جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آزادی در فرهنگ ما مفاهیم بسیار گسترده ای دارد و به شکل های گوناگون با زندگی همه موجودات در ارتباط است و مطلوب همه آنهاست. تعریف دقیق و واحد آزادی به طوری که همه اقسام را در بر بگیرد و از سوی همگان نیز مورد قبول واقع شود دشوار مینماید؛ چرا که هر مسلکی تلقی خود را از «آزادی» و انواع آن دارد. در هر جامعه ای به نوعی از آزادی و یا سلب آن از مردم به دلایل گوناگون بحث می شود و هر گروه - اعم از طرفدار یا مخالف - برای خود استدلال هایی دارند که با بررسی آن می توان حقانیت یا ناحق بودن آن را متوجه شد و صحت و سقم آن را دریافت. از میان انواع و اقسام آزادی، به نظر، مهم ترین نوع آزادی که باید مورد توجه قرار گیرد، آزادی های اجتماعی است؛ چرا که قانونمندی صحیح آن می تواند راه حل بسیاری از مشکلات و معضلات اجتماعی باشد. در طول تاریخ بشر بسی جدال ها و قتال ها رخ داده است که هر دو سوی منازعه، مدعی دفاع از این آزادی های اجتماعی و مرام آزادی خواهی بوده اند. در این بین، مهم ترین تقابل - حداقل در کشور ما که دین رسمی آن اسلام می باشد - میان مکتب اسلام و نظریه سکولاریسم رخ داده است. هر چند در کل جهان نیز همه توجهات به دین اسلام می باشد؛ چرا که اسلام دین حق است و انسان ها فطرتاً حق طلب می باشند. اسلام به عنوان یک پدیده بزرگ الهی و یک مکتب انسان ساز و واقع نگر آسمانی، دارای نظریات و ابتکارات فراوانی است که بر خلاف اکثریت که فقط شعار آزادی را سر می دهند، اسلام به تحقق آن در جامعه نظر دارد. سکولاریسم نیز آزادی هایی را در سطح اجتماعی برای بشر قائل است ولی با این تفاوت که روح حاکم بر آن ها، همان جداانگاری دین از امور اجتماعی است. با توجه به این که سکولاریسم نیز برای خود مدل های مختلفی دارد - از جمله آتئیستی، دئیستی، سکولاریسم دینی و پست سکولار - لذا علی رغم توجه به همه این انواع، تمرکز بیشتر بر روی سکولاریسم دینی می باشد. چرا که به دلیل پذیرش دین از سوی پیروان آن، می توان از دلایل نقلی استفاده کرد. توضیح اینکه: مدل ها و رهیافت های مختلف از سوی برخی دین داران در نسبت دین و دنیا اراده شده است، که نقش دین را به حداقل موجود کاهش داده، آن را به حاشیه زندگی فردی و اجتماعی انسان می راند که رهاورد آن سکولاریسم دینی می شود. این در حالی است که آن ها دین را قبول دارند یعنی قرآن را قبول دارند و با این حال همچنین اعتقادی هم دارند. رویکرد ما در اینجا، نقد اصل سکولاریسم یا نقد این مدل خاص از سکولاریسم یا مدل های دیگر نیست بلکه بررسی آزادی های اجتماعی که منبعث از سکولاریسم و بویژه این مدل از سکولاریسم، یعنی سکولاریسم دینی می شود، می باشد. لذا رویکرد ما صرفاً رویکرد نقد نیست بلکه همراه با توصیف و تحلیل و در نهایت بررسی اشتراکات و افتراقات می باشد. لازم به ذکر است که منظور از اسلام در این تحقیق، آیات قرآن و روایات می باشند. به عنوان نمونه آزادی بیان که زیر مجموعه آزادی اجتماعی و سیاسی می باشد را اگر بخواهیم به صورت مختصر میان اسلام و سکولاریسم بررسی کنیم، ابتدا با توجه به مبانی سکولاریسم مورد بررسی قرار می دهیم و سپس مبانی اسلامی آن را از میان آیات و روایات استخراج می نماییم. به عنوان مثال وقتی آزادی بیان را با دیدگاه لیرالیسمی که یکی از مبانی سکولاریسم است مورد بررسی قرار می دهیم، به آزادی بیان مطلق می رسیم؛ چرا که استقلال اخلاق از دین و تساهل، از ارزش های این مکتب به شمار می رود و یگانه تکیه اش بر نفس آزادی است. ولی در اسلام برای آزادی بیان حدود و قیودی بر شمرده شده است. از جمله محدودیت های آزادی بیان، ممنوعیت افشای اسرار و شایعه پراکنی و وجوب دفاع از حیثیت نظام می باشد. طبق آیه 83 سوره نساء، کسانی که اخبار و اطلاعات را بدون تحقیق و بررسی در جامعه منتشر ساخته و اعتماد عمومی را متزلزل می سازند، نکوهش شده اند و باید شایعات و اخبار را به صاحبنظران و آگاهان ارجاع دهند. یکی دیگر از این محدودیت ها، ممنوعیت هتک افراد می باشد. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: « کسی که چیزی را نقل می کند و قصدش تخریب و کوباندن شخصیت افراد و ساقط کردن آن ها از چشم مردم باشد، خداوند او را از ولایت خود به طرف ولایت شیطان بیرون خواهد ساخت. »