جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اخبار مربوط به طینت به علت صعوبت و پیچیدگی، دارای تفاسیر مختلف و گاه متعارض با هم هستند. در این تحقیق تلاش شده ضمن واکاوی احادیث با توجه به سیر تاریخی آن و بررسی مختصر نظر پیشینیان و گزارش مفصل نظر علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) به این مسأله پرداخته شود. علامه طباطبایی با دسته بندی اخبار طینت در پنج دسته با تحلیل فلسفی دقیق و بدیع اخبار طینت را تفسیر می­کند و نظری نو در باب ذاتی بودن سعادت و شقاوت ارائه می­کند. در طرف دیگر امام خمینی(ره) راه حل پیچیدگی اخبار طینت را تاویل آنها می­داند. وی طینت را به مواد تشکیل دهنده انسان ارجاع می­دهد که از پیش و بدو منعقد شدن نطفه که متاثر از نوع تغذیه والدین می­داند به عنوان مبادی سعادت و شقاوت در سرنوشت انسان تاثیر دارند. امام(ره) ضمن رفع شبهه جبر، این مواد را در سرنوشت انسان دخیل و موثر دانسته، لکن سعادت و شقاوت را اموری اکتسابی می­داند.

فاقد چکیده

از منظر قائلان به شبهۀ «تسلسل اراده»، ملاکِ اختیاری دانستن فعل، تعلق اراده به آن است. این ملاک در مورد خودِ «اراده» مطرح می­گردد؛ یعنی اگر اراده، توسط ارادۀ دیگری حاصل گردد، تسلسل رخ می­دهد و اگر علت اراده، خارج از ذات انسانی باشد، مستلزمِ جبر است. صدرالمتألهین و امام خمینی(ره) تلاش کرده­اند تا به این اِشکال پاسخ دهند. از نظر ملاصدرا، ملاک اختیاری بودن فعل، ارادی بودن آن است، نه ارادی بودن اراده؛ لکن با ارجاع ارادۀ انسان به ارادۀ الهی، در حل شبهه ناکام می­ماند. امام(ره) در ابتدا از نظر صدرا دفاع می­کند، اما نهایتاً با راه‌حلی ابتکاری در صدد پاسخ برآمده است. او با تفکیک اعمال نفس به دو سنخ «جوانحی» و «جوارحی» و جوانحی دانستن اراده و ارجاع آن به ذات مختار نفس، سعی در حل شبهه دارد. این پژوهش نشان می­دهد که پاسخ­های صدرا و حکمای پیش از او پذیرفته نیست، اما می­توان از راه‌حل امام(ره) دفاع کرد.

از منظر عرفای مسلمان، از جمله امام خمینی(ره)، خلق و تدبیر عالم هستی، ناشی از تجلّیات و جلوه‌های خاص اسماء و صفات گوناگون خداوند است. مقاله حاضر با هدف تبیین خلق و تدبیر عالم هستی از دیدگاه امام خمینی(ره)، با استناد به آثار مکتوب ایشان و با روش توصیفی - تحلیلی با محوریت نظریه حدوث اسمی، طبق مبانی عرفانی امام خمینی(ره) بحث کرده است. دیدگاه حدوث اسمی، از جمله نظریات مطرح در بحث حدوث و قِدَم عالم از سوی حکیم ملاهادی سبزواری است و بر اساس آن، در تعیّن احدیّت که نخستین تعیّن ذات و مرتبه پیش از واحدیّت است، اشیاء سابقه عدم و نیستی دارند. ماهیات و اعیان موجودات در مرحله اسماء و صفات و پس از تعیّن ثانی در مقام واحدیّت ایجاد می‌شود. در این مقاله، خلق و تدبیر عالم هستی‌‌ در پرتو نظریه حدوث اسمی، ثابت کرده که خداوند با تجلّی در اسم «مبدع»، عالم هستی را ایجاد کرده است؛ یعنی عالم هستی با اسم آفریده شده است. ازاین‌رو، هر چیزى ‌که در عالم طبیعت پدید می‌آید، حتماً اسماء الهی در آن نقش دارند. عالَم با اسم «رب» آغاز شده است و بنا و تأسیس عالَم هستی با اسم خداوند است. به همین دلیل، هر موجودی غیر از انسان کامل، در قلمروی تدبیر اسم خاص خداوند قرار دارد که از آن اسم، تعبیر به «ربّ» شده است و حق‌تعالی به لحاظ آن اسم در او نقش‌آفرینی و تصرف می‌کند.

پژوهش در مورد موضوع پایان نامه حاضر از جهاتی حائز اهمیت است. این اهمیت از جهتی برمی‎گردد به تلاش برای درک درست از اسلام در همه ابعاد، از جمله بعد فلسفه سیاسی که بخش مهمی از آموزه‎های اسلام را دربر می‎گیرد. از جهت دیگر اهمیت این دست پژوهش‎ها ناشی از احساس نیاز و، در پی آن، اقبالی است که امروزه در جهان به این‎گونه مباحث می‎شود. به خصوص با توجه به جریانات اخیر جهان اسلام موسوم به بیداری اسلامی. هدف از این تحقیق تلاش برای شناخت دقیق و همه جانبه نظر اسلام در مورد جایگاه رأی مردم، میزان و نحوه اعتبار آن در حکومت اسلامی و دست‎یابی به الگویی کارآمد در این زمینه است. روش تحقیق در این پایان‎نامه نظری و کتاب‎خانه‎ای با رویکرد تاریخی ـ تحلیلی است. در این روش به قرآن، سنت پیامبر (ص) و سیره علی(ع) مراجعه کرده، شواهد مناسب را استخراج، دسته‎بندی و تحلیل می‎نماییم. این اثر در پی اثبات این ادعا‎ست که رأی مردم در تعیین حاکم و تصمیم‎سازی‎ها و تصمیم‎گیری‎های حکومت اسلامی تأثیری جدی دارد. نیز این ادعا ‎که حاکم اسلامی در تصمیم‎گیری‎ها و عمل‎کردها باید افکار عمومی را در نظر داشته باشد و نهایت تلاش خود را برای راضی نگه داشتن مردم به‎کار‎برد. برخی نتایج این پژوهش عبارتند از: 1. مشروعیت حکومت معصوم، ابتداءً و استمرارا و به نحو جزءالعله، به رأی و رضایت عموم مردم است؛ 2. در عصر غیبت مشروعیت حاکمیت (حاکم بودن) و حکومتِ فقیه جامع‎الشرایط در گرو اقبال عمومی است؛ 3. مشورت با مردم در امور سیاسی‎ـ اجتماعی وظیفه زمامدار است؛ 4. جلب هم‎کاری مردم با حکومت اسلامی از راه‎های غیر اخلاقی و نا‎مشروع جایز نیست؛ 5. نظارت بر تصمیم‎ها و عمل‎کردهای حکومت و، در صورت لزوم، انتقاد و مخالفت حق و وظیفه مردم است و نباید از این جهت مورد تعرض حکومت اسلامی واقع شوند؛ 6. توجه حکومت اسلامی به افکار عمومی در تصمیم‎گیری‎ها و عمل‎کردها ضروری است.

چکیده یکی از موضوعات بحث انگیز که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است، مسئله جبر و اختیار است. مولانا نیز مانند بسیاری از اندیشمندان و متفکران دیگر در آثار خود در این باب سخن آورده است. ظاهراً چنین می نماید که او گاه جانب جبر را ترجیح داده وگاه اختیار را برگزیده است. اما این نوسانات فکری متوقف بر منظرهای مختلفی است که از آن جهان هستی را می نگریسته است. نویسنده در این پژوهش می¬کوشد تصویر روشنی از موضع مولوی در مسئله جبر و اختیار ارائه دهد. محور استنادات نگارنده شش دفتر مثنوی معنوی است. سیر مطالب نوشتار حاضر از نگاه مولوی به جبر و اختیار آغاز شده و با گذر از مبادی خداشناسی و مبادی هستی¬شناختی وارد مبادی انسان شناختی می شود. نظر مولوی درباره جبر و اختیار به دیدی واقع گرایانه منتهی می شود. عقیده او عیناً با اعتقاد اصولی شیعه امامی( لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین) یکی است. در مجموع مولوی عقیده دارد که انسان در عین آنکه مقهور مشیت الهی است، هیچ گاه در انجام تکالیف و وظایف خود مجبور نیست و بهانه¬های جبریانه در این باب پذیرفته نیست. مولانا این نکته را یادآور می شود که مناقشه جبر و اختیار تا همیشه باقی است و اختیار ذاتا مسئولیت آور است. ایشان مبتکرانه عشق کامل را پایان بخش این بحث و حلال مسئولیتهای ناشی از اختیار می داند. کلید واژه: مثنوی مولوی؛ جبر و اختیار؛ محدوده اختیار؛ مبانی اختیار.

با تتبع و بررسی در آثار و اندیشه¬های استاد شهید، مرتضی مطهری (رحمه الله علیه) سه تعریف از اخلاق قابل اخذ است: در تعریف اول، اخلاق، آن چیزی است که به خلق و خوی انسان مربوط می شود؛ این همان تعریف سنتی از اخلاق است. تعریف دوم، اخلاق را تخلّق به ارزش ها و فضایل رفتاری و صفات کمالیه می داند؛ در تعریف سوم اخلاق چگونه بودن، چه بودن، و به عبارت دیگر نحوه بودن است. علم اخلاق نیز شاخه ای از حکمت عملی است. با این بیان، از دانش افزایی به تربیت می رسیم یعنی علم اخلاق ابتدا وظایف اخلاقی و سپس روش های تخلّق به ارزش ها را بیان می کند. از نظر استاد مطهری(رحمه الله علیه) ، پایه و زیر بنای اخلاق، خداشناسی است. به تعبیر بهتر اخلاقی بودن در صورتی ارزش¬مند است که بر پایه خداباوری باشد. به همین خاطر از دین به عنوان پشتوانه اخلاق یاد می شود. همچنین اخلاق، ریشه در فطرت آدمی دارد. نقش مهم عقل در اخلاق، تشخیص بایدها و نباید هاست. ملاک کلی فعل اخلاقی، تناسب با کرامت و شرافت انسانی است. و انسان کامل همان انسان اخلاقی معرفی می شود. آدمی با دنیای پیرامون خود در ارتباط است. تعاملات انسان در چهار حوزه رابطه با خود، رابطه با خدا، رابطه با انسان¬های دیگر و رابطه با محیط زیست، می¬گنجد. اخلاقی بودن در هر یک از این حوزه ها بر حوزه های دیگر تأثیر گذاشته و از آنها تأثیر می پذیرد. از نظر استاد مطهری(رحمه الله علیه)، رابطه اخلاقی انسان با خود، مهم¬ترین بخش ارتباطات آدمی را تشکیل می¬دهد. و نقش زیر ساختی آن را در روابط دیگر نمی توان انکار کرد. در حقیقت، حسن رابطه با غیر، از حسن رابطه با خود، ناشی می شود. همچنین ملاک ارتباط با خویش، تعادل قواست. با شناخت هر قوه و هدف و غایت آن، می توان به تعادل قوا دست یافت. مهم¬ترین فضیلت رفتار ارتباطی درون شخصی، خودشناسی است. زیرا منجر به خداشناسی و اخلاق می شود. همچنین خودشناسی به احساس کرامت نفس می¬انجامد؛ کرامت نفس، محور اخلاق اسلامی است، و درک اهمیت آن ،باعث جلوگیری از هر پستی و رذیلتی خواهد شد. مدیریت و کنترل خود، اصل مهمی در ارتباط درون شخصی محسوب می شود،؛ انسان باید همچون مدیری توانا مملکت وجود خویش را مدیریت کند. انصاف درباره خود، ظلم به خود، فریب خود، لذت از خود،طول امل، دنیاپرستی، جاه طلبی و ... مهم ترین فضایل و رذایل رفتار ارتباطی درون شخصی است.

حقیقت وجود آدمی همان نفس و روح او می باشد که در بدو تولد، پاک و خالی از هر صورتی است، اما این نفس و لوح دل با هرآنچه که می بیند، حس یا ادراک می کند، منفعل و متأثر می شود، رنگ می پذیرد و به شکل و صورت همان شی در می آید. با توجه به این که آدمی موجودی مکلف است و با اختیار خویش تصمیم می گیرد و عمل می کند اما در عین حال منفعل و متأثر از کردار خویش است، پس در نفسش از تمامی آنچه که متأثر می شود، صورتی حاصل می شود و صبغه ای بر جانش نقش می بندد که بر اثر تکرار مداوم آن عمل، صورت آن تبدیل به ملکه ای راسخه در نفس می شود که چون آدمی به سرای آخرت منتقل شود و حجاب ماده و طبیعت از مقابل چشمان حقیقت بینش کنار رود، چیزی ندارد جز نتایج اعمالش که منقش بر لوح دلش شده اند و همان ها را متجسم می بیند؛ حال اگر اعمال آدمی مطابق با فرامین الهی و حق و حقیقت باشد، آنها را به صورت حور و قصور و نعمت های بهشتی مشاهده می کند و اگر آن نفس تعلق به دنیای مذموم داشته باشد و ملکات نفسش پلیدی و ظلمت گناهان باشد، پس به همان ها واگذار می شود و آنها را به صورت صور موحشه ی قبیحه ی عذاب آور تجسم می کند و طبق روایات آن کس اگر از شیعیان گنه کار و اهل توحید باشد که دشمنی با ولایت اهل بیت(ع) نداشته، بعد از تحمل عذاب از آتش دوزخ خارج می گردد و به بهشت وارد می شود، اما اگر از کفار و دشمن ائمهی معصومین باشد، پس در جهنم مخلد خواهد ماند.