انواع تقدم و تاخر | کتابخانه مجازی الفبا

بعديت داشتن به لحاظ کلامي با بعديت داشتن زماني چه تفاوتي دارد؟‌(لطفا توضيحي ارائه فرماييد)

«مسأله تقدم و تأخر(قبليت و بعديت) و اقسام گوناگون آن از بحث هاي كهن و ريشه دار در فلسفه الهي است و با تعبيرهاي گوناگون از آن ياد مي شود مانند: «تقدم و تأخر»، «سبق و لحوق»، «قبل و بعد»، پيش و پس»، حال بايد ديد واقعيتي كه از آن با تعابير فوق ياد مي شود، چگونه واقعيتي است؟ براي روشن شدن موضوع پاره اي از مصاديق محسوس تقدم و تأخر را تحليل مي كنيم
يكي از روشن ترين مصاديق اين واژه، اطلاق آن بر اشياء مكانمند است كه نسبت نزديكي و دوري آنها از يك مبدأ خاص متفاوت است مثلا در صف نماز جماعت،‌ امام كه به محراب نزديك تر است، متقدم و مأموم كه از محراب دورتر است، متأخر خوانده مي شود، همچنين مأمومين صف اول متقدم بر مأمومين صف دومند.
مثال ديگر: در سلسله اعداد اگر عدد يك را مبدأ در نظر بگيريم و ساير اعداد را نسبت به آن بسنجيم، خواهيم گفت: عدد دو متقدم بر عدد سه و عدد سه متقدم بر عدد چهار است و به همين ترتيب.
اگر اين دو مورد و موارد ديگر از اين قبيل را تحليل كنيم، خواهيم ديد كه در اين موارد متقدم و متأخر، هر دو، نسبتي با يك مبدأ مفروض دارند و از اين جهت با هم مشترك اند، اما درجه و ميزان اين نسبت در متقدم و متأخر مختلف است- و دقيقا به همين دليل- يعني چون بهره بيشتري از آن نسبت مشترك دارد- متصف تقدم و تأخر داراي اقسام متعددي است كه يكي از آنها قبليت و بعديت زماني است كه در ذيل به آن مي پردازيم.
از روشن ترين موارد تقدم و تأخر، تقدم و تأخري است كه ميان اجزاي زمان و نيز ميان پديده هاي واقع در زمان(حوادث زماني) وجود دارد. ديروز بر امروز و امروز بر فردا تقدم دارد، فروردين بر ارديبهشت تقدم دارد و سال 70 بر سال 71، همچنين حوادثي كه ديروز رخ داده بر حوادثي كه امروز واقع مي شود، تقدم دارد و به همين ترتيب.
تقدم و تأخر ميان اجزاي زمان و امور زماني، تقدم و تأخر انفكاكي نيز خوانده مي شود زيرا وجود متأخر پس از معدوم شدن متقدم امكان پذير است. پس ديروز و امروز حقيقتا متعاقب و پي در پي هستند، تا جزء قبلي فاني و زايل نشود، جزء بعدي محقق نمي شود.
نكته مهمي كه درباره تقدم و تأخر زماني مطرح است جستجو از ملاك اين نوع تقدم و تأخر است. ملاك تقدم و تأخر، همان چيزي است كه مشترك ميان متقدم و از آنجايي كه زمان حقيقتي سيال دارد، هر جزء آن واجد قوه و استعداد جزء بعد است مثلا شنبه واجد قوه يكشنبه و دوشنبه و سه شنبه و ... است؛ پس آنچه ميان همه اجزاء زمان مشترك است همان «بالقوه بودن نسبت به اجزاي بعد است» پس هر جزئي كه ظرفيت قوه اش بيشتر باشد، متقدم است و هر جزئي ظرفيت قوه اش كمتر باشد، متأخر خواهد بود.
از سوي ديگر تفاوتي بين زمان كلامي(از منظر علم كلام) و زماني كه در فلسفه است وجود ندارد، همه معتقدند: زمان مقدار اندازه گيري حركت است».
البته گاهي بعديت موجودات نسبت به خدا مطرح مي شود كه از آن به بعديت رتبي ياد مي شود.كه برخي آن بعديت كلامي ناميدند.

پرسمان دانشجویی