جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین وظایف علم کلام پاسخ به شبهات اعتقادی و تحکیم باورهای دینی جامعه است. پر بسامدترین مطالب قرآن نیز حاوی پاسخگویی نظری و عملی به شبهات است. قرآن کریم برای پاسخ‌دهی و رفع شبهه هیچ‌گاه به پاسخ‌دهی نظری بسنده نمی‌کند، بلکه افزون بر استفاده از عناصر حجّت، هماره ارتباطی فراتر از پاسخ نظری را نه تنها در رفتار، بلکه در کلام نیز سامان می‌دهد، تا علاوه بر تبیین مغالطه و خطای اصحاب شبهه، شبهه دفع و رفع گردد. پژوهش حاضر با هدف تبیین روش پاسخ­دهی ارتباطی قرآن با اصحاب شبهه انجام شده ­است، تا علاوه بر استنتاج از آیات‌ قرآن در جهت کشف انواع روش­های ارتباطی قرآن با اصحاب شبهه­، الگویی عملی برای دفع و رفع شبهات ارائه­گردد. روش پژوهش، توصیفى‌ـ‌تحلیلى ­است، داده­هاى تحقیق از طریق بررسى اسنادى، جمع‌آوری و با رویکرد کیفی تحلیل شده ­است. جامعۀ پژوهش متن قرآن بوده و سایر منابع ناظر به اهداف پژوهش، به عنوان مستندات توضیحی و تکمیلی مورد استفاده قرارگرفته­است. یافته­های تحقیق نشان می‌دهد نوع ارتباط قرآن با اصحاب شبهه­، گفتاری، رفتاری و مرکب از گفتار و رفتار است، که هر یک با مدل متناسب به اجرا درآمده­است. گزینش نوع ارتباط نیز وابسته به سه مؤلفه مخاطب است؛ عناد، پرسشگری و هدایت­پذیری و هدایت ناپذیری.

مفهوم اخلاق و سبک زندگی، مفاهیم مستقلی هستند که در مقام ثبوت با یکدیگر ارتباط وثیقی دارند. سبک زندگی مجموعه­ای از الگوهای رفتاری است که برآمده از سامانۀ اعتقادی، اخلاقی و هویت فردی و اجتماعی است. غفلت انسان از اصلاح سامانۀ معرفتی حوزۀ اخلاق، موجب بروز و ظهور پیامدهای منفی در شیوۀ زندگی وی می­گردد. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به پیامدها و لوازم منطقی پارادایم اخلاقی ملاصدرا و داروینیسم و تاثیر آن بر سبک زندگی با روش اسنادی-تحلیلی انجام گرفته است، تا مخاطب متفکر را با مبانی موثر در سبک زندگی­اش مواجه کند، این مواجهه سبب می­شود مخاطب متفکر به اصلاح سامانۀ معرفتی اخلاقی­ خویش همت گمارد. یافته­ها حاکی از آن است که اخلاق داروینی نمی تواند بطور کامل استلزامات و پیامدهای خود را در مقام ثبوت پشتیبانی نماید؛ در حالی که پیامدهای پارادایم صدرایی در اخلاق، اصولی قابل دستیابی و اجرا در زندگی بدست می­دهد که استدلال پذیرند.

اسلام کامل‌ترین پیام الهی است که هویت ارزشمند زنان را معرفی و جایگاه انسانی آنان را اعتلا بخشید. اما تعصب‌های جاهلی و فقر معرفتی سبب تحریف معنا و تفسیر نادرست گزاره‌های دینی و آسیب جدی به فهم حقایق دینی در حوزه‌ی زنان و انطباق آن با مقتضات زمان گردید. از این رو مساله این تحقیق شناسایی آسیب‌های تبیین گزاره‌های دینی حوزه‌ی زنان از منظر عقل می‌باشد؛ که با رویکرد عقلانی و با استفاده صحیح از داده‌های منطقی در مواجه با احادیث، موجب تبیین درست گزاره‌های دینی و رد روایات جعلی و تفاسیر نادرست می‌گردد. یافته‌های تحقیق حاضر حاکی از لزوم کاربست منطق و روش‌های عقلانی در تبیین و فهم درست گزاره‌های دینی است که در این پژوهش به روش تحقیق اسنادی ـ تحلیلی انجام شده و با رویکرد مستقیم به مساله، آن را واکاوی نموده و به تحلیل عقلانی و منطقی آن پرداخته‌است.

چکیده تبیین چگونگی هستی و ظهور انسان نقشی راهبردی در عملکرد انسان و اعتقاد او به غایت و هدف نهایی از زندگی و زیستن دارد. امروزه شاهد پیامدهای کلامی بسیاری در حوزه‌ی هستی‌شناسی و غایت‌شناسی انسان براساس دو رویکرد مشهور در مسأله‌ی ایجاد انسان –ثبات انواع و تبدّل انواع– هستیم؛ و ازآنجاکه تمام استنتاج‌های علوم به مدد عقل صورت می‌پذیرد، در این مقاله عوامل مؤثر بر تبدّل تا ظهور انسان از دیدگاه داروین، به مکتب عقلی ملاصدرا عرضه ‌می‌شود تا امکان و حدود این تبدّل‌ها با نظام دقیق عقلی او روشن‌ شود. داروین نظریه‌ی تکاملی‌اش را براساس مستندات تجربی خود که از طریق مشاهداتش در سفرها، فسیل‌ها و برخی آزمایش‌ها بر روی حیوانات اهلی به دست آمده و با استفاده از پیش‌فرض‌های عقلی، بنا نهاده و سپس آن‌را به انسان نیز تعمیم می‌دهد. به‌نظر وی، ایجاد انسان از نیای حیوانی و به‌یاری انتخاب طبیعی، در تنازع بقا صورت‌گرفته است؛ ایجاد انسان از سر تصادف بوده و سرانجامِ انسان نامعلوم است. وجودشناسی حکمت متعالیه با تبیین تشکیک در وجود و حرکت جوهری، حلقه‌های مفقوده‌ی داروین را روشن ‌نموده، چگونگی تبدّل موجود تا ظهور انسان و حدود آن‌را مشخص‌ می‌نماید؛ براساس حکمت متعالیه، گرچه انسان محصول فرایند تکامل است، این فرایند تابع برنامه‌ای ازپیش‌تعیین‌شده‌ است و عوامل زیست‌ محیطی، علل زمینه‌ای تکامل انسان هستند، حکمت متعالیه ساحت دومی نیز برای انسان قائل است که منشعب از جسم اوست و استعداد تبدّل و تکامل تا بالاترین مراتب وجودی را داراست. درنتیجه، انسان نه‌تنها هدفمند ایجاد شده، بلکه جاودانه است و در مراتب متفاوتی از وجود، زندگی خود را ادامه خواهد داد. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی – تحلیلی است که با استفاده از منابع اصلی انجام ‌پذیرفته است.

رساله‌ی حاضر یکی از مباحث چالش برانگیز عصر جدید، یعنی مبانی انسان‌شناسی نظریه‌ی داروین و پیامدهای کلامی نظریه‌ی او، و بررسی و نقد آن بر مبنای دیدگاه‌های صدرالمتألهین ‌است. خلقت انسان به عنوانمهم‌ترین بخش از هستی، همیشه مورد توجه حکیمان و دانشمندان بوده‌است که با شناخت آن به بسیاری از سوالات دیگر نیز پاسخ داده می‌شود.در این رساله اصول عقلی و مبانی انسان‌شناسی داروین آورده‌شده‌است و سپس با عرضه‌ی این مبانی به فلسفه‌ی صدرایی بررسی و نقد انجام‌گرفته‌است. انسان داروینی یکی از موجوداتِ هستی، برخاسته از دل طبیعت و ثمره‌ی تحول تدریجی موجودات، از نقص به تمام است، بدون آن‌کهغایت و خالقی داشته باشد، یعنی بر اثر تصادف و با مساعدت انتخاب طبیعی در تنازع بقا، یکی از انواع تکامل یافته و به انسان تبدیل شده‌است. این انسان موجودی تک‌ساحتی است و تفاوتش با حیوانات تفاوت کمّی است نه کیفی. تکامل صدرایی نتیجه‌ی حرکت جوهری است و براساس استعدادهای نهفته در موجود صورت می‌پذیرد؛ و عوامل زیست‌محیطی در تکامل انسان علل زمینه‌ای هستند نه علت تامه، همچنین تغییر نوع طبیعی تا آنجا ادامه می‌یابد که با حرکت جوهریِ اشتدادی به ایجاد نفس بینجامد و با ایجاد نفس، نوع طبیعی متعیّن می‌گردد. ساحت نفسانی انسان منبعث از ساحت جسمانی ونیز تغییرپذیر است. پس از بررسی و نقد مبانی به پیامدهایکلامی نظریه‌ی داروین پرداخته‌شده‌است؛ از نظر نگارنده ملاصدرا هیچ‌یک از پیامدهای کلامی این نظریه را اعم از نفی خالق و نفی غایتمندی هستی، عدم اشرفیت انسان و نسبیت اخلاق را نمی‌پذیرد؛ ملاصدرا سیر تکامل را غایتمند، خلقت آن را حکیمانه و انسان را اشرف مخلوقات برمی‌شمارد. و با اصول متعارفه به اثبات آن‌ها می‌پردازد.

چکیده وجودشناسی در دو حوزۀ علوم طبیعی و فلسفی توسط داروین و ملاصدرا از تأثیرگذارترین نظرات در گسترۀ هستی­شناسی است که به چگونگی تغییر موجودات مادی و تبدیل انواع آن پرداخته ­است. هر دو دانشمند موجودات مادی را تغییرپذیر می­دانند و قائل به تبدیل انواع­ هستند، با این تفاوت که داروین معتقد است موجودات زنده به جهت قابلیت تغییرپذیری می­توانند از طریق جهش ژنی و تغییرات وابسته و با مساعدت انتخاب طبیعی و انتخاب جنسی به نوع دیگری که سازگاری بیشتری با محیط دارد تبدل یابند و این تبدل می‌تواند به تغییر نوع بالفعل نیز بی­انجامد. اما ملاصدرا با تبیین چگونگی قابلیت تغییر در موجودات مادی، عوامل زیست­محیطی را زمینۀ تکامل و تغییر موجودات می­داند و تغییر نوعی وجودات مشکک را با به فعلیت رسیدن نوع تمام می­داند. اگرچه پس از آن هم با توجه به حرکت جوهری تغییر ادامه ­دارد، اما این تغییر طولی و اشتدادی است و ذات و حقیقت نوعی جوهری که دارای حرکت تکاملی (اشتدادی) است در تمام مراحل تکامل باقی و محفوظ خواهد بود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی– تحلیلی است و سعی ­شده ­است نظرات داروین و ملاصدرا از کتاب خودشان استخراج گردد.

یکی از اساسی ترین موضوعات مورد بحث مجامع علمی جهان معاصر چگونگی کسب معرفت می باشد. دغدغة بشر امروزی این است که به اصیل ترین و ناب ترین معارف دست یابد تا بتواند تیشه بر ریشة جهالتها و اسارتهای ناشی از آن بزند و خود را از پنجة ناتوانی ها برهاند. قرآن نیز به عنوان پیام آوری واقع بین و حقیقت گرا بر این مطلب بسیار تأکید نموده است. اما این واقعیت قابل انکار نیست که دستیابی به معارف با مشکلات و موانع فراوانی همراه است که باید با شناخت ریشه های این مشکلات و موانع آنها را از میان برداشت. نفس و به تعبیر روانشناسان روان انسان مدرک ادراکات است. هنگامی که نفس از طریق علم حصولی به درک اشیا نائل می شود مراحل و مراتبی را طی می کند تا بتواند خلاقانه تصویری در خود ایجاد نماید. آنچه در این رساله مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته پیش فرض گرفتن گناه است به عنوان یکی از مهمترین اموری که بر این خلاقیت تأثیر می گذارد. برای تبیین این معنا در این رساله، پس از طرح مباحث مقدماتی در مورد شناخت، امکان و ارزش آن، اشاره به محدودیت علم بشر، تعریف لغوی و اصطلاحی گناه، اقسام و مراتب آن آورده شده و پس از آن شخصیت انسان و چگونگی تأثیر اعمال و اندیشه های گذشتة وی بر رفتارهای آینده توضیح داده شده است، تا خوانندة محترم دریابد که چگونه فکر گناه نیز انسان را از درک معارف دور می کند و در آخرین فصل کیفیت تأثیر گناه بر معرفت به نحو تفصیلی آورده شده است. گر چه نگارنده برای تدوین و نگارش رسالة حاضر، وقت زیادی صرف نموده و متحمل زحمات بسیاری شده است. باید اذعان کرد که راه تحقیق و جستجو در این موضوع بر پژوهندگان باز است و جا دارد که با تشویق و ارشاد عالمان و اندیشمندان، این راه تا رسیدن به شناختهای عمیق تر و دستیابی به راهبردهای علمی بیشتر دنبال شود.