جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله نظریاتی که در رابطۀ زمان و وجود مطرح است، نظریۀ ­حال­باوری است. حال­باوران معتقدند که اولاً تنها اشیائی که در زمان حال قرار دارند؛ موجودند و سایر اشیاء موجود نیستند. ثانیاً موجودیّت اشیاء مطلق و نامقیّد است. آن­ها نظریات رقیب مانند جاودانگی، امکان­باوری و آینده­ممنوع را در این رابطه به چالش می­کشند. حال­باوران برای واقعیت داشتن همه هویّات وجودی نظیر سقراط که در گذشته بوده و سال 3000 که در آینده خواهد بود، توجیه مناسبی ندارند. هم­چنین، وفق حال­باوری نمی­توان از ارتباط برخی هویّات غیرزمان­مند مانند «آبراهام لینکن بلندتر از ناپلئون بناپارت است.» و صدق­سازهای آن­ها سخن گفت. از این­رو، در این نوشتار، به روش تحلیل فلسفی با تأکید بر رابطۀ زمان و وجود نخست؛ براهین حال­باوران که شامل شهود، تجربه، پیش­بینی، تیغِ­اکام و نسبیت­گرایی است، استخراج شده با بازسازی براهین مخالفین نشان داده شده است که حال­باوران با وجود مفهوم­سازی­ جدید از زمان مطلق و طرح حال­باوری بدیل که قائل به نوعی زمانِ­ مطلق از نوع (B-theory) است و فروکاستن حال­باوری قوی به نوع ضعیف آن، به­دلیل گذرا­بودنِ زمان، عدول از اصول اولیّه خود در باور به زمان از نوع (A-theory) و قائل بودن به وجود هویّات غیرزمان­مند از جمله کلیّات در حل مسئلۀ تغییر در ارتباط با نسبت­های موقّت زمانی، ارجاع گزاره­ای و صدق­سازها ناکام مانده ­اند.

با تأمل در آثار ابن­سینا مشخص می­شود ابن­سینا ذات را در حوزه ذات نوعی در دو معنای ماهیت و طبیعت و در حوزه ذات فردی به­ویژه، درباره واجب تعالی در معنای وجود به­کار ­گرفته است. در این میان، معنای دوم (طبیعت) که حاصل پژوهش او در شناخت اشیاء است، بر معنای اول (ماهیت) ابتناء دارد. بر اساس همین معنای از ذات، وی در فرآیند آزمایش فکری و با استفاده از توان ذهنی انسان اعتبارات گوناگونی برای ذات مطرح ساخته، از لوازم و مقتضیات شکل­گیری هر یک از این اعتبارت در علوم متفاوت سخن می­گوید. تفکیک معانی در میان دو حوزه ذات نوعی و ذات فردی و تفکیک اعتبارت مذکور نزد ابن­سینا منجر به آشکارسازی ایده ذات­باوری وی شده، این نتیجه را به دست می­دهد که ذات­باوری ابن­سینا با موجودباوری وی منافاتی ندارد و انواع و حدود تام به دلالت مطابقه نشان­دهنده ذات اشیاء هستند.