آیا مادر حضرت ولى عصر(عج) معصوم هستند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا مادر حضرت ولى عصر(عج) معصوم هستند؟

از نگاه شیعه فقط انبیا و جانشینان آنها، دارای مقام عصمت مصطلح؛ یعنی منزه بودن از هر گونه سهو و نسیان و عصیان در کل عمر، در مراحل فهم و ابلاغ و اجرای وحى (دین إله) هستند و غیر از آن بزرگواران هیچ کس از چنین مقامی برخودار نیست. گر چه ممکن است برخى دیگر از انسان‏ها نیز به مقام کمال انسانیت بار یافته و بهره‏اى از ولایت الاهى و عصمت نسبى برخوردار گردند. چنانچه برخى امام زادگان مثل حضرت زینب، على بن جعفر الصادق، حضرت معصومه (ع) و برخى علما ی وارسته بدین مقام بار یافته‏اند. از این رو غیر از حضرت زهرا (ع) که به عنوان "عترت و اهل بیت" معرفى شده‏اند، هیچ یک از مادران ائمه ‏(ع)، از مقام عصمت (به آن معناى عالى) برخوردار نبوده‏اند. به خصوص که برخى از ایشان کنیزکانى بودند که پس از اسارت، به جامعه ی اسلامى راه یافته و فیض راهیابى به بیت وحى و تطهیر در این بیوت و آمادگی برای حمل از معصوم (ع) و تولد معصومی دیگر را تحصیل نموده اند؛ یعنی در بخشى از عمر خود، مسلمان و چه بسا موحّد نبوده‏اند. از جمله این دسته - بنا به نقل تواریخ - مادر امام زمان (عج) است. پس ایشان معصوم به آن معناى مصطلح نبوده و مقام ایشان همسان مقام اهل بیت ‏(ع) نیست، لیکن در خانه ی امام، طهارت و قابلیت لازم براى تولد منجى بشریت (عج) یافته‏اند و در ایام بارورى و حمل و شیردهى و تربیت موعود بشریت از کمال خلوص و طهارت برخوردار بوده‏اند.

"عصمت" در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. این مصونیت از خطا و عصیان دو گونه فرض است. الف: مصونیت و معصومیت کلى، در تمامى ادوار عمر (از بد و تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسیان و عصیان و خطا در فراگیرى و تعلیم و اجرا ی دین الاهى. این امر تنها در انبیا و ائمه‏ (ع) تحقق یافته و بر تحقق آن در دیگران، (غیر از مَلَک)، دلیلى نداریم.[1] اما عصمت نسبى، قابل شدت و ضعف و در افراد مختلف، متفاوت و متغیّر است و در امور دین چه بسا پس از تلاش‏ها و ریاضت‏ها و تهجدهاى عدیده تا حدودى فراهم و به واسطه ی همان‏ها حفظ مى‏گردد، بدون این که تضمینى براى حفظ آن تا آخر عمر باشد. از این رو عصمت نسبى را با توجه به شدت و ضعف آن مى‏توان به سایرین نیز نسبت داد. از این حالت در افراد عادى با عنوان "ملکه ی عدالت" یاد مى‏شود؛ یعنى شخص به گونه‏اى است که لغزش عمدى و کبیره از او دیده نمى‏شود.

شیعه براى هیچ کس جز انبیا (ع) و اهل بین عصمت و طهارت (حضرت زهرا و 12 امام‏) عصمت کلیه را قایل نیست. در عین این که کمال احترام را براى امام زادگان و وابستگان به آن بزرگواران و نیز علمای وارسته و فاضل قایل است و هیچ نسبت گناه یا کار ناپسندى را نسبت به آنان روا نمى‏دارد.

پس نفى عصمت کلیه از سایرین، به معناى نسبت گناه یا تهمت به ایشان نیست.

در مورد مادران ائمه ‏(ع) و خواهران و سایر برادران ایشان نیز چنین است؛ یعنى عصمت به آن معناى عالى، به آنها نسبت داده نمى‏شود، چنان چه نسبت دادن عصیان و طغیان نیز به ایشان مطرود است. در مورد مادران ائمه ‏(ع) از جمله مادر امام زمان (عج)، همین امر جریان دارد؛ زیرا بنا به نقل تواریخ، ایشان امه‏اى (کنیزی) بودند که بنا به نقلى: "ملیکه (صیقل) دختر یشوعا فرزند قیصر روم و مادرش از نوادگان شمعون بن حمون بن صفا، وصى عیسى (ع) بوده و به عنوان اسیر، توسط امام هادى (ع) براى امام حسن عسکرى (ع) خریدارى گردیده است." و بنا به نقلى دیگر: "کنیزکى در منزل حکیمه بنت على الهادى (ع) بوده که توسط این خواهر به برادرش بخشیده شده است." و به هر حال بخشى از عمر خویش را مسلمان نبوده و پس از اسارت و ورود به بیت وحى مسلمان شده و تربیت اسلامى یافته و از ارجاس شرک تطهیر گشته و شایستگى همسرى معصوم (ع) و باردارى و تولد معصومى دگر را یافته‏اند. چنان چه سرنوشت برخى دیگر از مادران ائمه ‏(ع) نیز چنین است.[2]

در عین حال شکى نیست که مادر معصوم بودن، لیاقت و شایستگى وافرى را طالب و خود امتیازى والاست. بلکه طهارت رحم مادران، یکى از امتیازات ائمه ‏(ع) محسوب مى‏گردد. از این رو در زیارت معصومین ‏(ع) شهادت مى‏دهیم که: "خداوند شما را با عنایت خود از اصلاب مطهر منتقل نمود و از ارحام مطهرات پدید آورد به گونه‏اى که پلیدى‏هاى جاهلیت و فتنه‏هاى خودپرستى شما را آلوده نکرد. شما پاک و منزهید، منشأ شما (پدران و مادران شما) نیز پاک و منزهند..."[3] در زیارتنامه ی مخصوص به ایشان (ع) در سامرا نیز چنین آمده است:

سلام بر مادر امام و به ودیعت گیرنده ی اسرار الاهى و حمل کننده شریف ترین انسان‏ها، سلام بر تو اى راستگوى مورد رضایت... سلام بر تو اى پاکیزه ی پرهیزگار... من شهادت مى‏دهم که تو کفالت امام مهدى (عج) را به خوبى انجام داده و امانت را ادا نموده‏اى... پس خدا از تو خشنود باشد تو را راضى نماید و بهشت را منزل و جایگاه تو نماید، پس این عطایا و اولیت‏ها که خدا به تو عنایت نموده، گواراى وجود باشد."[4]

نتیجه این که والده ی حضرت حجت (عج) به آن معنایى که در 14 معصوم ‏(ع) مصطلح است، معصوم نبوده، لکن پس از ورود به خانه ی معصوم (امام حسن عسکرى) از عصمت نسبى برخوردار گشته‏اند، تا قابلیت حمل معصوم (عج) و شیردهى و کفالت او را از آنِ خود نموده و بر سایر زنان شرافت یافته‏اند و براى ائمه ‏(ع) و شیعیان از احترام و جایگاه ویژه‏اى برخوردارند.
منابع و مآخذ:
1. مصباح یزدى، محمد تقى، معارف قرآن (راه و راهنماشناسى)، ج 4 و 5، ص 212 - 147.
2. مصباح یزدى، محمد تقى، آموزش عقاید، ج 2 و 1، ص 260 - 232، درس 24 - 26.
3. قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان.
4. قمى، شیخ عباس، منتهى الامال، ص 940، 1044 - 1050.

اسلام کوئست نت