جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خیال از دو جنبه هستی شناسانه و معرفت شناسانه، حائز اهمیت است. مکتب فکری اهل مشاء، فاقد بررسی هستی شناسانه آن به معنای اعتقاد به عالم خیال به عنوان یکی از عوالم هستی است. پس از طرح نظریه عالم خیال توسط سهروردی بر اساس عقاید حکمای ایران باستان و نظریات فرزانگان یونان، در فلسفه اسلامی با مخالفت عده ای از فلاسفه و نقد آن و موافقت و پذیرش آن توسط عده ای دیگر از فلاسفه، مواجه شد و از حکمت اشراق وارد هستی شناسی حکمت متعالیه گردید.شیخ اشراق و صدرالمتألهین در بررسی هر دو جنبه هستی شناسانه و معرفت شنناسانه خیال، مشترک هستند. ایشان هر دو، عوالم هستی را متناظر مراتب ادراک دانسته و ادراک خیالی را در ارتباط با عالم خیال توجیه میکنند.

«فیلون اسکندرانی» را می‌توان اولین فیلسوفی برشمرد که تلاش کرد، تا دین و فلسفه را بدون اینکه یکی را رد و دیگری را اثبات نماید با یکدیگر بیامیزد. این رساله در پی آن است که ترجمه‌ای روان و وفادار به متن، از سه بخش کتاب «Philo: Foundations of Religious Philosophy in Judaism, Christianity, and Islam» نوشته‌ی H. A. Wolfson، پژوهشگر و فیلون‌شناس معاصر، ارائه نماید. وی در این سه بخش ضمن معرفی آراء و اندیشه‌های فیلون پیرامون «معرفت و نبوت»، «براهین وجود خداوند» و «شناخت ناپذیری خداوند و گزاره هایمربوط به خداوند»، به بیان تأثیرات اندیشه فیلون در فلاسفه یهودی، مسیحی و مسلمان پس از خود پرداخته است. در این پژوهش ضمن ترجمه بخشی از کتاب، به معرفی فیلون، اندیشه و آثار وی پرداخته و شمائی کلی از بخش ترجمه شده اثر، نویسنده و آثار او ترسیم شده است.کلید واژه:فیلون، شناخت ناپذیری، براهین وجود، معرفت، نبوت، خداوند

این مقاله اظهارات افلاطونی مشهور، لئون روبن را مبنی بر این که افلاطون میان نفس و تعلیمیات نوعی قرابت نزدیک به وحدت می دیده است، تایید و اثبات می کند. بدین معنی که منظور افلاطون از تعلیمیات و نفس سریان یافته در سر تا سر عالم صیرورت یک چیز بوده است؛ درست همان گونه که وی مثل را همان اعداد می پنداشته است. پس چنانکه در یکی پنداشتن مثل و اعداد هیچ گونه استبعادی به ذهن صاحب نظران نرسیده است، این جا نیز طرح چنین استبعادی منطقی به نظر نمی رسد؛ زیرا هر دو در راستای اندیشه ای واحد و مبتنی بر نفوذ آموزه های فیثاغوری در تفکر افلاطون است. به ویژه اگر در نظر داشته باشیم که حیثیت بهره مندی، که گاه از آن با نان نظم و تناسب های ریاضی و گاهی دیگر با نام نفس یاد می شود، نمی تواند دو حیثیت باشد؛ زیرا که در آن صورت با هدف او که تبیین «وحدت در کثرت» در چارچوب نظریه بهره مندی است، ناسازگار شود. در ضمن مباحث نیز خواهیم دانست که تعلیمیات، اموری جدا از عالم محسوسات و از عالم مثل نیستند. روش کار عمدتا بر مبنای استفاده از تعالیم مشهور افلاطون، از جمله نظریه اعداد مثالی، نظریه بهره مندی، جایگاه نفس در نظام هستی، موقعیت امور میانه یا تعلیمیات در نظام هستی و وحدت گرایی افلاطون بوده است. در عین حال از عبارات افلاطونی و برخی مفسران قدیم و جدید برجسته نیز در تایید مطلب استفاده شده است.

طرح نظریه‌های گونه گون در تعیین نسبت عقل و وحی در اندیشه فیلسوف بر جسته ایهمچون ابو نصر فارابی، موسس فلسفه اسلامی، در مقایسه با دیگر اندیشمندان، موجب ابهام، تداخل و تعارض آراء گردیده و ضرورت پژوهشی عمیق توأم با تبیین نظریه صحیح (یگانگی عقل و وحی از نظر فارابی) و اشکالات سایر نظریات را که شمّه ای از موضوع این رساله است، هویدا می‌گرداند. بر این پایه، نگارنده این رساله کوشیده است نخست با تشریح ابعاد مختلف نگاه فارابی در مورد عقل و وحی و بررسی و تحلیل هر یک، به بررسی ابعاد مختلف نسبت عقل و وحی جهت تحصیل نظریه ای صحیح (یگانگی عقل و وحی) در تشخیص این ارتباط بپردازد و از رهگذر نقد مستدل فرضیه باطل، زمینه پذیرش تفسیر برگزیده را به نحو منطقی فراهم آورد که بر این مبنا، یافته اساسی این پژوهش آن است که به علت یگانگی حقیقت، اختلاف «عقل» و «وحی» اختلافی ظاهری است و هر دو به یک حقیقت رهنمون می گردند. از این رو، در بخش اول طی سه فصل به بررسی و تبیین «عقل» در فلسفه فارابی پرداخته و در بخش دوم معناشناسی و تبیین فلسفی «وحی» از منظر وی را در سه فصل پی گرفته و در نهایت در بخش سوم به بررسی نسبت «عقل» و «وحی» در دو فصل پرداخته است.

آیا "صیرورت " افلاطونی را می‌توان به حرکتجوهری صدرایی تفسیر کرد؟ برای دستیابی به پاسخ این سوال بررسی مبانی چنین نظریه‌ای در اندیشه افلاطون ضروری می‌نماید، که عمده‌ترین آنها عبارتند از نظریه بهره‌مندی که عالم صیرورترا از وهم و خیال محضبودن رهانیده و برای آن گونه‌ای وجود سیال را تحقق می‌بخشد، و نظریه وحدتتشکیکی واقعیتکه نظریه بهره‌مندی نیز موید آن است ، و از تعالیم دیگر افلاطون هم، چون وحدتصرفه‌ای که برای مثال خیر قایل می‌شود و تمام مثل را مضمحل در آن و متحد با آن فرضمی‌کند، به دستمی‌آید. او حتی در تبیین ارتباط دو عالم وجود و صیرورتگونه‌ای "اتحاد" را میان این دو عالم مطرح می‌سازد که با توجه به اعتقاد صریح او به تعالی مثل، جز بصورتاتحاد حقیقه و رقیقه قابل تصور نیست . بدیهی استدر چنین بینشی "ربط" حادثبه قدیم بنحوی اشراقی تبیین می‌گردد و عالم میانه یا رابط، یعنی نفسعالم، که همان وجود نازل شده و هبوط یافته عالم مثل است ، با آنکه بیشترین سنخیترا با مثل دارد، اما بوجهه تعلقی خود دارای حرکتو سیلان ذاتی و منشاء تمام تغییراتو حرکاتدیگر است . بدین ترتیبشبهه بقای موضوع در صیرورتمطلق و دایمی عالم به همان طریقی پاسخ داده خواهد شد که در فلسفه صدرالمتالهین یافتمی‌شود. همچنین در تبیین هر چه بیشتر این رابطه اثباتمی‌شود که رابطه این دو عالم رابطه‌ای علی و معلولی است ، و حیاتو حرکتکه از نظر افلاطون مساوق با وجود تلقی می‌شود، خود مبین تاثیر فاعلی و ایجادی مثل نسبتبه عالم صیرورتاست ، چنانکه "حرکت "، که به عنوان یکی از مثل اعلای افلاطون در رساله سوفیستو نیز قوانین مورد توجه قرار می‌گیرد، در عالم مثل به معنای علم و فاعلیت(خلق) تفسیر می‌شود. بدین ترتیبفلسفه افلاطون تمام مبانی اصلی حرکتجوهری را در خود دارد و در واقع صیرورتخاصافلاطونی - چنانکه بسیاری از مفسران می‌گویند - چیزی جز مفادکان تامه شیء، یعنی "به‌وجود آمدن" در یکفراگرد دایمی و بی‌آغاز و پایان نیست . پسضمن آنکه شروع و مبداء زمانی در پیدایشعالم فرضنمی‌شود، اما به جهتمرتبه نازله خاصی که دارد دایما بینابین وجود و عدم و در جریان به‌وجود آمدن پساز عدم زمانی است ، و این همان حدوثزمانی عالم بر مبنای حرکتجوهری استکه براساسآن هیچ انقطاعی در فیضو صدور عالم نبوده است .