جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش، شناخت و واکاوی نسبت یا رابطه ی میان اندیشه ی سیاسی با اندیشه ی دینی در ادیان ایران باستان، و به ویژه ادیان رایج در دوره های تاریخی هخامنشی و ساسانی بوده است .اهمیت این پژوهش در آن جاست که بدون شناخت‍ نوع رابطه و نسبت اندیش ه ی سیاسی با اندیشه ی دینی و هم چنین میزان تأثیرات متقابل این دو مقوله بر هم در طول تاریخ ایران، نمی توان عناصر فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ی امروز را نقد و تحلیل کرد .در این رساله ابتدا به بررسی پیشینه ی اندیشه ی سیاسی در آیین مزدایی پرداخته شده که نتیجه ی آن تصدیق به وجود گونه ای از اندیشه یا فلسفه ی سیاسی در آیین مزدایی است . سپس کوشش می شود با تکیه بر اسطوره، به عنوان تنها سند از دوران پیش تاریخی، و همین طور متون دینی، گزارش های تاریخی،یافته های باستان شناسی و منابع ماد.ی) سنگ نگاره و غیره( ، مجموعه ای از آموزه های دینی و عناصر فکری فرهنگی که به عنوان بستر و پایه ی اندیشه ی سیاسی و هم چنین تشکیل نظام های سیاسی در ایران دخیل بوده، تدوین شود .مرور متون دینی و شواهد تاریخی در کنار شیو ه ی تحلیلی در ارزیابی و بررسی مفاهیم کلیدی، نشان دهنده ی وابستگی بنیادین اندیشه ی سیاسی و دینی در ایران باستان بوده است .امری که مهم ترین نمود آن را در اندیشه ی خاستگاه الهی قدرت یا مشروعیت آسمانی شاه یا حاکم می توان دید.

درباره ویژگی های زبانی آثار ادبی زنان دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. در پژوهش حاضر بر ضرورت تحلیل سبکی آثار داستانی زنان به عنوان روشی برگزیده در تحلیل ویژگی های زبانی، ادبی و اندیشگانی این آثار تاکید شده است. در ادامه، برجسته ترین وجوه سبکی آثار زویا پیرزاد، با رهیافت سبک شناسی فمنیستی، بررسی و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد از نخستین اثر نویسنده یعنی مجموعه داستان مثل همه عصرها تا رمان عادت می کنیم، در سطوح مختلف متن (واژگان، جملات و سطح گفتمان) دیدگاه زنانه نمود یافته است. سیر تحول اندیشه که به تحول زبان منجر می شود، در آثار پیرزاد این گونه است: در مجموعه داستان های مثل همه عصرها، طعم گس خرمالو و یک روز مانده به عید پاک زنان اسیر روزمرگی اند و از خود اراده ای ندارند، در رمان چراغ ها را من خاموش می کنم جایگاه زن مورد پرسش قرار می گیرد و در رمان عادت می کنیم با تحول نقش زن به عرصه کنشگری و فعالیت اجتماعی، توصیفی دیگرگون از هویت زنانه در نقش فاعلی ارائه شده است.

در زمان ساسانیان متون مذهبی زرتشتی، مسیحی و بودایی به زبان‌های ایرانی میانه برگردانده شد. در این دوران، موبدان زرتشتی پس از گردآوری متن اوستا، به زبان فارسی میانه آن را ترجمه و تفسیر کردند. این ترجمه و تفسیرِ اوستا را زَند نامیده‌اند. شیوه برگردان این متون واژه به واژه است و مترجمان به واژه‌ها و نحو زبان اوستایی پای‌بند بوده‌اند. این ترجمه‌ها تحت‌اللفظی است، به این معنا که مترجمان در برابر هر واژه اوستایی واژه‌ای در زبان پهلوی یا فارسی میانه برگزیده و در چینش آنها نیز به ترتیب واژه‌ها در جملات اوستایی نظر داشته‌اند. در انتخاب معادل پهلوی این کلمات به صورت ظاهری واژه اوستایی و نیز اشتقاقی که مترجم برای آنها در نظر داشته توجه شده است. سبک جمله‌بندی متن اوستایی نیز حفظ شده و جملات، ساخت معمول زبان پهلوی (فارسی میانه) را ندارند. در این مقاله کوشیده‌ایم تفاوت‌های میان متن مهم اوستایی ویسپرد و زندِ آن را که از متون مهم دین زرتشتی است، بررسی کنیم.

مانویان و مزدکیان بر اندیشه‌های پس از خود تأثیر گذاشتند. یکی از ویژگی‌های برخی نحله‌های عارفانه و صوفیانه، اعتراض به ستم حکّام جبّار و وضعیت ناعادلانه در جامعه بوده است. در این پژوهش، با مطالعۀ ادبیات زرتشتی و مانوی و متون عصر اسلامی، منشأ ظلم‌ستیزیِ برخی گفتمان‌های عارفانه و صوفیانه مشخص شده و از منظر انتقادی مورد تحلیل قرار گرفته است. مبنای این تحلیل نظریۀ گفتمان لاکلائو و موفه (1985) است. تصور غالب در دورۀ اسلامی (مخصوصاً در عصر عباسی) این بود که عقاید مانویان و مزدکیان منشأ فکریِ جریان‌های مخالف دستگاه خلافت بغداد است. این نهاد قدرت، در فرایند طرد و به‌حاشیه‌رانیِ مخالفانش به اتهام «زندقه»، آنان را به دو نحله یا طریقت مغضوب در نزد زرتشتیان (مانویان و مزدکیان) منسوب می‌کرد. به‌نظر می‌رسد که احتمالاً در منابع مکتوب، شیوۀ برخورد با عرفا و صوفیانِ مخالف قدرت حاکم و مجازات آنان به‌صورت عامدانه بسیار به شیوۀ کشتار مانویان و مزدکیان در عصر ساسانی نقل و تصویرگری می‌شد. در این پژوهش روشن می‌شود که دالّ مرکزیِ جریان‌های مخالف حکومت‌های ساسانی و عباسی، در روایت‌های حکومتی، «فساد اخلاقی» و «اباحی‌گری» است، در حالی‌که این گفتمان‌های مخالف حکومت ظاهراً «عدالت» را به عنوان «دالّ تهی» در جامعه برجسته کرده بودند.

«رده شناسی»، ضمن اشاره به طبقه بندی ساختاری زبان های مختلف، به مطالعه الگوها و یا تعمیم های موجود بین میان زبانها )تعمیم زبانی( نیز اطلاق می شود. این شاخه جذاب از زبان شناسی، به دنبال دسته بندی زبان های جهان و یافتن روابط موجود میان آنها به لحاظ ساختارهای دستوری و در نهایت، ارایه اهمیت های رده شناختی آنها است.مقاله حاضر بر آن است تا ضمن معرفی حوزه رده شناس زبان و رویکردهای مطالعاتی آن، با بهره گیری از برخی مثالها و تحلیل نحوی آنها، آرایش انواع سازه ها در فارسی میانه پهلوی را مشخص کرده و سپس جایگاه این زبان را در رده های ممکن نحوی با نگاه رده شناختی معین سازد. ساختها و سازه های نحوی مورد مطالعه عبارت اند از: ساخت جمله، حرف اضافه، صفت و موصوف، قید، ساخت تفضیلی، بند موصولی، فعل کمکی، ادات منفی ساز، فعل ربطی، وندها، ساخت اضافه، عدد، پرسشواژه. آوانویسی متون به شیوه مکنزی بوده و داده های مورد مطالعه، عمدتا بر گرفته از متون سده های نخست دوره اسلامی است.در کل می توان گفت که پهلوی، زبانی است پیوندی با لعاب ضعیفی از ترکیبی در عین حال، این زیان دارای آرایش آزاد بوده و به طور مشخص، نمی شود آن را به یک رده زبانی خاص محدود کرد.

در اين پژوهش، فرایند اشتقاق در زبان ترکی آذربایجانی بر بنياد انگارۀ نظری كيپارسكي (1982) تحت عنوان « صرف و واج شناسي واژگاني»يا به اختصار «صرف واژگاني» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. اين نظريه از جمله رهيافتهاي علم صرف است كه در چارچوب دستور زايشي، به توصيف و تبيين نظام واژگاني و ارتباط آن با ديگر حوزه‌هاي زبان به ویژهواج شناسی مي پردازد. در فصل اول، ضمن تبیین اهداف رساله و طرح موضوع، به نحوة گردآوري داده‌ها، و ‌شيوة انجام پژوهش اشاره شده و نمایه ایكلي از نظریة صرف و واج شناسی واژگانی که این رساله بر بنیاد آن نگارش می شود،ارایه شده است. همچنین ، زبان تركي که به نظر می رسد شاخص‌ترين عضو خانواده زبان‌هاي آلتايي باشد، از حيث پيشينة تاريخي، مراحل تحول و ويژگي‌هاي رده شناختي بررسي شده است. در فصل دوم، پیشینة تحقیقاتی که در مورد صرف و اشتقاق به طور عام و مطالعاتی که در مورد زبان ترکی آذربایجانی به طور خاص انجام گرفته است، معرفی شده است. در فصل سوم، نظریة صرف و واج شناسی واژگانی کیپارسکی به عنوان چهار چوب نظری این رساله به صورت مبسوط مطرح و ارزیابی شده است. در فصل چهارم، داده های زبان ترکی آذربایجانی مشتمل بر وند های اشتقاقی بر بنیاد نظریة صرف و واج شناسی واژگانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این فصل، ضمن تشریح اشتقاق پسوندی به عنوان یکی از مهمترین و رایج ترین فرایند هایواژه سازی در زبان ترکی آذربایجانی ، انواع پسوند های اشتقاقی اسم ساز ، صفت ساز ،قید ساز و فعل ساز به همراه شواهد متعددی معرفی گردید. همچنین، در این گروه ها نیز با توجه به این که پسوند به کدام یک از اجزای کلام افزوده شود، زیر گروه های مختلفی شناسایی ومعرفی گردید. برای هریک از پسوند ها یک صورت زیر ساختی در نظر گرفته شد که با توجه به مشخصه های آوایی واکه های موجود در پسوند ، دو یا چهار صورت رو ساختی / تکواژ گونه ارائه شده است. با توجه به ماهیت و موضوع این پژوهش ، بدیهی است چنانچه تحلیل های نظری بر بنیاد تحقیقات آزمایشگاهی اقامه شود، نتایج به دست آمده ( در این پژوهش ، تعیین جایگاه تکیه، شناسایی و تحلیل رفتار آوایی پسوندها و...)قابل اعتمادتر خواهد بود. بر این اساس، در این پژوهش ، انواع تکیه در زبان ترکی و محل وقوع آن با استفاده از نرم‌افزار پرات مدل 4.4.18 به صورت ديجيتالي ضبط و تجزيه و تحليل شده است . برپایة این تحلیل، پسوندهای زبان ترکی برحسب رفتارواجي شان به دوگروه گسترده تقسيم شده است. گروه اول شامل پسوندهاي "غیرخنثي" و گروه دوم مشتمل بر پسوندهاي "خنثي"مي‌باشد. وندهاي خنثي برپايه اي كه به آن مي چسبند، هيچ گونه تأثير واجي ندارند. ليكن وندهاي غيرخنثي از بعضي جهات براجزاي همخواني يا واكه اي، همچنين بر محل تكيه درپايه اي كه به آن مي پیوندند، تأثير مي‌گذارند. تکية غير پاياني مربوط به مقوله‌هاي صرفي سطح اول مي باشد، در حالي که تکية مقوله هاي صرفي سطح دوم از نوع پاياني است.در این رساله، تعداد 148 پسوند متشکل از 127 پسوند اشتقاقی متعلق به سطح دو و 21 پسوند اعم از اشتقاقی و تصریفی متعلق به سطح یک شناسایی و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در فصل پنجم، ضمن نتیجه گیری از مباحث مطروحه، الگوی متفاوتی از نظریة صرف و واج شناسی واژگانی کیپارسکی بر اساس زبان ترکی آذربایجانی پیشنهاد شده است.

پژوهش حاضر به بررسی معانی حرف‌ اضافه «فی»، در قرآن، در چارچوب معنی‌شناسی شناختی می‌پردازد. معنی‌شناسی شناختی از رویکردهای نوظهور در علم زبان‌شناسی است که در آن، معمولاً معنای مکانی به‌عنوان معنای مرکزی و پیش‌نمونه برای حروف اضافه مکانی در نظر گرفته شده و سایر معانی زمانی، انتزاعی، استعاری و مجازی از آن منشعب می‌گردد. مجموعه این معانی به صورت یک شبکه به‌هم‌پیوسته نمایش داده شده و معنای پیش‌نمونه درمرکز آن قرار می‌گیرد. در این پژوهش، تمام کاربردهای این حرف، از قرآن استخراج گردیده و معانی آن‌ها با توجه به ترجمه‌های موجود و تفاسیر المیزان و مجمع‌البیان بررسی شده است. نگارندگان، به کمک دستاوردها و ابزارهای نظری مطروحه در معنی‌شناسی شناختی از قبیل طرح‌واره تصویری، مقولات شناختی، مفهوم پیش‌نمونه، شبکه شعاعی معنا، عنصر متحرک و زمینه، به ارائه معنای پیش‌نمونه این حرف پرداخته و سایر معانی آن را به کمک فرایندهایی مانند استعاره و مجاز به‌دست داده و در نهایت شبکه معنایی آن را ترسیم نموده‌‌اند. در نوشتگان کلاسیک، حدود ده معنی برای«فی» ذکر شده که شامل «ظرفیت، مصاحبت، تعلیل، استعلاء، الصاق، مترادف الی، مترادف من، مقایسه، تعویض و تاکید» است. در این پژوهش که با رویکردی شناختی به موضوع معانی حرف «فی» پرداخته است، 13 معنی مرتبط برای این حرف ارائه شده است .

ترجمه تفسیر طبری ترجمه‌ی فارسی«جامع البیان فی تفسیر القرآن» از محمد بن جریر طبری است. این ترجمه از کهن‌ترین آثار منثور فارسی دری است که به دستور منصور بن نوح سامانی (اواسط قرن چهارم هجری قمری) بوسیله-ی گروهی از فقیهان و علمای مذهبی خراسان و ماورالنهر انجام شده است. واژه‌ها و ترکیبات این کتاب به لحاظ ساخت‌واژی گونه‌هایی نادر در زبان فارسی قرن چهارم به شمار می‌روند. همچنین نحو جملات و ترتیب قرار گرفتن واژه‌ها در جمله نیز در خور توجه است. در بسیاری موارد ویژگی‌های ساخت‌واژی و نحوی این کتاب تحت تأثیر زبان فارسی میانه است. در این اثر واژه‌ها و ترکیباتی را می‌توان دید که از نظر ساخت و از نظر موارد کاربردی متأثر از فارسی میانه‌اند نیز بخشی از ترجمه تفسیر طبری ترجمه آیات قرآن است و ویژگی منحصر بفرد آن معادل‌های فارسی است که مترجمان برای واژه‌ها و ترکیبات عربی برگزیده‌اند. البته لازم به ذکر است که مترجمان این اثر در بخش ترجمه آیات کاملاً سیاق زبان عربی را حفظ کرده‌اند و این اثر ترجمه‌ای است که به دلیل قداست متن مبدأ بیش از حد مبدأ محور است. به همین دلیل چنین زبانی نمی‌تواند یکی از زبان‌های رسمی یا کوچه و بازار قرن چهارم را به تصویر بکشد اما در بخش‌های صرف و نحو چنانکه پیشتر ذکر آن رفت می‌توان از ویژگی‌هایی سخن به میان آورد که از دیدگاه زبانشناختی حائز اهمیت است. بررسی مسائل صرفی و نحوی ترجمه تفسیر طبری، ویژگی‌های ساخت‌واژی و نحوی زبان فارسی در شمال شرقی ایران در قرن چهارم را بازمی‌نماید و از جهت تحولات زبان فارسی بسیار حائز اهمیت است. پیکره‌ی زبانی در این پژوهش از سوره‌ی فاتحه تا پایان سوره‌ی نسا (جلد اول و آغاز جلد دوم) براساس چاپ حبیب یغمایی است.

هدف اين پژوهش، شناخت و واكاوي نسبت يا رابطه‌ي ميان انديشه‌ي سياسي با انديشه‌ي ديني در اديان ايران باستان، و به ويژه اديان رايج در دوره‌هاي تاريخي هخامنشي و ساساني بوده است. اهميت اين پژوهش در آن جاست كه بدون شناختِ نوع رابطه و نسبت انديشه‌ي سياسي با انديشه‌ي ديني و هم‌چنين ميزان تأثيرات متقابل اين دو مقوله بر هم در طول تاريخ ايران، نمي‌توان عناصر فكري، فرهنگي، اجتماعي و سياسي جامعه‌ي امروز را نقد و تحليل كرد. در اين رساله ابتدا به بررسي پيشينه‌ي انديشه‌ي سياسي در آيين مزدايي پرداخته شده كه نتيجه‌ي آن تصديق به وجود گونه‌اي از انديشه يا فلسفه‌ي سياسي در آيين مزدايي است. سپس كوشش مي‌شود با تكيه بر اسطوره، به عنوان تنها سند از دوران پيش‌تاريخي، و همين‌طور متون ديني، گزارش‌هاي تاريخي، يافته‌هاي باستان‌شناسي و منابع مادّي (سنگ‌نگاره و غيره)، مجموعه‌اي از آموزه‌هاي ديني و عناصر فكري ـ فرهنگي كه به عنوان بستر و پايه‌ي انديشه‌ي سياسي و هم‌چنين تشكيل نظام‌هاي سياسي در ايران دخيل بوده، تدوين شود. مرور متون ديني و شواهد تاريخي در كنار شيوه‌ي تحليلي در ارزيابي و بررسي مفاهيم كليدي، نشان‌دهنده‌ي وابستگي بنيادين انديشه‌ي سياسي و ديني در ايران باستان بوده است. امري كه مهم‌ترين نمود آن را در انديشه‌ي «خاستگاه الهي قدرت» يا «مشروعيت آسماني» شاه يا حاكم مي‌توان ديد.