جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصالت وجود، موجب تغییر و جابه‌جایی جایگاه مصادیق معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی می گردد. مقتضاى اصالت وجود آن است که وجود داراى فرد یا افرادى بوده و مابه‌ازای عینی داشته باشد و بر اساس اصالت وجود، نمى‌توان وجود را معقول ثانى فرض کرد که فرد خارجی ندارد. از سوی دیگر بنا بر اصالت وجود، صفات وجود از شئونِ حقیقت وجودند و مانند وجود عینیت و خارجیت خواهند داشت و ماهیات نیز تنها هویت مفهومی داشته و خارجیتی نخواهند داشت. در این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی بررسی و روشن شد که نه می‌توان ادعای جابه‌جایی همگی معقولات را پذیرفت و نه می‌توان مدعی عدم خارجیت وجود و صفات حقیقی وجود شد. بر اساس تأثیرات اصالت وجود بر نحوۀ وجود معقولات و باتوجه ‌به تبیین هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی از معقولات و نیز تفکیک صفات حقیقی وجود از دیگر معقولات، یافته‌های این مقاله به این نتیجه منجر شد که اصالت وجود موجب معقول اول بودن وجود و صفات حقیقی وجود با هر دو تبیین معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی از معقولات می‌گردد. ماهیات نیز با تبیین هستی‌شناختی، معقول ثانی فلسفی و با تبیین معرفت‌شناختی، معقول اول محسوب خواهند شد. عوارض ذاتی وجود، مفاهیم نسبی، اضافی و عدمی نیز بنا بر هر دو تبیین معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی معقول ثانی فلسفی خواهند بود. جابه‌جایی مصادیق معقولات نیز موجب می‌گردد تقسیم‌بندی جدیدی بر اساس اصالت وجود شکل بگیرد.

گاه انسان با بیماری یا رنج‌‌هایی مواجه می‌شود که خود او و اختیارش در آن دخیل نیست و مستقیم از جانب خداوند به او رسیده است. در این گونه موارد، که از آنها به آلام ابتدایی تعبیر می‌شود، از جانب خداوند آیا می‌بایست جبرانی برای این فرد صورت پذیرد؟ متکلمان اسلامی، در مبحث عوض به این موضوع پرداخته‌اند. نوشتار حاضر نخست با روش تحلیلی و تطبیقی ضمن تعریف عوض از دیدگاه برخی متکلمان شیعی و معتزلی، شرایط، حدود و اوصاف آن‌را بیان نمود. و در نهایت با توجه به نظرات کسانی که مسئلة عوض الهی را قبول دارند، به بررسی فراز‌های دعای پانزدهم صحیفة سجادیه پرداخته و ثابت کرده است که حضرت سجاد علیه السلام نیز در قالب دعا و مناجات، عوض الهی را مطرح نموده‌اند.‌

جایگاه والای ملائکه در عالم هستی مبرهن است .پژوهش حاضر با روش توصیفی وتحلیلی و با تعمق در آیات و روایات و با رجوع به تفسیر قیّم المیزان به تبیین حقیقت وکارکرد فرشتگان در نظام هستی ، می پردازد. هستی ملائکه و وجود حقیقی ومجرد آنان با توجه به آیات قرآن از مسلمات آیین اسلام و ادیان دیگر است و چیستی ملائکه با عنایت به اوصافی که در قرآن کریم مانند : مقرب بودن ، علم و عقل ، عصمت ، عبودیت ، اطاعت وکرامت آمده است ، تا حدودی مشخص میشود. با استفاده از تفسیر شریف المیزان کارکرد مشترک آنان مانند: سجده برآدم و وساطت در تدبیر امور اثبات میشود همچنین کارکرد مختص آنان مانند: نقش فرهنگی ملائکه به زعامت جبرئیل و نقش اقتصادی آنان به زعامت میکائیل و نقش اخروی آنان به زعامت عزرائیل و نقش حیاتی آنان به زعامت اسرافیل قابل استفاده است. نقش ملائکه در همراهی با پیامبران معلوم است و نقش آنان نسبت به مومنان با استماع دعای مومنان و استغفار و صلوات بر آنان و طلب رحمت و هدایت برای آنان و در نهایت تصدیق و نصرت آنان در صحنه پیکار در دنیا است و این یاری فرشتگان نسبت به مومنان حتی با استقبال در زمان احتضار و با سلام وبشارت به آنان در هنگام موت و خوش آمدگویی به بهشتیان در آخرت خواهد بود و اما نسبت به کفار لعن و عذاب در دنیا و آخرت دارند وبرآیند این پژوهش فهم عمیق مسأله تحقیق خواهد بود.

لیبرالیسم اخلاقی بر پایه جدایی ارزش‌های اخلاقی از واقعیت، استوار است و تأکید دارد که معیار ارزش ـ اخلاقی «خود فرد» است. در اخلاق لیبرالی، سعادت فرد وابسته به خود اوست و ارزش‌های اخلاقی معنای نسبی دارند. طبق نظر ملاصدرا، روند خلقت در قوس نزول بر پایه تجلی بوده و معلولات، عین‌الربط به علت‌اند و از مراتب تجلی علت، انتزاع می‌شوند. بر اساس نگرش عین‌الربطی وجود، اخلاق، فاعل محور، مطلق و تشکیکی است اما اخلاق لیبرالی فاعل محور و نسبی است. بر اساس فلسفه ملاصدرا، بین ارزش و واقعیت، عینیت حاکم است نه انفصال؛ فردگرایی مربوط به مرتبه وجودی فرد است و هر فرد ارزش‌های مرتبه وجودی خویش را آشکار می‌کند. هدف از پژوهش حاضر این است که با روش توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی و با تکیه بر نگرش وجود عین الربطی معلول، به نقد فردگرایی، نسبی‌گرایی و جدایی ارزش از واقعیت که سه شاخصه مهم اخلاق لیبرالی هستند، بپردازد.

با توجه به این که اهل کتاب مکلف بودند به آخرین پیامبر الهی ایمان بیاورند ولی ایمان نیاوردند ودر دین خود باقی ماندند . برخی اندیشمندان امامیه در مورد اهل نجات بودن پیروان اهل کتاب معتقدند که آنها اهل نجات خواهند بود چون به دین خود پایبندند وآنها جاهل قاصر هستند نه جاهل مقصر،تا جایی که دین حق را شناسایی نکردند.پس جاهل قاصر کسی است که از روی جهالت وتقصیر کاری شخصی وکوتاهی باشد که مورد عفو خدا قرار میگیرد.اما جاهل مقصرکسی است که دانسته وشناخته با حق عناد ورزد وآنان مستحق عقوبت خواهند بود.پس نجات یافته کسی است که در مقابل شناخت ودرک حقیقت درست گام بردارد وآن را بفهمدوبپذیرد وبه آن گردن نهد.وحقیقت دین همان حالت تسلیم در برابر حق است ودین خدا در طول تاریخ یکی بوده وآن دین واحد را قرآن، اسلام خوانده است .

رازقیت الهی و رابطه آن با تقدیر و تلاش انسان یکی از اصلی ترین چالشهای انسان در مساله میزان بهره مندی از نعمتهای الهی است که غالبا زاویه نگاه آدمی را در معرض آسیب قرار داده و از مسیر ناب توحید در استعانت و امید منحرف می سازد. این موضوع از طرفی با تقدیر الهی و از طرف دیگر با اسباب و تلاش و تدبیر انسان مرتبط است. درقرآن کریم آیات زیادی را می توان یافت که در رابطه با رازقیت خداوند و نقش انسان در کسب آن مطالبی را بیان کرده اند. این آیات از طرفی رزق را از جانب خداوند معرفی کرده اند و از طرف دیگر انسان را برای بدست آوردن روزی ترغیب نموده اند. این موضوع در روایات نیز بیان شده به نحوی که این تناقض ظاهری در آنها نیز مشهود است و اعتقاد به تقدیر در خصوص رزق و تلاش برای بدست آوردن آن در کنار هم دیده می شوند.در این مجال سعی خواهیم کرد تا جمع میان تدبیر و تقدیر را بیان نموده و شبهات مربوط به آن را بررسی کرده و پاسخ دهیم. البته میزان بهره مندی انسانها از نعمتهای الهی از سنن و قواعد دیگری همچون پاداش و کیفر تبعیت می کند که آنها نیز نیازمند بررسی و تذکر می باشد.

مسئله عشق از همان ابتدا مورد توجه فیلسوفان بوده است. از دیدگاه اغلب فلاسفه، عشق موجودات به سبب وجود آنها غریزی است. با مطالعه آراء دو فیلسوف نامی، سهروردی و ملاصدرا، درمی یابیم که عشق و حب و تاثیر آن در نفس، در مکتب فلسفی هریک دارای نکات خاصی است. سهروردی، مطابق با مبانی فلسفی خود تبیین می کند که انوار سافل با محبّت و اشتیاق نسبت به انوار عالی، درصدد رسیدن به کمال و رفع کاستی های رتبی خود هستند. آدمی نیز با ادراک حقایق به عالم نور گرایش پیدا کرده و به نورالانوار نزدیک میگردد؛ زیرا محبّت ثمره معرفت است و هر چه محبّت به حق تعالی بیشتر شود، تقرّب به خدا و نهایتاً وصول به کمال وجود آسان تر می شود. اما ملاصدرا آن را دارای حقیقتی کلی می داندکه دارای ویژگی های خاص خودش است. با اثبات محبّت برای تمامی کائنات، بر این باور است که هر انسانی به اندازه بهره مندی از محبّت به کمال نائل می شود. از این رو، هر متحرّکی به اندازه هستی خود و بر اساس محبّت، به سمتِ کمال حرکت می کند. با وجود تفاوت هایی در شرح و بسط مقوله عشق و حب در تکامل نفس، هر دو معتقدند که بدون وجود و حضور عشق و حب، تکامل انسان امری محال است. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و رایانه ای صورت گرفته است.

حدوث و قدم در فلسفه و کلام بدین معنا است که چیزی نبوده؛ سپس به وجود آمده است. از دیر بار تاکنون در رابطه با حدوث و قدم فلاسفه و متکلمین نظریات گوناگونی را ارائه کرده‌اند. میرداماد و ملاصدرا جزو فیلسوفانی است که در حل این معضل کوشیده‌اند. میرداماد سعی در اثبات حدوث دهری عالم داشته است؛ از نظر او دهر به معنای وعائی بین عالم سرمد و زمان می‌باشد. میرداماد برای تبیین و توضیح حدوث دهری عالم مراتب هستی را ازباری تعالی تا ممکنات به سه مرتبه تقسیم می‌کند و معتقد است که عالم مسبوق به وعاءِ دهر بوده و حادث به حدوث دهری است.از مجموعه گفتارهای میرداماد چنین بر می‌آید که حدوث دهری مسبوقیت حادث است به عدم صریح دهری که تقدم دارد بر وجود آن در خود جهان واقع و متن اعیان خارج؛ و ذاتاً از سنخ اندازه و کمیّت بیرون است، نمی‌شود در آن آغاز و انجامی یافت، گذشته و اکنون و آینده ندارد، پس اگر موجودی باشد که عدم پیشین آن عدم صریح دهری باشد، این موجود از جمله حوادث دهریه است.ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی می‌داند و از این نظر بافلاسفه هم‌عقیده است. تلقی وی این است که حدوث عالم، تدریجی و نه دفعی صورت می‌گیرد؛ از نظر وی جهان در حال حدوث و زوال تدریجی است.صدرالمتألهین می‌گوید که مرجح حدوث عالم، ذاتی است، در این بیان بحث کل عالم مطرح نیست، بلکه بحث هر کدام از اجزاء عالم جدا جدا مطرح است. از نظر ایشان آنچه که حادث است همه عالم است و در عالم آنچه که وجود دارد اجزاء عالم است؛ کل، حکم مستقلی ندارد.

موضوع تاثیر علم النفس ملاصدرا بر معاد شناسی در حکمت متعالیه، در حول محور نفس و ارتباط نفس با معاد می چرخد. بدین معنا که از نظر ملاصدرا غیر از اعضا و جوارح و ابدان مادی، امر دیگری در باطن انسانهاست که منشأ احساسات و ادراکات و فعل و انفعالات ارادی و غیر آنهاست و آن همان نفس ناطقه آدمی است. و این امر مسلم است که منشأ ادراکات و احساسات در تمام موجودات یکسان نیست و روشن است که هر یک از موجودات آثار خاصی دارند که موجب امتیاز آنها از یکدیگر می شود. این نفس بعد از مفارقت از بدن عنصری، همیشه خیال بدن دنیوی خود را می نماید و در روز قیامت همین که خیال بدن خود را نمود، بدنی مطابق بدن دنیوی از نفس صادر می شود و نفس با چنین بدنی در معاد محشور خواهد شد. روش تحقیق در این رساله، روش توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای است نتایج حاصل از این تحقیق، بدین قرار است. الف: بر پایه وجود شناسی ملاصدرا، هستی بر سه بخش تقسیم می شود: وجود مادی، وجود مجرد خیالی و وجود مجرد عقلی. ب: درهستی شناختی ملاصدرا، هر موجود در یک مرتبه از مراتب هستی قرار می گیرد وتعین وتشخص پیدا می کند، در این میان تنها نفس است که در جایگاه و مرتبه مشخص و ثابتی باقی نمی ماند. هرچند در اولین طلیعه وجود، در ماده جسمانی ظاهر می شود، ولی بر اثر حرکت جوهری و اشتداد وجودی، به مرتبه حیوانی وشأن ادراکی نائل می گردد و وارد مرتبه وجود خیالی و جهان مثالی می شود. ج: از دیدگاه ملاصدرا، معاد جسمانی امری مسلم است. زیرا بنابر برهان های عقلی و با توجه به تجرد قوه خیال، شخص محشور در روز قیامت، همان انسان موجود در همین دنیاست. د: از نظر ملاصدرا بهشت و جهنم مراتب وجودی انسان است بهشت هر کسی، عالم اختصاصی خود اوست و درجات بهشت و درجات جهنم چیزی جز درجات وجودی انسان که در همین دنیا تحصیل کرده، نیست.

الف)چکیده: مسئله‌ی حدوث و قدم عالم، از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائلی است که ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. پیشینه‌ی این بحث را در ادیان الهی، اسفار و آیات مربوط به آفرینش و در ادیان غیر الهی در اسطوره‌ها و افسانه‌‌های مربوط به خلقت و در بین فلاسفه ما قبل سقراط، که غالباً پیش فرض ازلیت و دوام عالم را داشته‌اند و نیز در نزد دیگر فلاسفه می‌توان یافت. به عقیده‌ی میرداماد، همه‌ی موجودات ممکن که مخلوق باری تعالی هستند، در عالم دهر موجودند؛ اعم از اینکه مادی باشند یا مجرد. به تعبیر دیگر تنها موجودی که از عالم دهر خارج است، خداوند یکتاست که سرمدی است. وی برای نکته بارها پای می‌فشارد که موجودات مادی و زمانمندند، در عین حال که در زمان موجودند، در دهر نیز حاضرند. به عقیده‌ی ملاصدرا، عالم با همه‌ی آن چه در آن است، حادث ذاتی است؛ زیرا هر آن چه در آن یافت شود، وجودش مسبوق به عدم زمانی است.کلمات کلیدی: عالم حادث، عالم قدیم، حدوث دهری، حدوث ذاتی، میرداماد، ملاصدرا