تشكيك در ذات | کتابخانه مجازی الفبا

آيا تشکيک در ذات وجود راه دارد؟

كلمه ي ذات در فلسفه اغلب به ماهيت اطلاق مي شود ولي ظاهرا منظور شما از« ذات وجود»، حقيقت وجود است. در فلسفه ي متعارف كه قائل به تشكيك وجود است، حقيقت وجود، واحد مشكك است. يعني حقيقت وجود، حقيقتي است يگانه و در عين حال ذومراتب؛ نظير نور هزار وات كه يك نور است ولي در ذات خود نور 900 وات و 800 وات و ... و يك وات را هم داراست. اگر شما از مرتبه اي هزار وات صرف نظر كنيد مرتبه اي مادون آن ظهور خواهد يافت. بنابراين مراتب وجود، به نحو كمال و نقص وبه نحو احاطه ي قيّومي است نه به نحو نردباني - كما اين كه بعضي چنين تصور مي كنند و اين تصور نادرست از كلمه «مراتب طولي وجود» ناشي مي شود - در اين ديدگاه، عالي ترين مرتبه وجود كه اشدّالمراتب است جامع كمالات جميع مراتب مادون خود است. اگر عالي ترين مرتبه ي وجود را لحاظ كنيم ديگر خبري از مراتب مادون نخواهد بود. مراتب مادون وقتي ظاهري مي شوند كه عقل از مرتبه بالا غمض عين مي كند. بنابراين در كلاس تشكيك وجود، حقيقت وجود حقيقتي است ذومراتب ومشکک؛ ولی در سطح عالی حکمت متعالیه ودر عرفان نظری که سخن از وحدت شخصی وجود است، حقیقت وجود فوق مرتبه است نه مرتبه ی فوق ؛ به عبارت ديگر او خود مرتبه آفرين است؛ و مراتب ظهورات اويند لذا در وحدت شخصي سخن از تشكيك ظهور است نه تشكيك وجود. در نگاه وحدت تشکیکی اشدّ مراتب وجود که مرتبه اول وجود است ،همان واجب الوجود است،اما ازنگاه وحدت شخصی وجود واجب الوجود(مرتبه اوّلوجود ) حقيقت وجود نيست بلكه اسمي از اسماء اوست و حقيقت وجود ذات باري تعالي است. بلكه حتي خود وجود و حقّ نيز از اسماء اويند و او فوق وجود است. در تشكيك وجود خدا اعلي درجه وجود،و وجود مطلق است اما در وحدت شخصي وجود،وجود مطلق همان وجود منبسط یا صادر اوّل است – توجه : صادر اوّل غیر از مخلوق اوّل است – دراین نگاه خدا موجودمطلق نیست بلکه موجودیست رها از قيد مطلق بودن چرا كه خود اطلاق نيز قيد است. بنابراین دروحدت شخصی وجود حقیقت وجود منزه از تشکیک است .

پرسمان دانشجویی