جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع جنگ همواره مورد توجه دانشمندان اخلاق قرار گرفته است. در این نوشتار دیدگاه اسلام براساس آیات قرآن و روایات پیرامون این سؤال که آیا جهاد ابتدایی در اسلام توجیه اخلاقی دارد، تبیین و به برخی از شبهات و اشکالات پاسخ داده شده است. در ابتدا دیدگاه های رایج فیلسوفان اخلاق غرب را در این رابطه بررسی سپس نظر اسلام در این باره بیان شده است. توصیه اسلام به جنگ در چارچوب کلی جهان اسلام که بر محور توحید و عدالت استوار است، معنا و مفهوم پیدا می کند. ازاین رو بارزترین شرط جهاد در اسلام فی سبیل الله بودن آن است که با توجه به همین قید اشکال مهم غربیان به حکم جهاد در اسلام پاسخ داده می شود. شروع جنگ در اسلام مشروط به شرایطی چون مقابله با تجاوزگری، دفاع از مظلوم، رفع فتنه، فقدان راه حل مسالمت آمیز است که همگی از اصول مترقی اخلاقی اسلام خبر می دهد.

شخصیت یکی از مباحث بسیار مهم در حوزة انسان شناسی است که در علوم مختلف انسانی و تربیتی جایگاهی ویژه دارد. این بحث به طور خاص اولین بار در حوزة دانش روان شناسی به کار رفته و گرایشی خاص تحت عنوان روان شناسی شخصیت را به خود اختصاص داده است. این پژوهش در شکل رسالۀ کارشناسی ارشد بر آن است تا ضمن تحلیل و بررسی نگاه ویژه قرآن در رابطه با موضوع شخصیت، از طریق تطبیق بین مباحث قرآن و روانشناسی به میزان توفیق این دانش در تبیین این مفهوم دست یابد. در این راستا، به دو رویکرد اصلی نسبت به موضوع شخصیت در چهار فصل پرداخته شده که عبارتند از: رویکرد روانشناختی و رویکرد قرآنی با نگرش مفهومی، توصیفی- تحلیلی و مصداقی. از آنجا که نگاه قرآن، نگاهی است وحیانی و نگاه خالق به مخلوق خویش، و نگاه روان شناسی، نگاهی است علمی در سطح توانایی های محدود بشری؛ الزاما نمی توان بین مفاهیم قرآنی و یافته ها و مفاهیم بشری رابطه برقرار نمود، این امر نتیجة مستقیم نگاه های متفاوت در این دو حوزه است. بنابراین، در این رساله نه صرفا قصد تخطئه یافته های بشری درکار بوده و نه قصد تحمیل آنها بر مفاهیم قرآنی؛ بلکه بررسی های انجام گرفته در این رساله کاملا بی طرفانه است. نتایج حاصل از بررسی های انجام گرفته در این دو حوزه به وضوح بیانگر این نکته است که هرچند روان شناسان در برخی از دست آوردهای خود، به دلیل حصر در زمان و مکان و محدود بودن امکانات گاه به بیراهه رفته اند، لیکن تاکنون توانسته اند به نتایج ارزشمندی در رابطه با شخصیت انسان دست یابند که شباهت زیادی با مفاهیم قرآنی موجود در این حوزه دارند. بررسی های انجام گرفته در حوزة معارف قرآنی نشان دهندة آن است که: الف: قرآن به شخصیت انسان و ابعاد مختلف آن مانند: روح، نفس، قلب، عقل و...توجه نموده است. ب: در قرآن تیپ ها و صفات شخصیتی مثبت و منفی در راستای انسان سازی ارائه گردیده و واکاوی شده اند. ج: در قرآن الگوسازی با شخصیت های مثبت به عنوان یکی از راهکارهای رشد شخصیت انسان ارائه گردیده و در مورد الگو پذیری از شخصیت های منفی هشدار داده شده است. د: قرآن توانایی های عالی انسان را درکانون توجه جدّی خود قرار داده و انسان کامل را محور هستی معرفی می نماید. از نظر قرآن انسان توانایی آن را دارد که از مرتبۀ وجودی فرشتگان پای را فراتر نهاده، با متصف گشتن به صفات الهی در راه کمال و قرب به خدا چنان پیش رود «فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی». (النجم/ 9)، که فرشته را یارای همراهی و همپایی با او نباشد. از این رو، برنامه ای منسجم و هماهنگ برای کمال انسان ارائه می نماید.

بازشناسی تفاسیر در حوزه روش شناسی، ضرورت اجتناب نا پذیر مطالعات جدید قرآنی می باشد. توجه به ابعاد مختلف روش شناسی تفسیر جهت دستیابی به روش صحیح تفسیر قرآن و نیز طبقه بندی تفاسیر بر مبنای معیارهای روش شناسانه الزامهای روش شناسی تفاسیر را بیش از پیش نمایان میسازد. در علم روش شناسی تفسیر، مقوله های مورد بحث بدین قرارند:1- چه راههایی برای شناخت قرآن وجود دارد؟ 2- تفسیر چه نوع شناختی است؟ 3- نسبت تفسیر با این گونه های شناخت چیست؟ در همین راستا محققان علوم قرآنی به تعریف گونه هایی از شناخت قرآن پرداخته اند؛ ترجمه ای، تفسیری، تأویلی، جری و تطبیق، بطنی، اشراقی، شهودی، تنزیلی، ابتدائی، مصداقی.این محققان اعتبار این گونه های شناخت را نیز مورد بررسی قرار داده و در نهایت تعریفی دقیق از اصول و قواعد تفسیر، ارائه نموده اند. عدم بکارگیری این تئوریهای روش شناسانه و در پیش گرفتن روشهائی متفاوت و گاه فاقد اعتبار، آنچنان باعث پیدایش اختلاف کلمات مفسران در بیان مفاهیم آیات قرآن گشته که ضرورت ارائه تفسیر صحیح قرآن در پرتو تئوریها و اصول و ضوابط دقیق و تعریف شده و ارزیابی دیگر تفاسیر بر اساس این ضوابط معین را آشکار مینماید. به همین منظور این پژوهش در راستای تجزیه و تحلیل روش تفسیری "اطیب البیان فی تفسیر القرآن" اثر آیه الله سید عبد الحسین طیب از مفسران معاصر تشیع که در 14 مجلد به نگارش درآمده، بر مبنای معیارها و تئوریهای روش شناسانه اقدام نموده و ضمن محک زدن آن با معیارها و تعاریف روش شناسانه و بررسی میزان ارائه روشی یکنواخت در سراسر تفسیر، به برخی آراء تفسیری این مفسر نیز اشاراتی مینماید. اهمیت این پژوهش در قابلیت سازی سنجش تفسیر "اطیب البیان" با استفاده از ملاکهای تعریف شده در علم روش شناسی تفسیر قرآن بوده تا میزان تعهد مفسر محترم به روش مورد نظر خویش و تغییر یا عدم تغییر آن را در سراسر این تفسیر نمایان سازد.

در چند دهه اخیر در سایه انتشار شمار قابل توجهی از ترجمه های فارسی قرآن کریم، مقوله «نقد ترجمه های قرآن» نیز به عنوان حوزه ای نوپا در پژوهش های علوم قرآنی شناخته شده که انتشار شمار فزاینده این دسته از آثار در قالب مقالات، کتب و پایان نامه های دانشگاهی خود گواهی گویا بر این مدعاست. بررسی این آثار مبیّن این واقعیت است که بخش قابل توجهی از آنها متأثر از یافته های نوین دانش زبان شناسی به موضوعاتی چون نقد نحوی، صرفی، واژگان، بلاغی، سبکی و گفتمانی اختصاص یافته است که در جای خود اهمیت و ارزش انکارناپذیر دارد. این مقاله بر آن است تا ضمن نقد برخی از معانی مندرج در کتب فرهنگ لغت، با رجوع به روایات تفسیری، به ارائه رویکردی پیشنهادی در خصوص معادل گزینی برخی از واژه های قرآنی برآید و در نهایت ترجمه های ارائه شده از برخی واژگان قرآنی را مورد نقد و بررسی قرار دهد. پر واضح است که در کنار پرداختن به این دسته از روایات، رجوع به فرهنگ های لغت عمومی و اختصاصی با هدف به تصویر کشیدن نسبت و جایگاه این دسته از روایات با فرهنگ های موجود اجتناب ناپذیر می نماید. به باور نویسندگان، این رویکرد پیشنهادی می تواند به عنوان رویکردی جدید در ترجمه و تفسیر آیات قرآن راه گشا باشد.

موضوع شخصیت از مهم ترین مباحث حوزه انسان شناسی است که در علوم مختلف انسانی و تربیتی از قبیل مدیریت، علوم سیاسى، تعلیم و تربیت و ... جایگاهی ویژه دارد. پیشینه این موضوع را باید در دانش روان شناسی جستجو نمود که گرایشی خاص با عنوان روان شناسی شخصیت به آن اختصاص یافته است. در این مقاله سعی شده با استفاده از منابع لغوی و آرای اندیشمندان اسلامی، مفهوم روح و نفس از دیدگاه قرآن و نیز جایگاه آنها در روان شناسی شخصیت بررسی شود.بررسی موضوعاتی چون چیستی روح و نفس، تفاوت روح و نفس، محدوده مفهوم روح و نفس در حوزه روان شناسی شخصیت و جایگاه نفس در بحث شخصیت به عنوان عامل وحدت رفتار انسان از مباحث این پژوهش است