جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مساله ارتباط خدا و عالم یکی از مباحث مهم فلسفی است که هم در فلسفه غرب و هم در فرهنگ و علوم اسلامی مورد توجه و نظریه پردازی اندیشمندان قرار گرفته است. با مطالعه و تامل در دیدگاههای فیلسوفان غرب در این مساله پی می بریم که نظریاتشان با اصل توحید الهی سازگار نیست. اندیشمندان مسلمان به تبیین این مساله در جهتی سازگار با توحید الهی پرداخته اند. نظریه متکلمین اسلامی در این مساله دارای نقش می باشد اما متکلمین با طرح سوالات و ایرادات دقیق، زمینه های تعقل و نظریه پردازی دقیق فلاسفه مسلمان در این زمینه را فراهم کرده اند. فیلسوف بزرگ اسلامی، ابن سینا در این مساله از مفاهیم و اصطلاحات فلسفه ارسطو و احیانا افلوطین استفاده می کند مانند، ؛علیت؛، ؛قاعده الواحد؛، ؛عقول و افلاک؛ و غیره، ولی معنائی خاص مطابق با مبانی فلسفه اسلامی که قبل از او کندی و فارابی و ... تاسیس کرده اند، ارائه می دهد. صدر المتالهین در مساله ارتباط خدا و عالم، از همین فلسفی رایج و برخی مفاهیم خاص فلسفه خود-مانند، اصالت وجود، حرکت جوهری، مساله جعل، وجود رابط داشتن معلومات و غیره -استفاده می کند. البته او در بکارگیری مفاهیم فلسفی رایج هم معنائی خاص از آنها مطابق با مبانی و اصول حکمت متعالیه خودش اراده می کند. اگر چه ابن سینا هم به آن اصطلاحات و مفاهیم به معنی صدرائی اش رسیده است ولی این صدرالمتالهین بوده که این مفاهیم را مبانی فلسفه خود قرار داد. صدرالمتالهین در مساله ارتباط خدا و عالم خواسته است که همان نظریه عرفا (اینکه عالم تجلی و ظهور حق تعالی است) را با استفاده از این مفاهیم فلسفی اثبات کند. نتیجه نهایی بحث این است که اگر چه متکلیمن و ابن سینا خواستند در این مساله (ارتباط خدا و عالم) نظریه ای مطابق با اصل توحید الهی ارائه دهند لکن نظریه صدرالمتالهین بسیار سازگارتر با اصل توحید الهی و مبانی اسلامی است و نواقص نظریات متکلمین و ابن سینا را دارا نمی باشد.

در این تحقیق تلاش شده است تا به تقریرهای مختلف نظریه فطرت ازنظر متکلمان امامیه پرداخته شود . عقیدۀ متکلمان شیعه در مورد فطرت الهی این است که فطرت بخشی از منطق خداشناسی دینی است که همراه با بخش‌های دیگر، مجموعاً طریق اصیل خداشناسی را نشان می‌دهد. همانا نظریه فطرت در مباحث معاد، نبوت، اخلاق... حائز اهمیت است. طبق آیات ۳۰ سوره روم و ۱۷۲ سوره اعراف، انسان مفطور به معرفت پیشین نسبت به خداوند متعال است امور فطری و سرشتی انسان شامل شناخت‌ها و گرایش‌ها است. به فطرت انسان یا تنها به‌عنوان راه و طریق خداشناسی توجه شده است، یا علاوه بر آن، به‌عنوان برهان و دلیلی بر وجود خداوند نظر شده است. متکلمان متقدم، عموماً، فطرت را یکی از راه‌های عام و همگانی در خداشناسی با رویکرد شهودی مطرح کرده‌اند. مهمترین مسأله این است که خداوند رحمان بندگان خویش را در اصولی‌ترین بنیان اعتقادی رها نکرده و حوالت آنان را به معارف بشری واگذار نکرده بلکه از نخستین قدم خلقت انسان و حتی قبل از خلقت جسمانی انسان در چندین مرحله بنیانی‌ترین معارف را که اساس آن معرفت توحیدی می‌باشد بالعیان به او نمایانده و با این کار حجت را هم بر او تمام کرده است. همچنین با مراجعه به تفاسیر مهم شیعه، نصوص و شواهدی جمع‌آوری‌شده که بیانگر اعتقاد اکثر مفسران به این اصل اعتقادی است. ولی مع الاسف در مباحث رسمی و کلامی پیشینیان یا اصلاً مطرح نشده و یا به‌طورجدی بدان پرداخته نشده است. در سال‌های اخیر نیز که برخی متکلمان بدان پرداخته‌اند غالباً در میان ادلۀ اثبات خدا به‌عنوان دلیلی ناکافی مطرح‌شده است. هدف در این پژوهش است که پیوند میان فطرت توحیدی با عوالم پیشین به‌طور مبسوط با استناد به آیات و روایات مطرح گردیده، لذا لازم است ابتدا امور فطری مورد مداقه و توجه واقع شوند و ادله وجود شناختی فطرت بررسی شود و به این سوال که بررسی سیر تحول نظریه فطرت در میان متکلمان امامیه چه روندی داشته است، که در این پژوهش بررسی و اثبات می‌شود که سیر تحول فطرت، سیر تکاملی بوده و کاربردهای مهم و مختلفی در مباحث کلامی امامیه همچون معاد، خداشناسی، نبوت، اخلاق، نفس شناسی... داشته است.که با روش کتابخانه و تحلیلی این مطالب گردآوری شده است