جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از بحث‌های مهم امامت مساله «علم امام» است. شیعه معتقد است امام، چون منصوب از جانب خداست، باید دارای علمی تام و کامل نسبت به شریعت باشد، و خداوند متعال این علم را بدون آموزش و اکتساب در اختیار امام قرار دهد. حال سخن در این است که علم امام از چه منابعی تأمین می‌شود؟ در روایات ناظر به علم امام، منابع متعددی برای علوم ائمه(ع) ذکر شده است. در این نوشتار به بررسی دو منبع از این منابع پرداخته شده است؛ این دو منبع که در روایات «جفر» و «جامعه» معرفی شده‌اند، حاوی علوم مختلفی است که از طرف خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) عطا شده، و از طریق ایشان به ائمه اطهار علیهم‌السلام رسیده است. در این نوشتار با روش تحلیلی تحقیقی به بررسی این روایات از حیث سند و محتوا پرداخته و محتوای این دو منبع بررسی می‌شود.

یکی از براهینی که برای اثبات وجود خداوند و ربویت او اقامه شده، برهان هدایت است. غالب دانشمندان اسلامی پدیده هدایت‌یابی موجودات را هدایت یابی ساختاری و نظام یافته تلقی کرده و آن را در قالب برهان نظم، برهان فطرت و مانند آن مطرح کرده‌اند؛ لکن برخی دیگر از اندیشمندان با استناد به پاره‌ای از آیات قرآن کریم، هادی بودن خداوند را مستقل از خالقیت او و جدا از پدیده فطرت تلقی کرده و اصرار بر تمایز برهان هدایت از برهان فطرت و نظم دارند. در مقاله حاضر با الهام از آیات قرآن کریم، به تبیین و تقریرهای مختلف برهان هدایت پرداخته و رابطه آن با براهین همگون، از قبیل برهان نظم و فطرت مورد کاوش قرار گرفته و مواردی از هدایت یابی موجودات و کارهای شگفت‌آوری که از مظاهر هدایت الهی شمرده شده مطرح خواهد شد.

این نوشتار، کتاب کشف شبهات التوحید تألیف محمّد بن عبدالوّهاب را نقّادی می‌کند، که در آن اموری همچون: نذر، شفاعت، توّسل، زیارت، و استغاثه به اولیای الهی و پیامبر اسلام شرک خوانده شده و هر کدام که برای غیر خدا صورت گیرد، کفر به خداوند دانسته شده و در شمار عبادات و اعتقادات صحیح یک مسلمان محسوب نمی‌شود. نویسنده می‌کوشد با ارائه معنای دقیق توحید، شرک و عبادت، شبهه های محمّدبن عبدالوّهاب به عقاید شیعیان در زمینه شفاعت، توّسل، زیارت، نذر و قربانی را پاسخ گوید. این پژوهش در سه فصل سامان یافته است. در فصل اوّل نگارنده ابتدا خلاصه‌ای از زندگانی و افکار محمّد بن عبدالوّهاب و مبانی فکری وی - برگرفته از افکار ابن تیمیه - می‌پردازد و سپس به بررسی معنای واژگان شرک، توحید، توّسل، شفاعت و عبادت پرداخته و توحید و شرک و عبادت و مصادیق آن را در کتاب مذکور تفسیر و معنا می‌کند. در همین زمینه نویسنده، واسطه قرار دادن فرد یا افرادی بین خدا و حاجات انسان‌ها که محمّد بن عبدالوّهاب آن را شرک می‌خواند، نقّادی کرده و به تبیین اقسام توحید و شرک و مصادیق واقعی آن می‌پردازد. نویسنده با بر شمردن اقسام شرک و کفر، هیچ منافاتی بین مقوله‌هایی همچون: شفاعت، توّسل و... با مسأله توحید نمی‌بیند. اقسام شرک که وی به آن ها اشاره می‌کند، شرک در اعتقاد، افعال، صفات و نیز شرک خفی و جلی است و طلب شفاعت از پیامبر اسلام، ائمّه و پیامبران دیگر و توّسل به آنان را جزو هیچ یک از مصادیق شرک تشخیص نداده است. وی آن گاه به بررسی معنای حقیقی شفاعت پرداخته و ادلّه قرآنی و روایی آن را ذکر می‌کند. او مرده دانستن پیامبر اسلام و سایر پیامبران الهی و بیهوده بودن درخواست کمک از آنان را نیز نقد کرده و دلیل های قرآنی و روایی بودن حیات داشتن ارواح پس از مرگ طبیعی را توضیح می‌دهد. بیان مشروعیت توّسل و شرک نبودن آن از دیدگاه قرآن، روایات، بزرگان و عالمان از مباحث پایانی این نوشتار محسوب می‌شود.

رآن کتابی است کامل، که هیچکس در حقانیت آن شک ندارد. هر کس عامل به احکام و دستورات آن بوده، راه رشد و هدایت و کمال را یافته و هر کس از آن اعراض کرده است ظلمات و پلیدی ها بر روح او مستولی گشته است، طوری که سرگردان شده و نتوانسته به سر منزل مقصود برسد. لذا بر هر فردی که طالب زندگی طیب و طاهری است لازم است زیرا لوای دین اسلام و در سایۀ دستورات کتاب قرآن، روح و جان خود را صیقل داده، رنگ و صبغۀ الهی به زندگی خود ببخشد و سعادت دنیا و آخرت خود را تأمین کند و در این مسیر، چشم عبرت بین خود را گشوده و به سرانجام افراد و جوامعی که به زعم خود «سبک زندگی مدرن» دارند یا ملل و اقوامی که در طول تاریخ خود را بی نیاز دستورات وحیانی و الهی می دانستند اما هرگز به آرامش و اسایش حقیقی دست نیافته و از پلیدی ها و فسق و فجور که هر روز بیش از پیش، پیرامونشان را فرا می گیرد بنگرد تا درس عبرتی بر او شود.به لطف خداوند منان، پژوهش حاضر، در تبیین مفصل این مسأله برآمده و درصدد است که «سبک زندگی قرآنی (در ابعاد فردی و اجتماعی) را در حد توان و بضاعت علمی خویش به رشته تحریر درآورد.آب دریا را اگر نتوان کشید

تحقیقی است پیرامون اسما و صفات ثبوتیّه و سلبیه قرآن از منظر قرآن کریم. نویسنده در این رساله که در چهار فصل تهیه و تدوین یافته است، با اشاره به تقسیمات گوناگون در تبیین اسامی و صفات قرآن، تقسیم این اوصاف به ثبوتیّه و سلبیّه را بهترین و جامع ترین تقسیم ذکر می کند و 63 صفت ثبوتی و 10 صفت سلبی را ذکر می نماید. صفات مذکور اعمّ از صفات مفرد یا صفات مرکّب، و اعمّ از این که مختص قرآن باشد یا مشترک بین قرآن و خداوند باشد، می تواند افق های جدیدی از معارف قرآن و مباحث تربیتی را فراروی اصحاب تحقیق و سلوک باز نماید. نویسنده در تبیین اسما و صفات مذکوره به بررسی لغوی و تفسیری این اوصاف اشاره کرده است و با بررسی اقوال مفسّران به جمع بندی آن ها پرداخته است.

هدف قصّه‌های قرآنی ، عبرت‌آموزی و الگودهی به پیروان این کتاب آسمانی می‌باشد. داستان حضرت یوسف(ع) هم، چون جامع بسیاری از نکات مورد نیاز بشر از جمله اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و ... و أحسن‌القصص قرآنی است. لذا یکی از مهم‌ترین قصّه‌های قرآن است که اگر به دقت مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد می‌توان بسیاری از نکات را از آن استخراج و در زندگی به کار بست. در این تحقیق، که از نوع تحقیق توصیفی می‌باشد به صورت کیفی و از طریق مطالعه کتب و منابع قرآنی به خصوص تفاسیر کشف‌الأسرار و عده‌الأبرار، نمونه، المیزان و مخزن‌العرفان ، این نکات استخراج و با مقایسه میان منابع تهیه شده است.نکات صبر، حسد و کینه، استعانت، عفت، تهذیب نفس، حکومت حضرت یوسف(ع)، مدیریت تعارض، چگونگی ارتباط بین والدین و فرزندان،اخلاص، برهان و علم و حکمت مورد بررسی قرار گرفت و بر طبق عقیده‌ی مفسران، خداوند دو پاداش تعبیر خواب و سلطنت و توفیق بر برادران را به خاطر دو صفت تقوا و صبر در برابر ناملایمات به حضرت یوسف(ع) ارزانی داشته است. و دلیل عفت حضرت یوسف(ع)، توحید در عبادت، تحت ولایت الهی بودن و نتیجه‌ی رویت برهان حق است. و در مورد چیستی برهان، باید گفت که برهان، علم مکشوف و یقین مشهود و نبوت و عصمت الهی بوده است. از دیگر نتایج این تحقیق می‌توان گفت که کسانی باید مسئولیت حکومت برمسلمین را بپذیرند که دارای مکنت و توانایی، امانت‌داری، پاسداری، تعهد و آگاهی و تخصص باشند و مهم‌ترین درس این سوره تزکیه و تهذیب نفس است که اگر انسان درست به تهذیب نفس بپردازد به مقام اخلاص و نفس مطمئنه می‌رسد. تأویل از نظر مفسران، بازگشت کار به صورت واقعی خویش است.

سخن گفتن، از نعمت های بزرگ الهی است که نقش تعیینکننده در ساختار شخصیتی انسان دارد.قرآن کریم علاوه بر تاکید بر اهمیت سخن، به گفتن «سخن نیکو» تاکید نموده است. این مقاله بارویکرد تحلیلی و نظری درصدد تبیین دیدگاه قرآن درباره سخن نیکو با بررسی اقوال مفسران وتکیه بر آراء دانشمندان لغت شناس است و نیم نگاهی نیز به برخی روایات در این زمینه دارد.درباره «سخن نیکو» چند تعبیر در قرآن به چشم میخورد: قول معروف، قول حَسَن، قول احسن،قول سدید، قول کریم.قول معروف، سخن حقی است که مردم طبق فطرت پاک خود آن را میشناسند. قول حسنهمان گفتار نیکو است و قول احسن، سخنی است که در آن دعوت به سوی حق توام با عمل صالحو از سرِ تسلیم در برابر خداوند باشد.قول سدید، گفتار محکم، استوار و خلل ناپذیر است. قول کریم، سخنی نفیس و ارزشمند و بهدور از لئامت و پستی است. از منظر قرآن، اصلاح اعمال و بخشایش گناهان از آثار قول سدید(محکم و خلل ناپذیر) است و قول احسن، زمینه اختلاف و فتنه شیطان را از بین میبرد. درروایات نیز آثار فراوانی برای سخن نیکو شمرده شده است که از جمله آنها میتوان به بسیاریِدوستان و فراوانی روزی، فزونی عمر و محبوب شدن نزد خانواده خویشان نام برد. سخن نیکومعیارها و آدابی نیز دارد، از جمله اینکه برخاسته از علم و به هنگام و به اندازه باشد.

خردورزی پیرامون آفرینش عالم به ویژه انسان یکی از اصلی ترین دغدغه های بشر بوده است. آدمی بدون اراده و اختیار پا به عرصه هستی گذاشته است. ازین رو با این مساله رو به رو است که چرا محکوم به زندگی است؟ چرا با او درباره خلقتش مشورت نشد؟ آفرینش ریشه در کمالات وجودی خدا دارد و کمالات مقتضای ذات اوست. آفرینش خداوند نیز از کمالات ذاتی خداوند نشات میگیرد. پس نه انسان و نه هیچ موجود دیگری در مرحله آفرینش حضور نداشته پس بحث مشورت با آن ها منتفی است. این مقاله با تکیه بر مبانی عقلی و نقلی به این مسائل پرداخته است.

در نوشتار حاضر، حقیقت خلافت الهی انسان، چرایی جعل خلیفه از جانب خداوند، جایگاه خلافت الهی در منظومه کمالات انسان، برتری آدمی بر تمام مخلوقات عالم در پرتو خلافت الهی، آثار و ویژگی های خلافت الهی در نظام هستی، با توجه به آیات و روایات مربوط، مور بررسی قرار گرفته و به شبهات پیرامون موضوع پاسخ داده خواهد شد.