جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجه جامعه‌ی جهانی به آثار مخرب علم مدرن در کنار سلطه و نفوذ علم مدرن در نظام‌های آموزشی و حکومتی، موجب شده تا برخی اندیشمندان به فکر لزوم برون‌رفت از وضع موجود بیفتند. سیدحسین نصر و پاول فایرابند با وجود تفاوت حوزه‌ی پژوهشی‌شان متفقا علم مدرن را نقد کرده و تصویری از جامعه‌ علمی آرمانی رسم کرده‌اند. استراتژی نصر، احیای علوم رایج در دوران قبل از علم مدرن است. علومی که منافع مادی‌شان در هماهنگی با کل طبیعت بوده، نیازهای معنوی انسان را نیز برآورده می‌کردند. اما فایرابند معتقد است باید از آنچه مایه‌ی سرسپردگی به علم مدرن است، عبور کنیم و به سمت تشکیل جامعه‌ای برویم که در آن نه تنها علم، بلکه هیچ ایدئولوژی دیگری دارای جایگاه برتر نیست. در این مقاله با مروری بر آراء ایشان در باب جامعه‌ی علمی آرمانی، تفاوت‌های ایشان تحلیل شده و در نهایت آراءشان با رویکرد کاربردی ارزیابی شده ‌است.

اولویت‌گذاری پژوهش و فناوری، بخشی از فرآیند تدوین استراتژی‌ علم و فناوری است که در آن، با هدف ارتقای جایگاه کشور، از حیث شاخص‌های توسعة‌ علم و فناوری، دستیابی به اهداف کلان ملی، ایجاد مزیت‌های رقابتی جدید یا استفاده از فرصت‌ها و مزیت‌های موجود در رقابت‌های بین‌المللی، حوزه‌های تمرکز (اولویت‌ها) شناسایی و تعیین می‌شود. در سال‌های اخیر، چگونگی و روش تعیین اولویت‌های تحقیقاتی و فناوری و انتخاب حوزه‌های تمرکز برای سرمایه‌‌گذاری، از دغدغه‌های مشترک تدوین‌کنندگان استراتژی علم و فناوری بیشتر کشورها بوده است. طراحی الگویی برای اولویت‌گذاری پژوهش و فناوری برای ایران، در جایگاه کشوری در حال توسعه، برای انتخاب بهینة حوزه‌های تمرکز اهمیت فراوانی دارد. در مقالة حاضر، با استفاده از دانش انباشته شدة کشور، در حوزة تدوین استراتژی‌ علم و فناوری و با بهره‌گیری از نظرهای خبرگان این حوزه و با نگاهی به تجربه‌های دیگر کشورها، الگویی برای تعیین اولویت‌های پژوهش و فناوری در کشور پیشنهاد شده است. این الگو هم به حوزه‌های جدید علم و فناوری و هم به مسائل و چالش‌های جاری کشور، در تعیین اولویت‌های پژوهش و فناوری توجه کرده است.

در این مقاله ابتدا به مباحث مبنایی شناخت علم و فناوری پرداخته و با استفاده از رهیافتی فلسفی تحلیلی نشان داده شده که الگوی توسعه‌ی علم و فنا‌وری به دو دلیل عمده می‌تواند به صفت اسلامی ـ ایرانی وصف شود. سپس بر مبنای این مقدمات استدلال می‌شود که نظام ملی نوآوری برای پوشش دادن به مفهوم الگوی اسلامی ـ ایرانی توسعه‌ی علم و فناوری کافی نیست و به‌کار بردن مفهوم نظام سپهر/ زمینه می‌تواند تحلیل جامع‌تری در این زمینه به ارمغان بیاورد. در قسمت دوم مقاله، به اهمیت سیاست علمی در برابر روش تحقیق پرداخته ‌شده و انگیزه‌ی عنایت به الگوی اسلامی ـ ایرانی توسعه‌ی علم و فناوری مورد بحث قرار گرفته و راهبردهایی برای رسیدن به الگوی اسلامی ـ ایرانی توسعه‌ی علم و فناوری ارایه شده است که استفاده از این راهبردها می‌تواند به تدریج الگوی مورد بحث را شکل دهد. ایده‌های اولیه‌ی این راهبردها در گفت‌ وگو با صاحب‌نظران به دست آمده و سپس این ایده‌ها در جلسات متعدد ذهن‌انگیزی با حضور کارشناسان سیاست علم و فن‌آوری منقّح، منسجم و هماهنگ شده است.

نویسنده ضمن اشاره به ضرورت و اهمیت تامل فلسفی-انتقادی در باب تکنولوژی در شرایط فکری-فرهنگی ایران معاصر،به دو سنت مهندسی و سنت انسان گرایانه و ترسیم مختصات آن می پردازد.تحلیل و نفادی مباحث و نوآوری های جوزف پیت در فلسفه تکنولوژی و نگاهی کتابشناختی به ادبیات و پیشینه فلسفه تکنولوژی در زبان فارسی از دیگر محورهای مهم این نوشتار است