جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مطالعه تفاسیر و مقایسه آنها با یکدیگر نشان می دهد که مفسران دوره های گوناگون در حیطه منابع تفسیری عملکردی متفاوت داشته اند.سوال مقاله چگونگی این تغییر و تحول را در تفاسیر دوره معاصر و دوره های قبل از آن در حیطه بهره گیری از روایت مطمح نظر قرار داده و به نتایجی دست یافته است.این مطالعه و مقایسه که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شد نشان داد که روش مفسران معاصر در بهره گیری از روایات، گاه نقطه مقابل مفسران پیشین بوده است به گونه ای که با مقایسه دوره های متقدم و متاخر با دوره معاصر برخی از روایات را یا بیان نکرده اند، یا با یادکرد روایت نقد سندی و دلالی آن را در پیش گرفته اند و یا در مواجهه سیاق(دلیل لبی و لفظی) بر رد و طرح روایت نظر داده اند گاه نیز روایت را بر سیاق مقدم داشته اند. کلید واژه:منابع تفسیر، ملاکات تفسیر، تفاسیر دوره معاصر، سیاق

سوره اسراء هماننده سایر سوره‌های قرآن مشتمل بر آموزه‌های هدایتی است که در ابعاد مختلف قابل دسته‌بندی است. این پایان نامه با هدف استخراج این آموزه‌ها تدوین شده است. نویسنده با استخراج این آموزه‌ها به روش توصیفی ـ تحلیلی آنها در سه دسته اعتقادی، اخلاقی فردی و اجتماعی دسته‌بندی نموده است. از آموزه‌های هدایتی این سوره در بعد اعتقادی می‌توان بر مباحث توحیدی؛ چون اجتناب از شرک، استدلال بر نفی الوهیت خدایان مشرکین و نفی فرزند از خداوند، مطلق بودن فیض الهی اشاره شده است. در حوزه نبوت به عنوان یکی از مباحث اعتقادی به دو بعد نبوت عام (معنای نبوت، علت بعثت انبیاء و عصمت انبیاء) و نبوت خاص (عصمت پیامبر، معراج پیامبر و وجه تمایز رسالت رسول اکرم با سایر انبیاء) تشریح شده است؛ چنانکه در حوزه معاد نیز به مباحثی چون استبعاد مشرکین بر معاد و پاسخ خداوند به آنان، جزا و پاداش در قیامت و متفاوت بودن درجات افراد در آخرت پرداخته شده است. در خصوص مباحث اخلاقی به عنوان یکی دیگر از آموزه‌های هدایتی سوره اسراء هم به دو بعد اخلاق فردی (نهی از تکبر و غرور، نهی از پیروی غیر از علم، پرهیز از سخنه ناشایسته، امید به رحمت الهی و نهی از پیروی از شیطان) و اخلاق اجتماعی (نیکی به پدر و مادر، وفای به عهد، صله ارحام، میان روی انفاق، کمک به بینوایان و درماندگان، محافظات از مال یتیم و نهی از خوردن آن، نهی از کشتن ناحق، نهی از اسراف و تبذیر، نهی از زنا، عدم استهزاء و اذیت و آزار پیامبر و پرهیز از مجادله( اشاره گردیده است و در هر مورد دیدگاه علامه در ذیل آیات مرتبط استخراج شده است.

تفسیر قرآن از عصر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) آغاز شد و تاکنون پویایی خود را حفظ کرده است. تفسیرهای پرشمار و گوناگون، نشان‌دهنده تلاش مفسران و نیاز همیشگی به تفسیر است. درباره علل نیازمندی قرآن به تفسیر، اختلاف نظر وجود دارد؛ گروهی بر این باورند که این نیازی عرضی است؛ زیرا آیات قرآن به تنهایی مبهم نیستند تا نیاز به تفسیر داشته باشند؛ بلکه عوامل بیرونی، نظیر حوادث زمان، شرایط خاص مخاطبان و دوری از عصر نزول، فهم مراد خداوند را دشوار کرده است. گروهی دیگر، افزون بر باور به عرضی بودن نیاز قرآن به تفسیر، در مواردی آن را ذاتی می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که برخی ویژگی‌های قرآن سبب شده تا بعضی آیات، بدون توجه به عامل بیرونی، مجمل باشند یا معنا را به شکلی نارسا منتقل کنند؛ از این رو، فهم صحیح آن‌ها بدون تفسیر، میسر نیست. این پژوهش با جست‌وجو در متون تفسیری و بررسی دیدگاه‌ها و ادله مخالفان و موافقان «نیاز ذاتی قرآن به تفسیر»، به این نتیجه رسیده است که نیاز به تفسیر هم ذاتی است و هم عرضی و ادله قائلین به «ذاتی نبودن نیاز قرآن به تفسیر»، ناتمام است.

از آیات مورد استناد شیعه در اثبات عصمت امام و تنصیصی بودن مقام امامت، آیه 124 بقره است. استناد به ادله لفظی همچون اطلاق فراز «لاینال عهدی الظالمین»، تناسب این فراز از آیه، به عنوان پاسخ خدا، با درخواست ابراهیم علیه السلام و نیز ادله عقلی از جمله دلایلی است که مفسران شیعه بر مدعای خود اقامه نموده اند. در مقابل، مفسران اهل سنت با حمل لفظ «اماما» به «نبیا»، تنصیصی بودن مقام نبوت و عصمت نبی را برداشت کرده اند. از بررسی در تفاسیر اهل سنت به دست می آید که اغلب مفسران اهل سنت به منظور اثبات اعتقاد خود؛ مبنی بر به حق بودن خلافت شیخین و رد دیدگاه مفسران شیعه، به تاویل آیه دست زده اند. نادرستی این تاویل با ادله محکمی که مفسران شیعه بیان داشته اند، اثبات شده است.

در این پایان نامه با تتبع و جستجو در کتاب های حدیثی شیعه و اهل سنت به استخراج شیوه های رایج تدوین کتب حدیثی اقدام شده است و این شیوه ها در دو دسته کلی براساس دو معیار محتوایی(موضوعی) و یا شکلی(سبک نگارش) بررسی شده اند. ویژگی شیوه های محتوایی این است که مولف در این شیوه به گردآوری احادیث مربوط به یک موضوع خاص چون فقه، اخلاق، تفسیر، سیره و ... پرداخته و در شیوه های شکلی به عواملی غیر از محتوای احادیث چون سند احادیث(از حیث ضعیف یا قوی بودن، مرسل و مرفوع کردن و ...)، چگونگی نقل و املاء احادیث و ... توجه شده است.در این پژوهش تفاوت های موجود در امر تدوین حدیث در دو مکتب شیعه واهل سنت مشخص شده است./