جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سلفی‌گری و ظاهر‌گرایی یکی از جریان‌های تاثیر گذار جامعه اسلامی در عصر حاضر است. سفر الحوالی نیز با تاثیرپذیری از این اندیشه، به بیان دیدگاه‌های خود پرداخته است. او در باب توحید، توحید را به سه قسم ربوبی، الوهی و صفاتی تقسیم می‌کند. دیدگاه او در باب توحید ربوبی این است که این توحید مطلوب بالذات نیست بلکه بخاطر توحید الوهی از این قسم بحث می‌کنیم. او در مورد توحید الوهی می‌گوید، مهمترین چیزی که تمامی انبیا برای مردم آورده‌اند، توحید الوهی است و توحید الوهی متضمن توحید ربوبی نیز هست. در مورد اسما و صفات خداوند، دیدگاهی ظاهر‌گرایی و عدم تاویل را اختیار کرده است. بیشترین اختلافی که در این باب با وی داریم، بر سر نظری است که او در مورد صفات خبری دارد. او با طرح نظریه بلاکیف، این نظریه را انتخاب کرده است و با اینکه لازمه این نظر، تشبیه خداوند به انسان است، هرگونه مشابهت خدا به خلق را انکار کرده است. همچنین او تمامی صفات الهی اعم از صفات ذاتی و فعلی را قدیم می داند. مهمترین دیدگاه سفر الحوالی در مورد نبوت این است که راه اثبات صدق انبیا، فقط در معجزه خلاصه نمی‌شود و می‌توان از قرائن و سیره پیامبر9 برای اثبات صدق و راستگویی او استفاده کرد. او به عنوان یک اندیشمند سلفی، مواضع و دلایل این جریان را معرفی و دلایلی را در اثبات مدعای خود می‌آورد. از جمله اندیشه‌های حائز اهمیت او در این قسم، اندیشه‌های ضد تاویلی و ظاهر گرایی اوست که به اثبات آنها پرداخته است. دیدگاهی که وی در مورد جهاد اتخاذ کرده است، دیدگاهی کاملا افراطی بوده که همین امر موجب شد تا دورانی را در زندان سعودی بگذراند. در مجموع می توان گفت که سفر الحوالی، عالمی افراطی با اندیشه های تمام عیار سلفی و با رویکردی جهادی است که توانسته است بر برخی از جریان‌های سلفیه، تاثیرگذار باشد.

هر یک از اضلاع سه گانه مثلث نظریه علمای ابرار، ارکان سه گانه نص، علم و عصمت را در باور به امامت ائمه اهل البیت ع تحت الشعاع قرار می دهد. القاء تطوّر شگرف در گزاره های باور تشیّع به امامت در طول تاریخ، مهمترین هدف این نظریه است. تردید در وجود نصّ بر امامت امامان اثناعشر، اکتسابی دانستن علم امام و انکار عصمت امامان در میان تشیّع اعتدالی و مورد تأیید ائمه اهل بیت ع در عصر حضور و انگاره غالیانه باور به این سه اصل در آن دوران، لبّ لباب این نظریه است و بر این اساس اعتقاد به امامت سیر تکاملی خویش را پیموده و در قرون چهارم و پنجم، شاکله امروزین را یافته و رفته رفته، فربه تر شده و از «علمای ابرار» به «ائمه معصومین» تغییر ماهیت یافته است. این تحقیق، به بررسی آرای و اندیشه های اعتقادی اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع در مسأله امامت پرداخته و وجود باور به نص بر امامت اهل بیت ع، علم الهی و لدنیّ امامان و اعتقاد به عصمت ایشان در عصر حضور از دریچه نگرش ایشان مورد مداقه قرار گرفته و در سه فصل سامان یافته است. تأکید بر اصحاب اجماع و بررسی آرای ایشان از دو حیث اهمیت دارد. نخست آن که آنان مورد تأیید ائمه اهل بیت ع بوده اند و دست یابی به عقاید ایشان در امامت، تا حد زیادی کاشف تأیید عقیده صحیح در آن باب از سوی امامان:خواهد بود. دوم اینکه اصحاب اجماع به دلیل مقبولیت عمومی در جامعه، به خوبی شایستگی نمایندگی از طیف شیعیان عصر حضور را داشتند و بررسی آرای آن قابلیت تعمیم به عموم جامعه شیعی عصر حضور را خواهد داشت. به رغم تصور اندیشمندان معاصر، شیعیان عصر حضور به ویژه اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، بر وجود نصّ بر امامت از سوی خداوند و پیامبر اکرم ص و ائمه پیشین ع باور داشته و آن را بهترین دستاویز تمسّک و اطاعت از امامان می دانستند. اصحاب اجماع، علاوه بر باور به گستردگی علم ائمه ع، در عین باور به بشر بودن ایشان، آنان را محدَّث و دارای ارتباط با منبع علم الهی دانسته، علم ایشان را در حال افزایش می دانستند. اصحاب اجماع نیز مانند بسیاری از اصحاب امامان: در عصر حضور، بر عصمت ائمه ع از گناه، خطا و اشتباه باور داشته و استدلالات عقلی و نقلی اقامه می کردند و برای فهم و القاء عصمت، بر اساس آموخته های خویش از اهل بیت ع، به آیات متعددی از قرآن کریم استناد می کردند. ارکان سه گانه نص، علم و عصمت در باور به امامت ائمه اهل بیت ع در میان اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، استوار و پذیرفته شده بوده، عدم باور برخی از شیعیان به این ارکان، از تقصیر آنان در این مسأله حکایت دارد. بدون آن که شائبه غلو در اصحاب اجماع وجود داشته باشد، ایشان نمایندگی اعتقادی جامعه شیعی عصر حضور در اعتقاد به امامت را با رعایت این سه رکن داشته اند.

مسئله حیات برزخی و سماع موتی، از مباحث مهم و پرمناقشه اعتقادی در میان عالمان ماتریدیه و سلفیه است. در این جستار، با استفاده از منابع کلامی آنها این آموزه را بررسی می‌کنیم. ماتریدیان، زنده‌بودن اولیای الاهی را در برزخْ عنصری، و تصرف صالحان در هستی را به اذن خدا مشروع می‌دانند. آنها بر آگاهی رسول ‌خدا k از اوضاع امت در برزخ تأکید می‌کنند، و به طلب کمک از مردگان و ارتباطشان با اهل دنیا و سماع موتی اذعان دارند؛ اما سلفیان با ابطال حیات عنصری رسول‌ خدا k و صالحان، حیات جسمانی‌شان را منحصر در زمان پرسش فرشتگان، و عرضه اعمال امت برای پیامبر k و دیگران به وسیله ملائکه می‌دانند. متکلمان سلفی با رد درخواست حاجت از پیامبر k در برزخ، وقوع کرامت از صالحان را فعل الاهی می‌دانند، با این حال، طلب کمک از آنها در کارهای نامتعارف را در حال ممات شرک می‌دانند. ابن‌تیمیه با اعتقاد به سماع موتی و ارتباط برزخیان با زائران، کمک‌‌خواستن را عملی شرک‌آمیز می‌داند؛ ولی اغلب سلفیان، ارتباط مردگان با اهل دنیا و سماع موتی را انکار کرده‌اند.

سپاه صحابه و لشکر جهنگوی از گروه‌های تکفیری پاکستان هستند که رویکرد خصمانه‌ای به مخالفان خود دارند و در دو سه دهه فعالیت آنان، شاهد جرم و جنایت زیادی از آنان در پاکستان هستیم. این گروه‌ها با حمایت مالی برخی از دول خلیج فارس، همچون عربستان و امارات متحده عربی، با راه انداختن جنگ‌های نیابتی، تلاش در پیشبرد اهداف شوم غرب در منطقه می‌کنند. همواره گزارش‌های متعددی از فعالیت‌های افراطی تکفیری آنان، متن رسانه‌های خبری می‌گردد. این نوشتار در آغاز به بررسی تاریخ پیدایش، افکار و عقاید، جنایات، حامیان مالی و سیاسی گروه، و در نهایت به بررسی اجمالی از گروه منشعب شده از آن، به نام «لشگر جهنگوی» پرداخته می‌شود.

در کتاب حاضر، جریان سلفی‌گری اخوان المسلمین معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا پیش‌زمینه‌های گسترش سلفی‌گری در مصر بیان شده و تأسیس جمعیت اخوان المسلمین بررسی شده است. تاریخچه این جمعیت، اندیشه‌ها و اعتقادات آنان و نشانه‌های سلفی بودن اخوان المسلمین در ادامه عنوان شده است. سپس شیعه، تصوف، زیارت قبور، توسل، فقه و ... از نگاه اخوان المسلمین بررسی شده است. در نهایت نیز گسترش این جمعیت در ایران، یمن، تونس، اردن و سایر کشورها مطرح شده است.

در کتاب حاضر، جریان سلفی زیدی معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا تاریخ پیدایش سلفی‌گری در زیدیه بیان شده و ابن الوزیر، مؤسس سلفیه زیدی معرفی شده است. سپس گسترش جریان سلفی – زیدی در سدۀ یازدهم بررسی شده و دیدگاه‌های سلفی صنعانی مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه شکوفایی جریان زیدی – سلفی و آمیختگی آن با وهابیت در قرن سیزدهم و چهاردهم واکاوی شده و در نهایت عقاید و افکار این جریان تحلیل و بررسی شده است.

در کتاب حاضر، جریان سلفی‌گری دیوبندیه معرفی شده است. این اثر از مجموعه «سلسله مباحث جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر» است که توسط مؤسسۀ دارالاعلام لمدرسة اهل البیت (ع) با اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با هدف سلفی‌پژوهی و وهابیت‌شناسی تهیه شده است. ابتدا پیش‌زمینه‌های تفکر دیوبندی بیان شده و در خصوص تقابل سرهندی با صوفیان و شیعیان توضیح داده شده است. سپس تأثیر مدرسه سرهندی، مدرسه شاه‌ولی‌الله دهلوی، انقلاب مردم هند علیه بریتانیا و تأسیس مدرسه دارالعلوم دیوبند مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه اندیشه‌های دیوبندیه، گرایش‌های فکری و تفکرات دیوبندی‌ها عنوان شده است. در نهایت تقابل دیوبندیه با اهل حدیث، بریلویه، وهابیت و شیعه بیان شده است.

سیره حضرت علی (ع) ، به عنوان جانشین پیامبر (ص) و امام امت اسلامی، معیار و مبنای اسلام در پیش‌گیری از وقوع فساد و تخلف است. بر این اساس، در این نوشتار ابتدا به روش‌های پیش‌گیری آن حضرت از فساد، مانند دادن بینش و آگاهی، تبیین منطقی و مستدل آموزه‌های دینی، ترسیم الگوهای دینی، ترویج رفتاری و عملی ارزش‌های دینی، تبیین عوامل تربیت صحیح، موعظه، نصیحت و نظارت پرداخته شده و سپس شیوه‌های مقابله آن حضرت با فساد در دو روش گفتاری و رفتاری از قبیل، تذکر، سرزنش و توبیخ، تهدید، تغییر محل جغرافیایی خدمت، اجرای حدود الاهی و امثال آن، بررسی شده است. با توجه به اینکه فساد و تخلف سبب بی‌عدالتی، غارت بیت‌المال و ناامنی در جامعه می‌شود، روش‌شناسی و شیوه‌های مقابله حضرت علی (ع) با فساد و ریشه‌کن‌کردن این پدیده خطرناک بسیار ضروری است.