نظریه تفسیری شیخ مفید(ره) | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه تفسیری شیخ مفید(ره) | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
...جستجوی هوشمند
نظریه تفسیری شیخ مفید(ره)
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
نظریه تفسیری شیخ مفید(ره)
ویرایش اثر
وضعیت نشر :
ایرانداک ،
چکیده :
مجموع داده های این مقاله عبارتنداز: به نظر شیخ مفید نزول قرآن تدریجی است و اعتقاد به نزول دفعی قرآن در شب قدر بعید و مخالف ظاهر قرآن، اخبار متواتر و اجماع علماست.او مدافع «نظریه صرفه» در وجوه اعجاز قرآن است. به نظر طرفداران این نظریه وجه اعجاز قرآن در این است که خداوند مردم را از آوردن مثل قرآن بازداشته و از این‌کار آنان جلوگیری می‌کند. و اگر چنین نبود، دیگران نیز بر آوردن شبیه قرآن قادربودند. بنابر کتاب اوائل المقالات، شیخ مفید نیز این نظریه را پذیرفته و از آن دفاع‌کرده‌است.اما در باب تحریف قرآن، هرچند شیخ مفید نظم و نسق قرآن مشهور در میان مسلمانان را اندکی با آنچه در واقع بوده‌است متفاوت می‌داند ولی معتقد است که زیاده و نقصانی در آیات قرآن رخ‌نداده و همه‌ی آنچه در قرآن مشهور وجود دارد کلام خدا و وحی الهی بوده و معتبر است. مرحوم شیخ، امکان عام تفسیر برای غیر معصوم را پذیرفته و در عمل بدان ملتزم بوده‌است و روش تفسیر روایی محض را اجرا نمی‌نموده است. البته جایگاه هر یک از منابع تفسیری در دیدگاه او تعریف‌شده و دارای چارچوب بوده که ان ‌شاء الله به هر یک در جایگاه خود اشاره خواهد رفت.در نگاه او اکثر آیات قرآن کریم حقیقت و در مواردی نیز مجازند. لذا او نیز مانند بقیه علمای امامیه هم ظاهر قرآن را حجت دانسته و هم باطن آن را.مفید روایاتی را مستند خود می‌داند که مفید علم به صدق راوی بوده و با قطعیات عقلی و شرعی مخالفتی نداشته‌باشند. شیخ مفید مبانی مفسرین در مکی و مدنی را پذیرفته و طبق آن استدلال می‌نموده‌است.خلاصه آرای شیخ درباره نسخ از این قرار است که: • او اصل وجود نسخ در قرآن را پذیرفته است. • از انواع نسخ، نسخ حکمی و بقای قرائت را پذیرفته و نسخ قرائت را از اساس رد می‌نماید. • نسخ سایر ادیان و احکام آسمانی بوسیله دین اسلام و سایر کتب آسمانی بوسیله قرآن را از انواع نسخ می‌داند. • او نسخ قرآن به‌وسیله غیر قرآن را به سبب مخالف خود قرآن با آن، رد می کند، هرچند که عقلاً مانعی در آن نمی‌بیند. اما روش او در تفسیر قرآن:1- اساس استدلالات عقلی و کلامی مفید، قرآن و سنت است که یا مستقیم بدان اشاره می‌کند و یا با تکیه بر آن استدلال خود را سامان بخشیده ولی به وجود نصوص شرعی در این باره تصریح نمی‌نماید. مطالعه آثار او ما را به این نکته رهنمون می‌شود که مفید تسلط ویژه‌ای بر متون شرعی مخصوصاً قرآن داشته و از آیات آن بسیار به‌جا و به‌موقع در استدلال‌های خود استفاده می‌نموده‌است. ابن معلم، شیخ مفید?، تفسیر قرآن به قرآن را پذیرفته و در مواضع مختلف و به اغراض متفاوتی از آن استفاده و بهره‌برده است. در دیدگاه او بهترین راه برای فهم بهتر قرآن و تفسیر آن، مراجعه به خود قرآن و یاری جستن از آیات مشابه و حتی غیر مشابه در فهم غوامض لفظی و مفهومی آیات مشکل است. خلاصه، ظاهراً به اقتضای عقل‌گرایی و اجتهادمداری، مفید از طرفداران روش قرآن به قرآن و استفاده‌کننده از این روش به‌حساب می‌آید. 2- در دیدگاه او خبر واحد غیرمحفوف به قرینه، فاقد اعتبار و ارزش استدلال و از گردونه کاری او خارج بوده‌است. او روش سختگیرانه‌ای در نقد روایات داشته و علاوه بر نقد تک‌تک رجال و مجموع سند، نقد محتوایی متن روایت را نیز در دستور کار قرارداده و ضمن سنجش سندی، متن روایت را نیز با کمک قطعیات شرعی و حکم عقل سلیم و شواهد تاریخی و ادبی و... ارزیابی نموده و بعد از گذشت روایت از تمامی این غربال‌ها، به آن استناد جسته و در تفسیر از آن استفاده‌می‌نموده‌است.3- او به‌صراحت, عقل را نیازمند به شرع دانسته و از آن به‌عنوان یکی از طرق وصول به اصول احکام شرعی یاد می‌کنداما این بدان معنا نیست که عقل استقلالی نداشته و باید آن را تعطیل نمود و یکسره سراغ نصوص شرعی رفت، بلکه او شرع را راهنمای عقل در روش اندیشیدن و استنتاج درست می‌داند. و بعد از اخذ راهنمایی از شرع، عقل مستقل است که بیندیشد و نتیجه بگیرد و تولید فکر نماید.نقطه افتراق او با اهل حدیث نیز در همین نکته ظریف و باریک است. او بعد از اینکه عقلش را به قرآن و روایات عرضه و طریق اندیشه‌اش را اصلاح می‌نماید، مستقلاً می‌اندیشد و حتی دسته‌ای از روایات را با همین سنجه ردمی‌نماید و برخی از متشابهات از آیات قرآن را نیز با این عقل، تأویل‌برده و از معنای ظاهریش جدا می‌کند. او حتی در مقام تعارض عقل و نقل، عقل را مقدم دانسته و به آن تمسک می‌کند.4- مفید در سایه تعالیم ناب اهل بیت ? به ظاهر قرآن متعبد بوده و حمل آن بر معنای خلاف ظاهر را بدون دلیل و برهان قاطع برنمی‌تابد. اما در جایی که حمل آن بر ظاهر، محظور عقلی داشته یا با یقینیات برگرفته از آیات و روایات یا نص برخی از آیات مغایر باشد، به‌شرط وجود شاهد حمل، اجازه تأویل آیه را صادر می‌نماید. همچنین جری و تطبیق آیات قرآن بر مصادیق خاص، به شرط وجود آیات و روایاتی که صلاحیت شاهدقرارگرفتن را داشته باشند، نیز در دیدگاه او مجاز است.به طور خلاصه، مفید صاحب مکتبی غنی و کامل در تفسیر بوده و تقریباً تمامی روش‌های مرسوم در تفسیر مورد استفاده وی قرارگرفته است. به جرأت می‌توان او را پیرو مکتب تفسیر اجتهادی و عقل‌گرایی دانست که با تمسک به آیات محکم قرآن کریم و روایات صحیح منقول از معصومین? و علوم مرسوم در آن روزگار، تفسیری کامل و همه‌جانبه از قرآن ارائه داده و با استفاده بجا و عالمانه از منابع مورد قبول خود، روشی نو را در تفسیر پایه‌گذاری نموده است. این روش غالباً توسط بعدی‌ها مورد استفاده کلی یا جزئی قرارگرفته است و گزافه نیست که بگوییم ایشان موسس کامل‌ترین و بی‌نقص‌ترین و بهترین روش تفسیری در میان مسلمانان بوده‌است.به‌طور یقینی و قطعی، تحصیل مرزبندی ترجمه و تفسیر در آثار او قابل دسترسی نبوده و هرچه بیان شود باید مورد شک و تردید قرارگیرد و تقسیم‌بندی مورد نظر ما که ترجمه، تفسیر، تاویل و جری و تطبیق را مراحلی جداگانه و طولی می‌دانند نزد مفید چنین جایگاه و مرزبندی مشخصی نداشته یا حداقل از آثار او قابل بازیافت نیست و می‌توان حدس زد تاویل و جری و تطبیق نیز در محدوده فعالیت تفسیری وی قرارداشته‌است.از مجموع مولفه‌های تفسیری بررسی‌شده در آثار آن بزرگوار می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که تفسیر او تفسیری اجتهادی و جامع است که تقریباً از تمامی منابع متصور برای یک مفسر استفاده نموده و قرآن، روایات، ادبیات عرب و تاریخ در آن جایگاه ویژه‌ای دارد. اساس تفسیر مفید استفاده مکرر از شواهد قرآنی است و به کرّات دیده‌می‌شود که او آیات قرآن را مبنای اجتهاد تفسیری خود قرار داده است. تفسیر قرآن به قرآن که سرخطهای آن در آثار معصومین? دیده‌می‍‌شود، در آثار او منزلتی خاص دارد. همچنین بهره‌گیری از روایات تفسیری با رعایت صحت و اعتبار آنها، در میان آثار او رایج است. عترت مداری مفید در مباحثات کلامی او به‌وضوح قابل ردیابی است. اگر روایتی بر مفید ثابت گردد، در مقابل آن سر تعظیم فرود آورده و حتی در تضاد با عقلش نیز جانب آن را می‌گیرد. اما روایات ضعیف یا بی‌بنیاد را بی هیچ ملاحظه ای رد نموده و از چرخه عملیات اجتهادیش خارج می‌نماید. چیره‌دستی او در ادبیات عرب و آشنایی عمیق او با استعمالات لغوی واژگان زبان عربی، باعث شده است که در تعیین مشکلات قرآنی در ناحیه واژه‌شناسی و ترکیبات و سیاقات قرآن نیز موفق عمل نماید. او در مواردی نیز با استشهاد به قضایای تاریخی، شأن نزولات و اسباب نزول برخی از آیات، با مهارت خاصی استدلال حریف را عقیم نموده و نتایج جالبی را در ذیل آیات قرآنی حاصل نموده است. با توجه به اینکه بسیاری از نکات قرآنی او از میان آثار کلامی وی استخراج شده است، بسیاری از استدلالات صبغه کلامی داشته و از این رو تفسیر وی با رویکردی کلامی ارائه می‌شود که از این حیث منحصر به فرد است. تفسیر او را می‌توان تفسیری اجتهادی کامل با رویکردی کلامی ـ ادبی دانست که جایگاه عقل در آن برجستگی خاصی دارد. عقل گرایی اساس اندیشه مفید است و تبعاً بر تفسیر وی نیز سایه افکنده است. اما این عقل‌گرایی از نوع لجام‌گسیخته نیست بلکه سایه نصوص شرعی این عقل را فراگرفته و و همچون راهنمایی امین آن را رهبری نموده است. اما عقل او بعد از شکل گیری از نصوص قطعی، به عنوان منبعی مستقل در کنار آندو وارد عمل شده و حتی به نقد برداشتهای غلط از آیات قرآنی یا روایات غیر قطعی پرداخته و بسیاری از متون دینی را رد می‌نماید. اساس بسیاری از روش‌های متداول تفسیری را می‌توان در آثار او مشاهده نمود. گویی شاکله فکری او در بسیاری از موارد با افکار رایج در عصر حاضر تطابق داشته یا حداقل بدان نزدیک است. بجز مواردی که پیشرفت‌های علمی و تطور تدریجی علوم باعث تغییر و تحول آنها شده است کمتر موردی را در آثار او می‌توان یافت که برای اندیشمندان عصر ما راهگشا و مفید نباشد. بویژه که در مشترکات زیادی میان عصر حیات او و عصر حاضر وجود دارد و اندیشمندان هر دو عصر با چالش‌های تقریباً مشابهی دست و پنجه نرم می‌نمایند. تضارب آرای فرق، ادیان و مذاهب مختلف، عقل‌گرایی، مادی‌گرایی و ... از این مواردند. امید است این اندک، مورد استفاده تشنگان معارف ناب اهل بیت عصمت و طهارت ? قرارگیرد.
منابع دیجیتالی مرتبط :
نسخه PDF
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
شیخ مفید: محمد بن محمد بن نعمان‏
صاحب محتوی:
پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک)
متکلمان و سایر شخصیت ها :
شیخ مفید , عبدالهادی مسعودی
نویسنده :
سیدمحسن صفایی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://ganj.irandoc.ac.ir/articles/573909
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایان نامه های ایرانداک2
یادداشت :
پایان‌نامه . سایر - دانشکده علوم حدیث.1391.کارشناسی ارشد
نوع منبع :
رساله تحصیلی
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال