جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گاه انسان به وسیله خیال خود، صورت‌ها و هیئت‌های جدیدی را از واقعیت‌های محسوس می‌سازد که این هیئت‌ها و صور خیالی، معطوف به صورت‌های حسی‌اند و رجوع به عالم حس رجوع دارند؛ گاهی نیز صور خیالی، انعکاس صورت‌های عالم قدس در نفس مطمئنه آدمی استهستند؛ اما بعضی از صور خیالی که صور قبیحه و ظلمانی خیال خوانده می‌شوند، نه متصل به مبانی طبیعی‌اند و نه متصل به مبانی قدسی؛ چراکه عالم طبیعت، عالم زیبایی طبیعی زمینی، و عالم قدس، عالم زیبایی ملکوتی است. ازاین‌رو، صور خیالِ مورد توجه فیلسوفان در مباحث هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، اعم از صور حسنه و قبیحه‌ است. ابن‌سینا و شیخ اشراق در دیدگاهی مشترک، بعضی از صور قبیحه خیال را غیرواقعی و ناشی از تشویش خیال می‌دانند و در دیدگاهی متفاوت، ابن‌سینا بعضی از آن صور را به واسطه عالم قدس، و شیخ اشراق، آن صور را با عناوینی از قبیل هیولا، غول، صور ظلمانی، جن و شیطان به واسطه عالم مثال مطلق و مقیّد تبیین می‌کنند. در این نوشتار در کنار بیان دیدگاه این دو فیلسوف، به تبیین و بررسی جایگاه و وجه تحقق صور قبیحه خیال، و نیز پیامدها و نکات لازم در این زمینه خواهیم پرداخت.