جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتب تفسیری، علوم قرآنی و اسباب نزول، برای آیات فراوانی، سبب نزولهایی گزارش شده است. که باید به ارزیابی سند و محتوای آنها همت گماشت. سبب نزول سورة معارج، موضوع اصلی این نوشتار است که روایات این بخش، از جنبة سند و متن نقد و بررسی قرار میشود. نتیجه آن که روایات از جهت سند، به جز طریق سفیان بن عیینه الهلالی از امام صادق 7 به دلیل یک یا چند اشکال رجالی یا درایهای همچون: ارسال سند، راویان ضعیف، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول؛ ضعیف میباشند. از جهت متن نیز به دلیل اشکالاتی مانند: ناسازگاری با سیاق سوره، همزمان نبودن داستان با نزول آیات، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل سوره، مخدوشاند. در نهایت داستان کشته شدن نعمان بن حارث فهری در واقعه غدیر را - به علت کثرت طرق و هماهنگی با سیاق و محتوای آیات – میتوان به عنوان سبب نزول سوره معارج )خصوصاً آیات اولیه( پذیرفت.

زن و قرآن» (Woman and the Quran) عنوان مقاله ای است که دکتر روت رادد(Roded . Ruth) در دایره المعارف قرآن لیدن هلند نوشته است.وی در این مقاله از آیاتی که زنان و مردان را به خاطر وظایف دینی مخاطب قرار داده، آغاز کرده است و به صورت مفصل در رابطه با خلقت و جایگاه معنوی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی زن بحث کرده است. هم چنین به تعداد زیادی از آیات که به زنان اشاره دارد و شأن نزول آنها به نقل از تفاسیر و روایات پرداخته است. او بعضی از این شخصیتها (مثل زلیخا همسر عزیز مصر و بلقیس ملکه سبا) را با دقت بیشتر مورد توجه قرار داده و به معرفی آنها از نگاه راویان و مفسرانی میپردازد که نامی از آنها نمیبرد مطالب این قسمت بیشتر به اسرائیلیات میماند تا منابع موثق. دکتر روت رادد در این مدخل دچار خطاهای فراوانی شده است که نقد و بررسی شده است.

نوشتار حاضر با عنوان «بررسی و نقد اندیشه‌های یوسف درّه حدّاد» در پی ارزیابی آرا و اندیشه‌های این نویسنده‌ی مسیحی است تا لغزش‌های او را به ویژه در مقام استفاده از آیات قرآن تبیین نماید. ویژگی‌های مطالعاتی یوسف درّه حدّاد که خواننده را در ابتدا مجذوب خود می‌کند، عبارتند از: مطرح نمودن مبحث گفتگوی ادیان، استنادهای مکرّر به آیات قرآن کریم، ارادئه‌ی مطالعات روشمند بر مبنای ادبیات عرب، مطالعات تاریخی و تفسیر قرآن به قرآن و مطالعات گسترده در زمینه‌های مختلف قرآنی از جمله مطالعات تفسیری، علوم قرآنی و تاریخی. امّا زمانی که وارد کتاب‌های او می‌شویم، مشاهده می‌کنیم که وی علی‌رغم آنکه در ظاهر مطالعات خود را روشمند و براساس آیات قرآن ارائه نموده، لیکن از آنجا که درصدد تحمیل اندیشه‌های خود بر قرآن کریم بوده، دچار لغزش‌های فاحشی در برداشت از آیات شده است.در این پژوهش ضمن معرّفی مهمترین کتاب‌های یوسف درّه حدّاد، ابتدا مهمترین اندیشه‌ی وی که عبارت است از: «عدم استقلال دعوت پیامبر اکرم-» نقد شده و سپس به‌صورت گذرا مهمترین اندیشه‌های فرعی ایشان بررسی شده است. به این منظور، با توجه به سیاق آیات، بررسی ریشه‌ی لغوی واژگان، کاربرد واژه در قرآن کریم، مباحث علم اصول (به ویژه مبحث الفاظ)، مثال‌های اهل زبان، شواهد تاریخی، منابع نویسنده و ارائه‌ی تناقض در سخنان نویسنده، نظرات و استدلال‌های ایشان به صورت جزئی مطرح و سپس نقاط لغزش وی بیان شده است.

از مهمترین ودشوارترین آزمون های الهی پس از رحلت رسول خدا که مردم با آن روبرو شدند، پذیرش ولایت و امامت امیر مومنان بود. امامت از مسائل اعتقادی ابلاغ شده از سوی پیامبراسلام در طول مدّت رسالت ایشان بود که از یوم‌الدار یعنی همان روز آغازین تبلیغ اسلام که پیامبر اکرم حضرت علیرا به‌عنوان وصی خود معرفی نمود، تا روز غدیر که از مسلمانان بر آن بیعت ستاند، همواره مورد اهتمام آن حضرت بود و بعد از ایشان نیز به ‌عنوان اصلی اعتقادی در میان امامیّه مطرح و ممیّز شیعه از پیروان مکتب خلفا بوده است. اعتقاد به امامت اوصیای معصوم، نخستین رکن ولایت باوری و محور اصلی تفکر شیعه به شمار می رود. حافظ رجب بُرسی از عالمان شیعه ی سده های میانی مکتب حلّه است. او خود را معتقد به اعتقادات مشهور امامیه و طریقش را «نمط اوسط» و جدا از افراط و تفریط دانسته است. بُرسی با طرح روشمند مباحث اعتقادی و بویژه امامت کوشید نیازهای عصر خویش را پاسخ دهد. در مقاله پیش رو برآنیم تا دیدگاه او را در حوزه امامت با تکیه بر کتاب «مشارق انوار الیقین فی حقایق اسرار امیر المومنین» بر اساس مباحثی که متکلمین شیعه در بحث از مسئله امامت در دو بخش امامت عامّه وخاصّه مطرح نموده اند، بررسی وتحلیل نماییم

عدالت از جمله مفاهیمی است که اندیشمندان، همواره به تعریف و تبیین آن در اعصار مختلف پرداخته‌اند. این مفهوم، تکلیفی الهی است که موجبات تعالی بشر در حوزه‌های مختلف زندگی را فراهم می‌کند. ریشة اصلی مسأله عدالت را باید در درجة نخست در قرآن کریم و سپس در سخنان معصومین علیهم السلام به خصوص سخنان گهربار حضرت علی علیه السلام جستجو نمود. پژوهش حاضر قصد دارد تا با غور و تفکر در آیات نورانی کلام‌اللّه مجید و سخنان امیر مؤمنان علیه السلام در نهج‌البلاغه، تحلیلی بر مستندات قرآنی عدالت فرهنگی در نهج‌البلاغه را به روش تحلیلی توصیفی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت «عدالت فرهنگی» است. بر طبق آیات قرآن و سخنان حضرت علی علیه السلام پایه و درون مایه‌ی اساسی عدالت فرهنگی«توحید» است. همچنین مطابق آیات قرآن و نهج‌البلاغه عدالت در افعال خداوند در سه گستره مهم«تکوین»، «تشریع»، «جزا و پاداش» ظهور می‌کند. عدالت فرهنگی به معنای کارکرد فرهنگ در جامعه‌ای به ایجاد تعادل و توازن می‌باشد و این تعادل باید به‌سوی گریز از تمایل به رذایل اخلاقی باشد. عدالت فرهنگی از موضوعاتی است که برپایه‌ی توزیع عادلانه امکانات فرهنگی جامعه استوار است.

شیخ‌ کلینی که در دوران غیبت صغرا می‌زیسته است، به‌سبب نوع نگاهش به امامت و در مواجهه با رخداد غیبت، برخوردی عادی و همراه با آرامش از خود بروز می‌دهد که آن، هم در تألیف کتاب کافی بازتاب یافته است و هم در عدم مراجعۀ کلینی به نواب امام ‌زمانZ. کلینی که در عقل‌گرایی و اعتقاد به همراهی امام با کتاب و سنت و عدم تجاوز امام از آن دو، با جریان هشام ‌بن ‌حکم قرابت دارد، عدم دسترسی تعلیمی به امام، برای او ایجاد بحران و اضطراب نمی‌کرده است. وی با تبیین مفهومی عام با نام حجت که جامع مفهوم پیامبر2 و امامR بوده و همچنین با بیان جایگاه تکوینی حجت، این اعتقاد را بیان می‌کند که وجود امام(حجت) تکویناً ضرورت دارد و نه لزوماً تعلیماً و لازمۀ این ضرورت، دسترسی مستقیم به امام نیست که بدین وسیله، بحران عدم دسترسی به امام را که برای بسیاری از شیعیان آن دوران مطرح بوده، مدیریت کرده و پاسخ می‌دهد.

شفاعت از مباحث مهم اسلامی است که در قرآن کریم و احادیث معصومین(علیهم السلام) عنایت ویژه‌ای به آن شده است. مسلمانان نیز به طور اجماعی، اصل شفاعت را پذیرفته و از مسلّمات و ارکان عقاید اسلامی به حساب آورده‌اند. آیات و روایات زیادی هم بر عدالت الهی گواهی می‌دهند و به صراحت و اشارت، ذات مقدس او را از ظلم و ستمکاری تنزیه می‌کنند. از نظر اسلام عدل الهی حقیقی است و عدالت از صفاتی است که قطعاً باید خداوند را به آن موصوف نمود. حال در این مجال ضمن بررسی مختصر واژگان شفاعت و عدالت، چگونگی رابطه شفاعت با عدالت خدا بررسی می‌شود، اینکه چه رابطه‌ای میان شفاعت و عدالت الهی وجود دارد؟ آیا درخواست شفاعت به واسطه توسل، که نوعی فضل و کرم و مغفرت و رحمت الهی است، عدل خدا را زیر سؤال می‌برد؟ و آیا با وجود عدل الهی می‌توان امید به شفاعت داشت؟ مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که شفاعت نه‌تنها عدل خدا را نقض نمی‌کند بلکه وجود شفاعت و شرایط استحقاق آن برای برخی افراد، عین عدالت و دادگری حق تعالی است.

تربیت امری خطیر است. نظریات تربیتی، احتمال خطا دارند. این پژوهش با بررسی جامع آیات و روایات صحیح در سیره‌ی لقمان حکیم، به ارائه اصول و روش‌های تربیتی وی می پردازد که بر اساس منبع وحی و قابل اعتماد می باشند.اصول و روش‌های تربیتی لقمان حکیم: اصل معرفت فطری با روش‌های تذکر، تنبه، تشویق، معرفی تکیه گاه، اهرم سازی، معیارسازی و تعادل سازی - اصل ایمان با روش‌های معرفی ویژگی‌ها و راهکارهای کسب آن – اصل عدل با روش‌های شناساندن فضل الهی، پاسخ به اشکالات و تنبه به معاد– اصل معاد با روش‌های مَثَل زدن و تشریح جزئیات– اصل عقل با روش‌های موعظه، ارائه راهکارهای حفظ و ازدیاد عقل و کاستن جهل، ارائه نتایج عاقل بودن و پیامدهای جاهل بودن– اصل عبادت با روش‌های بینش دادن، امر کردن، تبیین، معرفی آثار و برکات.لقمان به عنوان یک مربی نمونه و الگو، با استفاده از این اصول و روش‌ها به بیداری فطرت‌ها، زدودن زنگارِ عقل‌ها و تعالی باورهامی پرداخت.

مناظره و گفتگو در مسائل دینی از ویژگی‌های فرهنگ اصیل اسلامی است. معصومان (علیهم‌السلام) برای آگاه ساختن مردم از حقایق دین و دعوت مخالفان به آیین اسلام، از روش مناظره برای تضارب آراء و پویایی اندیشه‌ها و انگیزش عقول مخاطبان بهره می‌گرفته‌اند که بخشی از آن‌ها در کتاب‌های حدیثی به ما رسیده است در این رساله مناظرات و احتجاجات توحیدی معصومان (علیهم‌السلام) مورد بررسی قرار گرفته است و ضمن ارزیابی ویژگی‌های مخاطبان از نظر اعتقادی مانند موحد و غیر موحد، مسلمان و غیر مسلمان، مومن و غیر مومن بودن، و توجه به مراتب فهم آنان یکی از معیارهای برگزاری مناظرات بوده است، هم‌چنین بکارگیری روش‌های متناسب با مخاطبان مانند روش استدلال و برهان، روش موعظه و خطابه و روش جدل مورد بررسی قرار گرفته است. مناظرات توحیدی در این رساله، به ترتیب بحث توحید و اثبات یگانگی خداوند، اثبات وجود خداوند به روش یرهان آیه‌ای یا سیر آفاقی، روش فطرت یا سیر انفسی و روش عقلی تنظیم شده است سپس مناظرات مربوط به صفات ثبوتیه‌ی خداوند مانند قدرت، حکمت، عدالت، شیء بودن، علم، سمیع و بصیر و مرید بودن خداوند و صفات سلبیه مانند، شرک، جسمانیت، رویت حسی، تغییر و تحول و مکان، به تفکیک استخراج گردیده است. از 55 مناظره استخراج شده در زمینه توحید بیشترین مناظره از آنِ امام صادق (علیه‌السلام) در حدود 19 مناظره و کم‌ترین مناظره از آنِ امام کاظم (علیه‌السلام) و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) هر کدام 1 مناظره می‌باشد.