جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله لذت و رنج در طول تاریخ از مهم‌ترین مسائل زندگی بشر بوده و همواره حیات آنها با این دو پدیده دستخوش تحولاتی فراوان شده است. اساسا با نظر به همین اهمیت است که فلاسفه و دانشمندان زیادی در تاریخ علم به بررسی آن پرداخته‌اند. در این پژوهش به تحلیل و مقایسه دیدگاه دو فیلسوف بزرگ شیخ الرئیس بوعلی‌سینا و علامه ‌محمدحسین طباطبایی پرداخته ‌شده ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. لذا افزون بر توصیف دیدگاه این دو فیلسوف پیرامون لذت و رنج و بیان اقسام و ویژگی‌های آن ها؛ به تفاوت‌ها و شباهت‌های میان این دو دیدگاه نیز اشاره شده است. پرسش اصلی نوشتار حاضر آن است که تفاوت ها و شباهت های دیدگاه بوعلی‌سینا و علامه‌طباطبائی در رابطه با لذت و رنج کدامند؟ در روشی تحلیلی تطبیقی نتایج حاصل از پژوهش را چنین می توان دانست که: از اشتراکات دیدگاه این دو متفکر چنان است که هر دو لذت و رنج را از سنخ ادراک دانسته و مهمترین تقسیم‌بندی خود را بر همین اساس بنا می نهند. آنان لذت و رنج را به چهار بخش لذت و رنج حسی، لذت و رنج خیالی، لذت و رنج وهمی، لذت و رنج عقلی تقسیم می‌کنند. در نگاه این دو فیلسوف، لذت عقلی از مصادیق لذت‌حقیقی بوده و تنها جایی که انسان به لذت عقلی دست پیدا می‌کند، جهان پس از مرگ است. به عقیده آن‌ها لذت‌حقیقی در جهان مادی به دست نمی‌آید. برخی تفاوت های این دو دیدگاه آن است که از دیدگاه ابوعلی‌سینا لذت و رنج کیفیاتی نفسانی و عارض بر نفس اند. اما از نظر علامه‌طباطبایی لذت و رنج امری وجودی و عین نفس انسان می‌باشد. شیخ‌الرئیس از مجموع لذت و رنج خیالی و وهمی باعنوان لذت باطنی یاد می‌کند و علامه ‌طباطبایی لذت و رنج وهمی را بر لذت و رنج عقلی منطبق می‌داند. بالاترین لذت از نظر ابن‌سینا لذت شهودی است و علامه‌طباطبایی بالاترین لذت را لذت عقلی می‌داند.