم به نقش عناوين و احکام ثانويه در حيات اجتماعي انسان اختصاص دارد و حل بسياري مشکلات در فقه اماميه اعم از عبادات و معاملات به وسيله وضع عناوين ثانويه همچون: احکام حج، احکام نماز، احکام سياسي و اجتماعي، احکام اقتصادي، احکام پزشکي، احکام قضايي و... بررسي مي‌شود. فصل چهارم به مصاديق برخي عناوين ثانويه در فقه اماميه مي‌پردازد که با استفاده از قواعد فقهي و ادله قرآن و سنت، راه چاره‌اي براي برون رفت از عسر و حرج در شريعت اسلام با وضع عناوين و احکام ثانويه، مانند تقيه، نفي ضرر و ضرار و... بيان شده است.

---

‫در اين پژوهش به ابعاد مختلف حقوق جنين، مانند سلامت جنين و حقوق انساني و مالي وي، از ديدگاه فقه حنفي و فقه امامي و قوانين کشور عراق پرداخته شده است. نويسنده در چهار فصل حقوق مالي، مراحل تکوين و ساير حقوق جنين را از اين سه منظر بررسي نموده است. در فصل اول، به بحث در مورد رابطه شريعت و انسان و دايره گسترده آن در مورد حقوق انسان و توجه به کرامت انساني پرداخته شده است. نويسنده در اين بخش به اهميت نسل و ازدياد آن در شريعت اسلامي پرداخته و معناي لغوي و اصطلاحي حق و اقسام حق نزد اماميه و حنفيه اشاره نموده و حقوق الهي، حقوق بندگان خدا، جمع بين حقوق، معناي عبادت و فرق ميان حق و حکم را بررسي نموده است. وي آن گاه در مورد مراحل تکوين جنين بحث کرده و به بررسي تطبيقي ديدگاه فقهاي اماميه و حنفيه و قوانين موضوعه عراق در مورد مفهوم جنين و مراحل شکل‌گيري آن و سير تکاملي خلقت انسان پرداخته و ديدگاه مفسران اين دو فرقه در مورد آيات قرآني مربوط به جنين و رشد و مراحل خلقت آن در رحم مادر را بيان نموده است. در فصل دوم، حقوق مربوط به سلامتي جنين از نگاه فقه اماميه و حنفيه و قوانين موضوعه عراق، اثبات کليه حقوق انساني براي جنين به عنوان انسان، و حرمت قتل جنين و هر گونه اضرار به آن در دوران حاملگي وحکم سقط جنين و حرمت و موارد جواز آن از منظرفقهي و حقوقي بررسي شده است. در فصل سوم، حقوق جنين از لحاظ نسب و دين مورد بحث و بررسي قرار گرفته و روايات اسلامي در اين زمينه از منظر فقه اماميه و فقه حنفيه تبيين گرديده است. در فصل چهارم، حقوق مالي جنين مانند ارث، نفقه زن حامله و معيارهاي مالکيت جنين بر اين حقوق مالي از منظر فقه اماميه و حنفيه و قوانين موضوعه عراق بيان شده است.

---

‫از موضوعات بسيار مهم که در تاريخ تشيع بايد بررسي شود، نقش افراد تأثيرگذار در تاريخ تشيع است. فرزندان امام سجاد عليه السلام از جمله کساني بوده‌اند که در تاريخ تشيع نقش داشته‌اند. برخي از آنان عليه ستم اموي دست به قيام زدند و برخي از آنان با هجرت خويش به منظور نشر فرهنگ و معارف اسلامي، در تاريخ تشيع تأثيرگذار بودند. اين پژوهش به منظور تبيين نقش تاريخي فرزندان امام سجاد عليه السلام، در سه فصل انجام شده است. نويسنده در کليات، به طرح تحقيق، مفاهيم مورد نظر در پژوهش، وضعيت سياسي عصر امام سجاد عليه السلام، جنبش‌هاي به وجود آمده در دوران حيات امام سجاد عليه السلام، شيوه مبارزه امام سجاد عليه السلام در برابر خلافت اموي، وضعيت فرهنگي دوران امام سجاد، وضعيت فرهنگي دستگاه خلافت اموي، فعاليت گروه‌هاي فکري و مبارزه امام با اين گروه‌ها، و معرفي فرزندان امام سجاد عليه السلام پرداخته است. سپس پيرامون «اقدامات سياسي و اجتماعي فرزندان امام سجاد عليه السلام» بحث شده است که وضعيت سياسي عصر امام باقر عليه السلام، زيد در زمان امام باقر عليه السلام و جنبش‌ها و قيام‌هاي دوران فرزندان امام سجاد عليه السلام بررسي شده است. پس از آن، نگارنده به وضعيت علمي و فرهنگي فرزندان امام سجاد عليه السلام پرداخته است. وي اوضاع فرهنگي- اجتماعي دوران امام باقر عليه السلام را مطرح نموده و ذيل آن، به جايگاه علمي امام باقر عليه السلام، ظهور انحرافات فکري در عصر امام باقر عليه السلام و سپس به شرايط فرهنگي دوران فرزندان ديگر امام سجاد عليه السلام پرداخته است. نويسنده در پايان، سه مطلب را به عنوان نتيجه بيان نموده است: 1. نبود پژوهشي منسجم درباره فرزندان امام سجاد عليه السلام و معرفي کتاب «بحرالانساب الکبير في انساب العلويين» به عنوان معتبرترين منبع بين فريقين در اين موضوع؛ 2. اعلام تعداد فرزندان امام سجاد عليه السلام و کمترين تعداد و بيشترين تعداد فرزندان امام عليه السلام بر اساس اعلام منابع؛ 3. برگزيده بودن فرزندان امام سجاد عليه السلام در زمان خويش که برخي به قيام عليه حکومت اموي پرداختند و برخي ديگر در حوزه فرهنگي در پيشبرد اهداف اسلام ناب، تلاش نمودند.

‫قرآن چشمه سار زلال هدايتي است كه از سوي خداوند حكيم نازل شده تا بشر را به سر منزل كمال برساند. و در اين راستا از شيوه هاي گوناگون بياني خطابي و بلاغی استفاده كرده تا با فطرت زیبا طلب انسان درآميزد و اورا مقهور خويش ساخته، به سوي كمالات سوق دهد.ازجمله جنبه هاي بارز اعجاز بياني قرآن وجود فواصل در پايان آيات است كه كار برد سجع و قافيه در كلام بشر شبیه آن است. برخي ازعلماي سلف تفاوت هايي بين سجع وفاصله بيان كرده اند. وبرخي گفته اند: سجع وفاصله يكسانند، جز اين كه فاصله وصف مقاطع آيات قرآن كريم است وسجع در مورد كلام منثورِ بليغِ غير قرآني بكار مي رود .علمای معاصر بين اين دو صطلاح تفاوتي قائل نيستند. و هر دو را حروف يا كلماتي موزون در پايان آيات وعبارات مي دانند كه تابع معنا مي باشند. دانشمندان فواصل را به سان سجع از لحاظ ادبي به اقسام ِ متوازي ، متوازن، مطرّف، متماثل ،متقارب، مرصع، تشريع والتزام تقسيم كرده اند كه اين تقسيم بر اساس نوع حروف فواصل انجام گرفته است. و يك تقسيم ديگر نيز از لحاظ رابطه ي فاصله با محتواي آيه دارند كه عبارتند از: تمكين ،تصدير ، ايغال، توشيح. مهمترين نوع فواصل كه با محتوا رابطه ي بيشتري دارد و مورد تأكيد اين پايان نامه است، تمكين مي باشد كه بطور مفصل به آن پرداخته ايم . تكرار وفراواني فواصل در سطح سور و ويژگيهاي بلاغي سور شريفه، نيزمورد بررسي قرار گرفته است. يكي ديگر از موضوعات حكمت ها و فوايد فواصل و اوصاف الهي در پايان آيات و رابطه ي آنها با معنا ومحتواي آيات است كه در فصلهای پایانی مطرح و بررسی شده اند. کلیدواژگان :سجع،قافیه،متوازی،تمکین

‫اهل ‌بيت( نه تنها نزد شيعيان بلکه نزد اهل سنت نيز، از احترام و عظمت برخوردارند؛ به‌همين جهت تبيين جايگاه و مقام اهل‌بيت در منابع اهل سنت مي‌تواند پاسخگوي بسياري از سؤالات و شبهات باشد. در عبارات و اقوال اهل سنت، اصطلاح "خمسه مطهره" بر اهل ‌بيت( اطلاق شده است و برخي از روايات ايشان نيز بر اين مطلب گواه است. البته برخي از آن‌ها در آثار خود، اقوال مخالفي را نيز مطرح کرده‌اند، اما دلايل متعدد از جمله سياق آيه تطهير، حکايت از مردود بودن آن مي‌کند. همچنين بر اساس روايات موجود در منابع اهل سنت، مقصود از "عترت" در حديث معروف ثقلين، اهل‌بيت بوده، و حضرت فاطمه زهرا( و ائمه معصومين(، مصاديق "ذوي‌القربي" هستند که در چندين آيه از قرآن کريم، مودت ايشان بر مردم واجب گشته است. بررسي سه مسئله اساسي عصمت، علم و امامت اهل ‌بيت( مي‌تواند براي تبيين جايگاه اهل‌بيت در منابع اهل سنت بسيار مؤثر باشد. درباره عصمت اهل‌بيت(، دلايل متعدد عقلي مانند قاعده لطف بر آن اقامه شده است؛ همچنين آيات متعددي از قرآن کريم مانند آيه تطهير بر آن گواهي مي‌دهند؛ روايات فراواني ـ مانند حديث ثقلين ـ نيز بر اين موضوع دلالت دارند. از سوي ديگر، اهل‌بيت در منابع اهل سنت با اوصافي همچون دارندگان علم کتاب، مفسران وحي، و اهل ذکر معرفي شده‌اند. بسياري از دانشمندان اهل سنت ـ حتي کساني مانند ابوحنيفه و مالک بن انس ـ بر علم و تقواي ايشان شهادت داده‌اند، که همه اين موارد حاکي از تاييد مرجعيت علمي و جايگاه بلند معنوي ايشان نزد اهل سنت مي‌باشد. درباره امامت نيز اگرچه اختلافات زيادي ميان شيعه و اهل سنت وجود دارد، ولي با توجه به احاديثي که در منابع اهل سنت نيز وجود دارد بازگشت امر امامت به دوازده جانشين رسول خدا بوده و حتي خلفاي سه‌گانه هم بر افضليت اهل ‌بيت( در اين‌باره اقرار کرده‌اند.

---

‫در اين پاياننامه در پنج بخش با اين موضوعات به بررسى حجيت ظواهر قرآن پرداخته شدهاست: بخش اول، تعريف حجيت، تعريف ظواهر؛ فصل دوم، ديدگاههاى ميرزاى قمى، صاحب معالم، شيخ محمد تقى اصفهانى، شهيد ثانى و آيت اللّه خويى درباره حجيت ظواهر؛ فصل سوم، دلايل اقوال: دليل مشهور بناى عقلا، دليل قول اخباىها و جواب شيخ انصارى، تطبيق حجيت ظهور بر ادله لفظى؛ بخش چهارم، اقسام ظن از نظر شيخ انصارى، انواع ظن بنابر تعريف فرائد الاصول؛ بخش پنجم، تلخيص بيانات آخوند خراسانى و شيخ فاضل نراقى."

‫موضوع پژوهش، آسيب‌شناسي اخلاق مديران از ديدگاه آيات قرآني، يعني شناخت مجموعه آفات، بيماريها و موانعي است كه مي‌تواند پايه‌هاي دولت و حكومت را متزلزل سازد و آثار آن، جامعه را با بحران جدي روبرو سازد. خطرناك‌ترين رويداد انساني، انحطاط اخلاقي و شكسته شدن مرزهاي اخلاقي است كه در اين صورت انسانيت انسان فرو مي‌ريزد و فقدان اخلاق اداري در يك جامعه،فاجعه راچند برابر مي كند زيرا كه سلامت دين و دنياي مردم بستگي به سلامت مديران دارد. بحرانهاي اخلاقي انسانها، مخصوصاً بحران اخلاقي مديران، به علت پيروي از هواي نفس و استفاده از هوش سرشار خود اما فاقد اخلاق، همه چيز را ويران مي‌كند و به آتش مي‌كشد، از اين رو پرداختن به امر آسيب شناسي اخلاق مديران از مهمترين مسائل در هر سازمان اداري و در هر حكومتي است. كمتر موضوعي را مي‌توان پيدا نمود كه به اندازه امر اخلاق، گستردگي مطالب داشته باشد اما در خصوص آسيب‌هاي اخلاق، آن هم مديران، مقاله‌هاي اندكي به رشته تحرير درآمده و كتابي دراين زمينه مشاهده نگرديده لذا از كتاب‌هاي اخلاق و سياست وكتاب‌هاي روائي و مخصوصاً از تفاسير شيعه، براي تدوين پژوهش استفاده گرديده است. براي تدوين پايان‌نامه، از يك الگو و مدلي به نام اسپريگنز استفاده گرديده و مسائل اخلاقي مديران بر اساس ارتباطات در سه حيطه‌ي ارتباط با خدا، ارتباط با خود و ارتباط با ديگران مورد بررسي قرار گرفته و در واقع، مسائل اخلاقي جزء لاينفك هر فرايد ارتباطي است و ارتباط از لوازم حياتي يك سازمان و جامعه بشري است و اگر اين ارتباطات مورد خدشه قرار گيرد سنگ بناي جامعه انساني فرو مي‌ريزد كه امروزه چنين است! گذشته از فصل كليات، فصل دوم پژوهش، به مباني و پيش فرضهاي اخلاق مديران اشاره دارد كه توجه به مباني و اصول موضوعه، از ضروريات هر علم تحقيقي است كه بي‌توجهي به مباني و اصول يا ضايع گذاشتن آن،‌كار را به تباهي و فروپاشي مي‌كشاند لذا توجه به بماني اخلاق مديران از جمله اصل اختيار و آزادي، اصل عدم تقدم بر خدا ورسول و اصل آخرت‌گرايي از ضروريات پژوهش بوده است. فصل سوم پژوهش، اختصاص به آسيب شناسي اخلاق مديران در ارتباط با خالق جهان هستي دارد كه بعضي از موانع و آسيب هايي مانن جهل اعتقادي و جهل انسان نسبت به خود و حتي غرق شدن در لذات زودگذر دنيا باعث شده كه رشته ارتباط انسان با خدا قطع شده و خود را نيز به فراموشي بسپارد. فصل چهارم پژوهش،‌در خصوص آسيب شناسي اخلاق مديران در ارتباط با خويشتن مي باشد كه موضوعاتي از جمله دنيازدگي، رياست طلبي و هوسراني مورد بررسي قرار گرفته و اگر مديري خود تهذيب نيافته باشد نمي‌تواند چراغ هدايت ديگران قرار گيرد او كه گرفتار دام هوي و هوس خويش است ديگران را نمي‌تواند از آن دام، نجات دهد. فصل پنجم پژوهش، اختصاص به آسيب شناسي اخلاق مديران در ارتباط با ديگران دارد كه در دو قسمت و در هفت بخش مورد كاوش واقع شده، ومهمترين بخش آن، آفت ظلم و ستم در مقابل عدالت ورزي مديران است و در كلام وحي و در انديشه سياسي معصومين (ع)، مهمترين عامل قرار گرفتن دولت‌ها در سراشيبي سقوط، ظلم و ستم حاكمان بوده است تا جايي كه به تجربه ثابت شده است كه با كفر مي‌شود جامعه را از فروپاشي نگه اشت ولي با ظلم هرگز! نتيجه‌اي كه مي‌توان به طور كلي از پژوهش گرفت اين است كه: زوال اخلاق اداري، مخصوصاً مبتلا شدن مديران به رذائل اخلاقي، امنيت و آسايش و پويايي را از جامعه گرفته و حتي دين و ايمان مردم را نيز به مخاطره انداخته است.