عصمت حضرت زهرا (س) | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجايي كه حجت خاص خدا بر روي زمين (حضرت رسول-ص- و 12 امام-عليهم السلام-) بايد معصوم باشد و از جمع 14 معصوم، معصوميت 13 موردشان كاملا مدلل و با دليل و برهان است. حال سؤال پيش مي آيد آيا حضرت زهرا(س) معصوم بود؟ به چه دليل؟

سلام و درود خدا بر سرور زنان جهان كه تاريخ، گواه زندگىِ سرشار از معنويّت او است و آيه تطهير نشان عصمت او. براى اثبات عصمت حضرت زهرا(عليها السلام) ادله گوناگونى به كار مى آيند كه در اينجا برخى از آنها را مورد بررسى قرار مى دهيم
ش1- آيه تطهير
بخشى از آيه 33 سوره احزاب كه به آيه تطهير شهرت يافته، همواره كانون توجه انديشمندان شيعه و سنى بوده و بحث هاى گوناگونى برانگيخته است.

سلام و درود خدا بر سرور زنان جهان كه تاريخ، گواه زندگىِ سرشار از معنويّت او است و آيه تطهير نشان عصمت او. براى اثبات عصمت حضرت زهرا(عليها السلام) ادله گوناگونى به كار مى آيند كه در اينجا برخى از آنها را مورد بررسى قرار مى دهيم
ش1- آيه تطهير
بخشى از آيه 33 سوره احزاب كه به آيه تطهير شهرت يافته، همواره كانون توجه انديشمندان شيعه و سنى بوده و بحث هاى گوناگونى برانگيخته است. همگان بر اين باورند كه اين آيه فضيلت والايى را براى اهل بيت به اثبات مى رساند و انديشمندان شيعه، اين فضيلت را برابر با عصمت مى دانند. بر اساس اين آيه، اراده تخلّف ناپذير خداوند بر اين تعلّق گرفته است كه هرگونه پليدى را از اهل بيت بزدايد و آنان را به طور كامل پاك و پاكيزه گرداند. چنين برداشتى از آيه با بررسى واژه هاى به كار رفته در آن، همچون اراده، رجس، اذهاب و تطهير تأييد مى گردد و جاى ترديدى براى حق جويان باقى نمى گذارد. جاى آن نيست كه در اين نوشتار كوتاه، به تفصيل درباره چگونگى دلالت آيه بر عصمت اهل بيت سخن برانيم و عمق واژه هاى به كار رفته در آن را بكاويم. از اين رو، به بيان روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) كه در كتب اهل سنّت نقل گرديده است، بسنده مى كنيم. بر اساس اين روايت، رسول خدا(صلى الله عليه وآله) پس از قرائت آيه تطهير فرمودند
(فأنا و اهل بيتى مطهرون من الذنوب)(161) «پس من و اهل بيتم از گناه پيراسته ايم».بى ترديد، فاطمه زهرا(عليها السلام) جزو اهل بيت پيامبر است و اگر در بيان فضيلت او دليل ديگرى نمى داشتيم، همين آيه كافى بود كه او را در صدر زنان عالَم بنشاند. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) با شيوه هايى به يادماندنى، اهل بيت را به همگان معرفى نموده و راهِ هرگونه توجيهى را بسته است. بر اساس روايات فراوانى كه به حديث كساء شهرت يافته اند، رسول خدا(صلى الله عليه وآله) پارچه اى را بر روى خود و على و فاطمه و فرزندانشان، حسن و حسين انداخته، جمله (اللهم هؤلاء اهل بيتى) را براى آيندگان به يادگار گذاشتند و در پاسخ به ام سلمه - كه يكى از شايسته ترين همسران پيامبر بود و پيوستن به اصحاب كساء را درخواست مى نمود - فرمودند
«رحمت خدا بر تو باد. تو همواره به راه خير و رستگارى بوده اى و چقدر من از تو راضى ام! ليكن اين فضيلت ويژه من و اين چند نفر است»(162)م
پيامبر گرامى براى آنكه وظيفه خويش را در تبيين آيات الهى به گونه شايسته اى بجاى آورند، به اين مقدار نيز بسنده نكرده، با به كارگيرى شيوه اى فراموش نشدنى و در مدت زمانى نسبتاً طولانى، آن هم به صورت هر روزه، به معرفى اهل بيت پرداختند. در روايتى از ابن عباس در اين باره آمده است
«رسول خدا تا نُه ماه، روزى پنج مرتبه، هنگام فرارسيدن وقت نماز به در خانه على بن ابى طالب مى آمدند و مى فرمودند درود و رحمت و بركات خدا بر شما اهل بيت باد. خداوند اراده نموده تا هرگونه پليدى را از شما اهل بيت دور گرداند و به طور كامل و شايسته پاكتان سازد. وقت نماز است، آماده شويد. رحمت خدا بر شما باد»(163)م
ش2- روايات مربوط به عصمت اهل بيت(عليهم السلام)م
علاوه بر آيه تطهير، رواياتى كه شيعه و سنى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) گزارش نموده اند، فضايلى براى اهل بيت برمى شمرد كه جز با عصمت آنان سازگار نيست، چنانكه در حديث معروف ثقلين آمده است(164)م
(انّى تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتى، ما ان تمسّكتم بهما لن تضلّوا ابداً، لن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض)(165) «من در ميان شما دو چيز گران بها باقى مى گذارم: كتاب خدا و عترتم. تا وقتى كه به آن دو تمسك كنيد، گمراه نخواهيد شد. هيچگاه اين دو از يكديگر جدا نمى شوند، تا آنگاه كه بر سر حوض (كوثر) بر من وارد گردند»م
اگر اهل بيت پيامبر معصوم از گناه و خطا نبودند، پيروى از آنان همواره موجب هدايت نمى گرديد و جدايى ناپذيرى آنان از قرآن، معناى روشنى نمى يافت
ش3- روايات مخصوص به عصمت حضرت زهرا(عليها السلام)م
در اينجا نيز از روايات فراوانى مى توان بهره برد، اما تنها به يكى از آنها كه محدّثين شيعه و سنّى روايت نموده اند، بسنده مى كنيم
(ان الله - تبارك و تعالى - يغضب لغضب فاطمة و يرضى لرضاها)(166) «همانا خداوند - تبارك و تعالى - با غضب فاطمه غضبناك و با رضايت او خشنود مى شود»م
نكته درخور توجه در اين روايت آن است كه رضايت و نارضايتى فاطمه زهرا(عليها السلام) محور خشنودى و ناخشنودى خداوند خوانده شده است. و اين حقيقت، جز عصمت همه جانبه آن حضرت، تفسير ديگرى برنمى تابد. خداوند جز به اعمال صالح خشنود نمى گردد و هيچگاه به گناه و سرپيچى از فرمانش رضايت نمى دهد. اگر حضرت زهرا(عليها السلام) به گناه دست مى زد و يا حتّى فكر انجام آن را در سر مى پروراند، به چيزى خشنود گرديده بود كه خدا از آن خشنود نيست، در حالى كه در اين روايت، رضايت الهى پيوندى ناگسستنى با خشنودى فاطمه(عليها السلام) يافته است
اعتراف ضمنى يكى از دانشمندان اهل سنت را پايان بخش اين قسمت مى سازيم. آلوسى - يكى از پرآوازه ترين مفسران اهل سنت - در تفسير آيه 42 سوره آل عمران، از يكسو حضرت مريم(عليها السلام) را معصوم از گناه شمرده، از تمامى پليدى هاى حسّى، معنوى و قلبى پاك مى داند و از سوى ديگر، بر ديدگاه كسانى كه وى را سرور تمامى زنان جهان، از آغاز تا انجام مى شمارند، مى تازد و با اقامه شواهد گوناگونى چنين نتيجه مى گيرد كه اين ويژگى شايسته فاطمه زهرا(عليها السلام) است.(167) پرواضح است كه جمع ميان اين دو سخن، جز با پذيرش عصمت حضرت زهرا(عليها السلام) سازگار نيست

[كامل از كد29251]
الف) بر اساس آية مباهله، علي (ع) به منزلة جان رسول خداست: «أنفسنا و أنفسكم» آل عمران/61 قهراً چنين كسي، سنخيت روحي با آن حضرت خواهد داشت. افزون بر اين، ملازمت و همراهي آن حضرت با پيغمبر اكرم (ص) در غار حرا (نهج البلاغه، خطبه 192، بند 120)، كه خلوت گاه مخصوص آن حضرت براي عبادت بود، حكايت از همين مطلب مي‏كند. ب) فاطمة زهرا (عليها السلام) كفو و هم شأن جان رسول خدا (ص)، يعني امير المؤمنين (ع) است: «لَولا أَن اَلله تعالي خَلق أَمير المؤمنين لَم يكن لِفاطمة كَفْو عَلي وجْه الأرض، آدم و من دونه». (بحار43/107) كفو بودني كه در اين روايت آمده، مطلق است و شامل همة شئون علمي، معنوي و روحاني مي‏شود و فقط مختصّات امامت از آن خارج است. اطلاق كفو بودن، اقتضا مي‏كند زهرا (ع) نيز همانند علي (ع) سنخيت روحي با رسول خدا (ص) داشته باشد. ج) امام حسن و امام حسين (ع) نيز بر اساس ادلّه نقلي و عقلي در مشتركات امامت، مانند امير المؤمنين (ع) هستند و در اين جهت فرقي با آن حضرت ندارند؛ زيرا به فرمودة عالم آل محمّد، حضرت علي بن موسي الرضا (ع) در جامع مرو: امامت، منزلت انبياء، ارثيّة اوصيا، خلافت الهي، جانشيني رسول اكرم (ص) و جايگاه اميرالمؤمنين (ع) است ...[از اين رو] امام، يگانة دوران است كه كسي با او هم افق نيست، هيچ عالمي‏معادل او نيست، جانشين، همانند و نمونه اي ندارد.(اصول كافي1/200) شاهد ديگري بر اين مطلب، گفتار علي (ع) است كه مي‏فرمايد: روزي يك بار و شبي يك بار بر پيغمبر اكرم (ص) وارد مي‏شدم و گاهي نيز او بر من وارد مي‏شد. آن گاه كه من بر او وارد مي‏شدم همسرانش را از اطاق بيرون مي‏كرد به گونه اي كه جز من و او كسي در اطاق نبود. امّا وقتي كه او به خانه من مي‏آمد، فاطمه و فرزندانم را بيرون نمي‏كرد وقتي از او پرسش مي‏كردم، جوابم را مي‏داد و آنگاه كه سئوالاتم تمام مي‏شد او شروع مي‏كرد... .(همان/64) اين كه مي‏فرمايد: وقتي به خانه ما مي‏آمد فاطمه و فرزندانم را بيرون نمي‏كرد، نشان سنخيت روحي اعضاي خانواده با علي (ع) است. بدين ترتيب، آن دو سرور جوانان بهشت نيز سنخيت روحي با جدّ بزرگوار خود(ص) داشتند. با توجه به آنچه كه راجع به حسنين(ع) گفتيم، ساير ائمه(ع) نيز از اين سنخيت بر خور دارند. بنابراين، آنان نيز مصداق آيه تطهير خواهند بود. بدين ترتيب ادعاي شيعه كه تمام امامان(ع) را جزو اهل بيت مي‏داند، اثبات مي‏شود. امام حسين(ع) از پدرش نقل كرده است كه فرمود: بر رسول خدا(ص) وارد شدم در حالي كه در خانة امّ سلمه بود و آيه تطهير بر او نازل شده بود. رسول خدا (ص) به من فرمود: يا علي! اين آيه دربارة تو و نوه هايم (حسن و حسين) و امامان بعد از تو است. گفتم: يا رسول الله امامان بعد از تو چند نفر هستند! فرمود يا علي! اوّل آنها تو هستي، سپس فرزندانت حسن و حسين و بعد از حسين فرزندش علي و ... اسامي‏دوازده امام به همين ترتيب بر ساق عرش نوشته شده است. از خداي سبحان پرسيدم اين افراد چه كساني هستند؟ فرمود: اي محمد! اينها امامان بعد از تو هستند كه مطهّر و معصومند و دشمنانشان ملعون هستند. آية الله جوادي آملي،تجلّي ولايت در آية تطهير

-----------------
ش161- الدرالمنثور، ج 5، ص 199
ش162. بحارالانوار، ج 10، ص 141، همچنين ر.ك: الدر المنثور، ج 5، ص 198
ش163. الدر المنثور، ج 5، ص 199
ش164. علاوه بر حديث ثقلين، احاديث معروفى همچون حديث سفينه (مثل اهل بيتى مثل سفينة نوح) و حديث امان (اهل بيتى امان لامتى) نيز به روشنى بر مقصود دلالت مى كنند. براى آگاهى از منابع اين دو روايت و چگونگى دلالت آن ها بر عصمت اهل بيت، ر.ك: پژوهشى در عصمت معصومان، ص 328ـ325
ش165. برخى از منابع اهل سنت كه با عبارت كم و بيش متفاوت اين حديث را نقل نموده اند، عبارتند از
مسند احمد بن حنبل، ج 4، ص 366; سنن بيهقى، ج 2، ص 148; كنز العمال، ج 1، ص 189ـ185; المستدرك على الصحيحين، ج 3، ص 118; خصائص اميرالمؤمنين، ص 21; تاريخ بغداد، ج 8، ص 442; صحيح مسلم، ج 5، ص 26 (كتاب فضائل الصحابة); الدر المنثور، ج 6، ص 7 (ذيل آيه مودّت) و سنن ترمذى، ج 5، ص 662 (كتاب المناقب)م
ش166. كنزالعمال، ج 12، ص 111. همچنين، ر.ك: المستدرك، ج 3، ص 167; الصواعق المحرقه، ص 175; مجمع الزوائد، ج 9، ص 203; ذخاير العقبى، ص 39; الاصابة، ج 4، ص 378; اسد الغابة، ج 6، ص 224 و ميزان الاعتدال، ج 3، ص 206
ش167. روح المعانى، ج 3، ص 138ـ137
برگزيده از كتاب عصمت نوشته آيت الله شيخ جعفر سبحاني
http://www.al-shia.com/html/far/books/hadith/esmat/17.htm

پرسمان دانشجویی