جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه ولایت فقیه در حوزه معرفت اسلامی، از منظرهای مختلف کلامی، فلسفی، فقهی،اخلاقی و عرفانی، قابل تبیین است. اما نظر به اینکه ولایت فقیه از جمله مباحثی است که اختصاص به یک حوزه خاص نداشته و در آن دانش‌های کلام، فلسفه، فقه، اخلاق و عرفان در هم آمیخته و به نوعی هم پوشانی دارند و موضوعی چند وجهی و بین رشته‌ای به شمار می‌آید، نگاه به ولایت فقیه به عنوان یک مسأله کلامی، فلسفی، فقهی یا اخلاقی و عرفانی صرف، نمی‌تواند ما را به تبیین جامعی از این نظریه که همه ابعاد آن را مورد توجه قرار بدهد، رهنمون سازد. در پژوهش حاضر در پاسخ به تبیین نظریه ولایت فقیه، تلاش شده تا با بررسی سه مسأله؛ ضرورت حکومت اسلامی، ویژگی‌های حاکم اسلامی و مشروعیت حکومت اسلامی، به عنوان مسایل محوری نظریه ولایت فقیه، تبیین‌های ارایه شده در مورد نظریه ولایت فقیه، مورد ارزیابی قرار گرفته و کاستی‌های آنها مشخص گردد، تا ضرورت ارایه تبیین جامعی از نظریه ولایت فقیه مبتنی بر منظومه معرفت اسلامی آشکار گردد که در آن هم جایگاه مناسب این موضوع بنیادی و کلیدی، نظام سیاسی اسلام، به درستی ترسیم شده و هم زمینه تلائم بیشتر دیدگاهها و برطرف شدن بسیاری از اختلاف‌های نظری فراهم شود و در این راستا ضرورت حکومت اسلامی، در محورهای هفتگانه؛ حکومت اسلامی و توحید عملی، لطف و حکمت الهی، حاکمیت، جامعیت، نظام‌مندی و ارزشمداری و اخلاق محوری اسلام و تحقق عملی فقه، تبیین گردیده است و در سایه چنین تبیینی روشن خواهد شد که ولایت فقیه از این منظر از چنان جایگاه بلندی در منظومه معرفت دینی برخوردار است که ضرورت و مشروعیت آن، از ضرورت استمرار ولایت الهی و تحقق توحید عملی و ایجاب لطف و حکمت الهی، سر چشمه گرفته و تحقق بخش حاکمیت و جامعیت و نظام‌مندی و ارزش مداری اسلام در عصر غیبت و تحقق عملی فقه است، بر این اساس، نمی‌توان بدون در نظر گرفتن منظومه معرفت اسلامی به تبیین جامعی از آن دست یافت.

کتاب حاضر، با موضوع مباحث توصیفی و پاسخ‌گویی به شبهات به رشته تحریر درآمده است و ضمن طرح مباحث توصیفی پساسکولاریسم و بررسی و نقد اصول و مبانی آن، به روند این جریان فکری در جمهوری اسلامی ایران نیز پرداخته است. کتاب در چهار بخش تدوین شده: بخش اول به تعریف مفهوم سکولاریسم و پساسکولاریسم می‌پردازد در فصل دوم اصول و مؤلفه‌های پساسکولاریسم مورد بحث قرار می‌گیرد و در بخش سوم به نقد اصول فکری پساسکولاریسم می‌پردازد و در پایان نقد تبیین اجتماعی پساسکولاریسم از دین را واکاوی می‌نماید.

در بحث ساختارهای نظام اسلامی سه محورِ عناصر نظام اسلامی ، مرزهای نظام اسلامی و شبکه قدرت، تبیین شده و به کارویژه های نظام اسلامی نیز با ترسیم حوزه اختیارات ولی فقیه اشاره شده است. به طور کلی از دیدگاه آیهالله جوادی آملی، ساختار حکومت اسلامی بر اساس نظام امامت و ولایت استوار می باشد و در عصر غیبت، فقیه جامع شرایط به عنوان نزدیک ترین فرد به امام معصوم7، رهبری و ولایت امر را برعهده دارد. حقیقت چنین حاکمیتی، حاکمیت وحی و قانون الهی در عصر حضور و ولایت فقاهت و عدالت در عصر غیبت خواهد بود. مشروعیت چنین حکومتی بر اساس نصب و اذن الهی می باشد و مردم، هر چند نقشی در مشروعیت بخشیدن به حکومت اسلامی ندارند، اما برپایی و تشکیل حکومت اسلامی، نیازمند همراهی و پذیرش مردم است. ازاین رو، اسلامیت نظام اسلامی به مقام ثبوت و جمهوریت آن به مقام اثبات باز می گردد. در این نوشتار، این مساله از منظر آیه الله جوادی آملی، با بهره گیری از مدل تحلیل سیستمی ترسیم گردیده است.

پژوهش حاضر به تحلیل اندیشه سیاسی حضرت آیت الله جوادی آملی بر اساس نظریه بحران پرداخته است و در صددپاسخگویی به این سوال محوریاست که اندیشه سیاسی حضرت آیت الله جوادی آملی چیستو در پاسخ به چه مشکلات و معضلاتی مطرح شده است ؟ و بر این فرضیه استوار است , که اندیشه سیاسی حضرت آیت الله جوادی آملی در پاسخ به بحرانهای پنجگانه معرفت شناختی , انسان شناختی , بحران در قوانین بشری , بحران معنویت و اخلاق و بحران سیاسی ـ اجتماعی دنیای امروز که بر آمده از تفکر مادی است , مطرح شده و ایشان با طرحسیاست متعالیه بر اساس حکمت متعالیه به تبیین اندیشه سیاسی پرداخته است.بدین منظور پس از تبیین زمینه های فکری و عینی تکوین اندیشه و شخصیت سیاسی ایشان در فصل اول , در چهار فصل , پاسخ چهار سوال فرعی را پیگیری نمودیم .که برخی از یافته ها و نتایج پژوهش از این قرار است ؛1- در پاسخ به سوال از مشکلات و بحران های دنیای امروز که برپایه تفکر مادی استوار است , از دیدگاه ایشان, پنج بحران ؛ معرفت شناختی , انسان شناختی , بحران در قوانین بشری , بحران معنویت و اخلاق و بحران سیاسی ـ اجتماعی را برشمردیم که از این میان , بحران معرفت شناختی و انسان شناختی , نقش محوری داشته و زمینه ساز ظهور سایر بحران ها می باشند.2- در پی جوییریشه و علل بروز این بحران ها از نظرایشان , روشن شد که بحران های پنج گانه ریشه در حاکمیت اندیشه های سکولاریستی و اندیشه های اومانیستی دارند .3- در ترسیم نظام سیاسی مطلوب از نظر ایشان که بر پایه انسان شناسی متعالی و نظام امامت و ولایت استوار است . از مدل تحلیل سیستمی بهره گرفتیم و در دو بخش ساختارها و کارویژه های نظام سیاسی مطلوب به تبیین آن پرداختیم . در بخش ساختارهای نظام اسلامی به سه محور,عناصر نظام اسلامی , مرزهای نظام اسلامی و شبکه قدرت در نظام اسلامی اشاره نمودیم و در بخش کارویژه های نظام اسلامی سه محور ,مرکز تصمیم گیرینظام اسلامی و دامنه قدرت نظام اسلامی و جریان قدرت در نظام اسلامی را از نظر ایشان تبیین نمودیم .4- شیوه انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب نقطه پایانی تحلیل اندیشه سیاسی ایشان بود که روشن شد که ایشان از میان شیوه های انتقال , به هر دو شیوه اصلاحی و انقلابی نظر داشتهو تحقق مدینه فاضله اسلامی را در سایه تحول درونی انسان در سایه انسان شناسی و تهذیب روح و اخلاق و تلاش برای فراهم نمودن شرایط تحقق آن امکان پذیر می دانند .