جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار پيش‌رو، به بررسي شناخت انسان از نگاه ابن‌عربي و ملاصدرا و مقايسه ديدگاه‌هاي اين دو انديشمند مي‌پردازد. ابن‌عربي، معرفت نفس را عين معرفت رب و ملاصدرا، آن را مثال حق مي‌داند. ابن‌عربي در شناخت انسان، گرچه روش شهودي را به‌کار گرفته است، ولي براي عقل سليم هم اعتبار قائل مي‌شود. ملاصدرا هم براي شهود ارزش قائل است و حتي آن را فراتر از عقل مي‌داند، ولي تنها آنچه را قابل اثبات با برهان قطعي ضروري است، در آثار خود بيان مي‌کند و شهود را ياور عقل مي‌داند. ابن‌عربي، فصل حقيقي انسان را صورت الهي و ملاصدرا انسان را حيوان ناطق تعريف مي‌کند. سرانجام، انسان بالفعل ملاصدرا همان است که ابن‌عربي آن را فصل حقيقي انسان مي‌داند. ايشان حقيقت انسان را واحد و ظل وحدت حقه حق و ساير قواي نفس را شئون او دانسته و نفس را «جسمانيهًْ‌الحدوث و روحانيهًْ‌البقا» و غايت انسان را انسان کامل مي‌دانند؛ همو که جهان هيچ‌گاه خالي از وجود او نخواهد بود و در هر زمان در شخصي ويژه ظهور مي‌يابد.

مقاله پيش‌ِرو دربارۀ شناخت‌شناسي و سازوکار آن است؛ بدين‌معنا که به بررسي مراتب شکل‌گيري علم و آگاهي در ذهن انسان در قلمروي علم حصولي، أعم از تصور و تصديق که مبتني بر ديدگاه فيلسوفان مسلمان است پرداخته، و نحوۀ حصول علم در سه سطح معقولات اولي، معقولات ثانيۀ منطقي و معقولات ثانيۀ فلسفي، با توجه به نظريه تعالي ملاصدرا مبتني بر تجرد نفس انسان بيان مي‌شود. همچنين سازوکار شناخت عرفاني براساس علم حضوري که خاستگاه آن قلب انسان است، از نگاه اهل معرفت بررسي مي‌شود و ماهيت تجربه‌هاي عرفانيِ برخاسته از علم حضوري ِاهل معرفت و ارائه ملاک و مناط صدق و کذب اين مکاشفه‌ها واکاوي شده و سطح عالي شناخت را براساس حق‌اليقين و يکي شدن معرفت‌شناسي و هستي‌شناسي عارف در سفر سوم ارائه مي‌دهد.