خاتمیت پیامبر | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن کريم آيه اي است که در آن خداوند فرموده است که ما هيچ قومي را هلاک نخواهيم کرد تا رسولي در ميان آنها نفرستيم ... آيا اين آيه مبين اين نکته نيست که بعد از پيامبر اکرم(ص) که خاتم النبيين بوده اند، رسولان ديگري هم( نه نبي) احتمال آمدنشان وجود دارد ... ؟ آيا اينکه رسولان الهي تا فرارسيدن روز قيامت هنوز امکان آمدن داشته باشند، بيشتر با عدل الهي سازگاري ندارد( نه پيامبران صاحب کتاب) من منظورم فقط رسولان الهي است نه پيامبران بزرگ صاحب کتاب، آنها کتاب مي آورده اند ولي رسولان مسئول تبليغ آيات همان کتب آسماني هستند.

خدواند متعال می فرماید: « وَ ما كانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‏ حَتَّى يَبْعَثَ في‏ أُمِّها رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ ما كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرى‏ إِلاَّ وَ أَهْلُها ظالِمُون‏ ـــــ و پروردگار تو هرگز شهرها و آباديها را هلاك نمى‏كرد تا اينكه در كانون آنها پيامبرى مبعوث كند كه آيات ما را بر آنان بخواند؛ و ما هرگز آباديها و شهرها را هلاك نكرديم مگر آنكه اهلش ظالم بودند»(القصص:59)
1ـ این آیه سخن از هلاکت با نزول عذاب الهی می کند ، نه هلاکت به معنای عامّ آن که شامل گمراهی و شرک و کفر و امثال آن نیز می باشد. شاهد این ادّعا آن است که آیه ی قبل از این آیه ناظر به هلاکت اقوام سابق با عذاب الهی می باشد.
2ـ همچنین در این آیه منظور از « امّها » (امّ القری) ، آن شهری است که نسبت به بقیّه ی شهر های اطراف خویش مرکزیّت دارد مثل پایتخت کشورها. البته شهر مکّه را نیز امّ القری می گویند به دو علّت ؛ یکی آنکه این شهر در حجاز مرکزیّت داشته و دارد و دوم اینکه مکّه تقریباً در مرکز ارض مسکون آن زمان ، یعنی قارّه ی آسیا ، آفریقا ، اقیانوسیّه و اروپا قرار دارد و به منزله ی پایتخت و مرکز قارّه هاست. لذا از این آیه بر نمی آید که رسول الهی باید در هر شهری مبعوث شود ؛ بلکه کافی است که در امّ القری مبعوث گردد.
3ـ تعبیر « يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا » که بعد از رسول آمده ، گواه است که منظور از این رسول ، پیامبر صاحب شریعت است نه پیامبر تبلیغی. چرا که منظور از« يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا » صرف خواندن آیات یا تبلیغ آنها نیست ؛ چون چنین کاری از هر کسی ساخته است ، بخصوص در مورد قرآن کریم که خودش ادّعای اعجاز نیز دارد ؛ لذا از زبان هر که برآید حجّت است. پس منظور از این تعبیر ، آوردن آیات جدید از جانب خداست. تعبیر « حَتَّى يَبْعَثَ في‏ أُمِّها » نیز مؤیّد این مطلب می باشد ؛ چرا که انبیای صاحب شریعت در امّ القری مبعوث می شدند و انبیای تبلیغی آیات نازل شده بر او را در بلاد دیگر پخش می نمودند.
4ـ تعبیر « يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا » نشان می دهد که ملاک هلاکت قوم ظالمین ، صرف بعثت رسول نیست بلکه آنچه ملاک حقیقی است رسیدن پیام قطعی وحی به گوش مردم می باشد و رسول تنها رساننده ی آن می باشد. پس وجود دائمی رسول در بین مردم برای تحقّق شرط هلاکت ، موضوعیّت ندارد. همین اندازه که کتاب الهی تحریف نشده به دست آنان برسد و حجّت بر آنها تمام گردد ، کافی است تا خدا بر قوم ظالمین عذاب نازل نماید. بنا بر این تا قرآن کریم در بین ماست و به دست همه رسیده و امکان تهیّه ی آن برای همه وجود دارد ، لزومی ندارد که رسول به آن معنا که در آیه گفته شده ، مبعوث گردد ؛ بخصوص که اوّلاً دین اسلام ، دین خاتم می باشد و ثانیاً قرآن کریم ، ادّعای اعجاز داشته ، خودش خودش را اثبات می کند ؛ و خودش ذاتاً و مستقلّاً حجّت خدا می باشد ، و لزومی ندارد که مثل سایر کتب آسمانی ، با معجزه ی رسول یا نبی تبلیغی مورد تأیید واقع شود. حتّی معجزات پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) نیز برای اثبات رسالت و امامت خودشان می باشد نه برای اثبات حقّانیّت قرآن کریم.
5ـ پس برای اینکه خدا بر قوم ظالمین عذاب هلاک کننده نازل نماید ، وجود قرآن کریم ، که تأمین کننده ی هدایت عامّ می باشد ، کافی است ؛ لکن در زمینه ی هدایت خاصّ ، سنّت خدا بر این است که افزون بر کتاب آسمانی ، هدایتگر انسانی نیز همواره در بین مردم باشد ، تا هم از تحریف کتاب جلوگیری نماید ، هم مفسّر و مبیّن آن باشد و فراتر از راههای کلّی هدایت ، راههای جزئی را هم بنمایاند ، تا انسانها سعادت تفصیلی نیز دست یابند. لذا خداوند متعال فرمود: « إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ ـــــ تو فقط بيم دهنده‏اى ؛ و براى هر قومی هدايت كننده‏اى است.» (الرعد:7). اینکه خداوند متعال ، رسول خدا را « منذر ـ بیم دهنده » نامید ، معلوم می شود که همان شرع کلّی و بسیط زمان پیامبر کافی است تا شرط نزول عذاب الهی بر قوم ظالمین تحقّق یابد. امّا هدایت خاصّ با هادیان قوم است. بنا بر این ، طبق این آیه ی شریفه وجود هدایتگر الهی در بین مردم تا روز قیامت نیز الزامی است ؛ لکن لزومی ندارد که این هدایت کننده ، نبی یا رسول باشد ؛ بلکه امام معصوم نیز کافی برای تحقّق این امر می باشد. و عقیده ی شیعه این است که امام معصوم (ع) تا روز قیامت در بین مردم حضور خواهد داشت تا آشکارا یا پنهانی مردم را هدایت ظاهری و باطنی کند.
6ـ مطلب دیگر اینکه طبق مبنای عرفای اسلامی ، نبی دارای سه قسم می باشد. نبوّت اخصّ که تنها شامل پیامبران اولوالعزم و صاحب شریعت می شود ؛ نبوّت خاصّ که سایر انبیاء را هم شامل می گردد ؛ و نبوّت عامّ یا نبوّت انبائی که مقصود از آن محدّث بودن (ارتباط داشتن با ملائک ) می باشد. لذا کسانی چون حضرت مریم (س) و حضرت فاطمه زهرا (س) نیز به این معنای سوم ، نبوّت داشته و محدّث بوده اند. ائمه (ع) نیز طبق روایات فراوانی محدّث بوده با ملائک در ارتباط می باشند. احتمالاً کسانی چون لقمان حکیم ، ذوالقرنین و آصف بن برخیا نیز چنین شکلی از نبوّت را دارا بوده اند و نبی به معنای خاصّ آن نبوده اند. لذا در متون اسلامی ، گاه آنها را داخل در جرگه ی انبیاء کرده و گاه از این جرگه خارج نموده اند.
البته گفتنی است که نبوّت انبائی نیز بر دو قسم است. یا مصداق آن ، یا معصوم است یا معصوم نیست. اگر مصداق آن معصوم باشد ، حجّت خدا خواهد بود ؛ چرا که ملاک حجّیّت ، عصمت است ؛ امّا اگر معصوم نباشد ، اگر چه درجه ای از هدایتگری را دارد ولی حجّت قطعی خدا نخواهد بود.
پس با وجود امامان معصوم در میان امّت ، حجّت خدا همواره در بین مردم است و لزومی ندارد که انبیای تبلیغی مبعوث شوند ؛ چرا که تمام آنچه انبیاء تبلیغی دارند ، ائمه (ع) نیز همان را دارا می باشند. امّا اینکه چرا حجج الهی را بعد از نبیّ اکرم (ص) رسول یا نبی نمی گویند ، به این علّت است که اوّلاً خاتمیّت پیامبر خدشه دار و شبهه ناک نشود ، لذا ائمه (ع) از اینکه نبی خوانده شوند به شدّت ابا داشتند ، در حالی که خود را افضل از جمیع انبیاء سلف می دانستند. ثانیاً نبی یا رسول غیر اولوالعزم آن کسی است که تفصیل شریعت را ، که همان تفصیل کتاب آسمانی باشد ، از راه وحی دریافت می کرد و متناسب با نیازهای هر عصر به مردم می رساند ؛ ولی ائمه (ع) تفصیل قرآن کریم را نه از فرشته ، بلکه از امام سابق بر خود می گرفتند و امیر مومنان نیز آن را رسول خدا گرفته بود. لذا مطالبی که آنان از فرشته می گرفتند ، از سنخ شریعت نبود. البته در برخی روایات تصریح شده که ما حقایق را از روح القدس می گیریم ؛ لکن روایات فراوان دیگری نیز بیان می کنند که روح القدس مرتبه ی عالی روح خود آن بزرگواران می باشد ، که از تمام ملائک برتر است.

پرسمان دانشجویی