این که تمامی دوازده امام از یک خاندان هستند چگونه توجیه می‌‌شود؟ آیا این امر به صورت جبری محقق شده یا اکتسابی است ؟ | کتابخانه مجازی الفبا

اين كه تمامی دوازده امام از يك خاندان هستند چگونه توجيه می‌‌شود؟ آيا اين امر به صورت جبری محقق شده يا اكتسابی است ؟

پاسخ سوال در چند محور ارائه می‌‌شود تا همه­ی زوايای پرسش جواب داده شود:
1. در مورد اين فراز از پرسش كه(آيا انتخاب امام جبری است و به جبر بر عهده امام گذاشته می‌‌شود يا خود امام هم در پذيرش آن نقش دارد؟)
اولاً بايد گفت: جبر و اختيار به معنای مصطلح آن كه در بحث های كلامی مطرح است كه آيا انسان مجبور است و يا مختار، در بحث انتخاب امام و يا رسيدن به مقام امامت مطرح نيست پس پرسش بايد چنين طرح شود كه آيا امام به مقام امامت برگزيده می‌‌شود و يا خود امامت را بر مي‌‌گزيند؟
ثانيا: اگر مفهوم امامت به خوبی معلوم شود بسياری از زوايای پرسش روشن خواهد شد. خدای سبحان در قران كريم از امامت به(عهدالله) ياد كرده و فرمود: امامت عهد من است و عهد من به افراد ستمگر نمی رسد[1]. برخی از بزرگان در تشريح پيام اين آيه و تبيين مفهوم امامت گفته اند: امامت همان مقام رهبری همه جانبه مادی و معنوی، جسمی، روحانی، ظاهری و باطنی است امام رئيس حكومت و پيشوای اجتماع و رهبر مذهبی و مربی اخلاقی و روانی و رهبر ی باطنی و درونی است امام با نيروی مرموز معنوی خود افراد شايسته را در مسير تكامل باطنی رهبری مي‌‌كند و با قدرت علمی خود افراد نادان را تعليم مي‌‌دهد و با نيروی حكومت خويش اصول عدالت را اجرا می‌‌سازد و مردم را در مسير حق و حقيقت هدايت می‌‌كند كوتاه سخن آن كه امام از هر نظر رهبر و هادی و زمامدار و عهده دار تربيت است.[2] بنابراين با توجه به جايگاه و مسوليت خطير و مقدس امامت, امامت يك مقام الهی است كه از طرف خدا به افراد شايسته ای داده مي‌‌شود يعنی همان طور كه نبوت و رسالت موهبت الهی است امامت نيز موهبت الهی است كه به افراد خاصی داده می ‌شود و اكتسابی نيست.
ثالثا: امامت گذشته از آن كه يك مقام الهی ، يك منزلت معنوی، يك شايستگی و منصب خدايی است ,يك مسوليت و تكليفی است كه متوجه برخی افراد شايسته و لايق و معصوم مي‌‌شود. پس امامت همانند ساير تكاليف الهی از سوی خداوند سبحان متوجه انسان های لايق می‌‌شود آن ها در پذيرش آن تكليف و مسوليت همانند ساير تكاليف افراد اند يعنی با اختيار و آگاهی و عشق و علاقه به استقبال آن تكليف مي‌‌رود و آن را می ‌پذيرد و از اين رهگذر هم به وظيفه بندگی خويش در پذيرش دستور خداوند عمل كرده و هم با عمل برابر آن مسوليت و تكليف همانند عمل به تكاليف (نظير نماز، حج، روزه و مانند آن) به مقامات بلند معنوی مي‌‌رسند، چون نتيجه عمل به اين تكليف همانند تكاليف ديگر پاداش اخروی است.
رابعا: چون پذيرش مقام امامت و عمل به وظايف آن جزء تكاليف الهی ائمه(عليهم السلام) است در صورت مساعدت شرايط برای اجرای مسوليت، اقدام می‌‌كند لذا امير مؤمنان(ع) در خطبه ی از نهج البلاغه فرمود: سوگند به خدا اگر گروهی برای ياری من آماده نبودند و حجّت خداوندی با وجود ياوران بر من تمام نمی گشت و پيمان الهی با دانايان درباره عدم تحمل پرخوری ستمكار و گرسنگی ستمديده نبود، مهار اين زمامداری را به دوشش می‌‌انداختم و انجام آن را مانند آغازش با پياله بي اعتنایی سيراب مي‌‌كردم، در آن هنگام می‌‌فهميديد كه اين دنيای شما در نزد من از اخلاط دماغ يك بز ناچيزتر است.[3]
بنابراين از مجموع آن چه بيان شد به خوبی معلوم شد كه امامت برای ائمه(علیه السلام) يك تكليف است كه به عهده آنان گذاشته می شود و كسی غير از آن ها شايسته آن مسئوليت و تكليف نيست و آنان هم به عنوان يك تكليف الهی آن مسوليت را برای اجرای فرمان الهی و دستورات قران با اختيار و آگاهی می ‌‌پذيرد..2. اما در مورد اين فراز از پرسش كه ائمه(ع)همه ازاهل بيت هستند اولا:بايدگفت اگرمرادآن است كه بودن دوازده امام از يك خاندان سبب می‌‌شودکه گفته شود چراامامت موروثی شده است؟
پاسخ آن است كه موروثی شدن به آن معنای عرفی كه مذموم است درباره مقام امامت مطرح نیست زيراهمان طوركه گفته شدامامت و تعيين امام تنهادر اختيار خداست وحتی دراختيارپيامبراكرم وخودائمه هم نيست مگر به دستور خداوند لذا علامه طباطبائي در اين باره مي‌‌گويد:«ازاين كلام خداوند كه فرمود: عهد من به ستمگران نمی رسد چند نكته به خوبی معلوم مي‌‌شود يكی اين كه امامت مقامی است كه بايد از طرف خدای متعال تعيين و جعل شود. دوم اين كه امام بايد مويد از طرف پروردگار باشد.[4]
پس چون تعيين امام در اختيار بشر نيست شبهه موروثی بودن در آن كاملا منتفی است.
ثانيا: همان طور كه انتخاب پيامبران و فرستادن آن ها كار خداست و قرآن فرمود: (الله اعلم حيث يجعل رسالته)[5] تعيين امام هم كار خداست او بهتر می داند كه چرا همه ائمه را از اهل بيت پيامبرش انتخاب كند و چه كسانی را برگزيندزيرادر امام عصمت شرط است و غير معصوم نمی تواند امام بشود.[6] وشناخت معصوم برای بشرمقدورنمی باشدوفقط خداونداست كه می داندمقام امامت رابه عهده ی چه كسی قراردهدوآن رابه عهده ی دوازده امام قرارداده است ، لذا.(برای اطلاع از تفصيل اين بحث با دلايل عقلی آن به منابع ذيل مراجعه شود). [7]

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)