جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله “فهم متن“ اردیرباریکی از دغدغه های مهم بشر بوده که ذهن اهل تأمل را در مقاطع مختلف تاریخ به بازی گرفته است. تحلیل فرآیند فهم متون و بررسی رخدادهای که منتهی به ادراک نوشتارها می شود، وجهه ی همت بسیاری از فیلسوفانی بوده که در پی کشف و تبیین پارامترهای مختلف هستی بوده اند و طبعا زیر ساختهای فلسفی ایشان- از قبیل نگاه به هستی و فرایند معرفت و نیز دستگاه ادراکی انسان- زمینه ساز تئوریهای ایشان در باب فهم متن بوده است. هرمنوتیک به عنوان علم وهنر این فهم در دو دسته متفاوت نظریه پرداز داشته است: در یک حوزه دم از فهم عینی، بازسازی ذهن مؤلف و کشف مراد او می زنند و در نحله ای دیگر فهم از متن را نسبی، متکثر، سیال. فاقد ملاک اعتبار و متأثر از پیش دانسته های مفسر می شناسد. در این میان به نظر می رسد پیش فرضهای معرفتی گروه دوم- که به هر منوتیک دانان فلسفی و مدرن مشهورند- با اشکالاتی روبروست و در مقام قضاوت نمی توان حق را به آنها داد. در این میان و پس از بررسی و اثبات ناکار آمدی و نادرستی این نظریات، به وضوح روشن است کسانی که این اصول و مبانی را در پارادایم اسلامی ترجمه کرده اند و با این رویکرد به قرآن و سنت نگریسته اند چه خطایی بزرگ را مرتکب شده اند. مدعای ما در این رساله آنست که متن دارای معنایی مرکزی و معادل با مراد متکلم است و مخاطب می کوشد تا به این مراد دست یابد. در این میان. اصول و قواعد تکلم عرفی و پیگیری سیره عقلا او را در راه دستیابی به این معنا مدد می رساند. او می تواند پیش داوری ها و پیش دانسته های خود را کنار گذارد یا تنقیح کند و با دیدی درست وارد عزصه فهم شود. بعلاوه فهم او از قرآن و سنت باید با ملاک ها و ضوابطی هماهنگ باشد و گرنه فاقد اعتبار و حجیت است. این مسأله در رابطه با قرآن اهمیت بیشتر می یابد چرا که رجوع به آن و کسب معارف از آن. دارای ضابطه افزونتری است. خداوند در قرآن کریم برای کشف مراد خویش، قرائن منفصلی را نصب کرده است که به لحاظ نقلی، ساختاری و تاریخی، رجوع به آن قرائن در کنار آیات قرآن برای مخاطبان، ضرورت دارد. ظهور آیات قرآن جز با رجوع به این قرینه ها منعقد نمی شود و کسانی که با ادعای کفایت قرآن به سراغ آن می روند در واقع به معنایی غیر معتبر و فاقد حجیت چنگ زده اند و اسناد آن معنانی به منزل قرآن را از باب قول به غیر علم داده اند. در این رساله با هد

این پایان نامه مقدمه و چهار بخش دارد. در مقدمه به موضوعاتی چون برهان در قرآن، ارتباط قرآن وبرهان، قرآن و معانی آن، تفسیر واقعی و تفسیر به رأی پرداخته شده است. در بخش اول، تعیین و تشخیص وجود، اسماء حسنای الهی، عرش و کرسی در کلام الهی، تقسیمات وجود و علل چهارگانه بررسی شده است. در بخش دوم با عنوان اثبات وجود حق تعالی از وجود خدای تعالی و خلق دنیا و آخرت، اینکه صفات اشیاء از لوازم صفات حق تعالی است و عددملائکه عقلی بحث شده است. بخش سوم درباره معاد ونفس و حاوی مباحث تکون حیوان، ذو مراتب بودن افلاک، سعادت حقیقی انسان و اثبات معاد است. بخش چهارم در خصوص نبوت و شامل موضوعات اوصاف نبی و جایگاه آن در فلسفه الهی، تغییر شرایع، واجبات عام و جز آن است.

موضوع تکثرگرایی دینی از جمله مسائل جدید است که در حوزه معارفی از قبیل کلام جدید، فلسفه دین و دین پژوهی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. در این رساله سعی بر آن است که این موضوع به صورت تطبیقی ، تحلیلی، توصیفی، علّی و پدیدارشناسانه در دو حوزه بررسی و تحلیل گردد. ابتدا نظریه موسوم به پلورالیزم دینی درغرب و با تأکید بر نظرات یکی از مدافعان آن، جان هیک بررسی شده است و در ادامه با استناد به برخی آیات قرآنی به نگرش و تلقی اسلام از موضوع تکثرگرایی در دین توجه شده است. آنچه ذیلاً آمده است، اجمال برخی مطالبی است که در رساله به تفصیل و مستدل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. 1- در نظریه پلورالیزم دینی، تکثر ادیان معلول تکثر تجارب دینی انسان و به تبع آن تکثر تصورات و پدیدارهای مختلف از خدا و در نهایت تکثر در حقایق و باورهای دینی است، در حالی که در نظریه مختار پلورالیزم در دین، تکثر ادیان معلوم و نتیجه تجلی و ظهور وحدت حقه دینی برای انسان است. در حقیقت تکثرات دینی از دیدگاه نظریه اول انسانی و بشری، و از دیدگاه نظریه دوم الهی و وحیانی است. به همین دلیل حقانیت و صدق تعالیم و باورهای ادیان از دیدگاه تکثر گرایی مطرح در غرب،معلول اعتبار معرفت شناختی تجربه دینی، به مثابه تجارب انسانی و همسو با تجارب حسی است، در حالی که حقانیت دینی از دیدگاه نظریه پلورالیزم در دین معلول انتساب آن به تکثر در تجلی وحدت حقه دینی است. 2- در نظریه پلورالیزم دینی علاوه بر این که به اقسام چندگانه‎ای از پلورالیزم توجه شده است، اما ارتباط بین دو نوع اصلی آن، یعنی پلورالیزم نجات و رستگاری و پلورالیزم حقایق دینی از وضوح و تبیین کاملی برخوردار نیست، در حالی که در نظر پلورالیزم در دین، ارتباط و تلازم بین این دو نوع پلورالیزم مشخص و بین است. بر این اساس، پلورالیزم نجات و رستگاری لازمة اصالت تعدد ادیان و پلورالیزم حقایق دینی تلقی شده است. 3- نظریه پلورالیزم دینی اساساً و ماهیتاً مسیحی مآبانه است، به این دلیل که خاستگاه‎ها، ریشه‎ها، علل و عوامل بروز و ظهور این نظریه بر مبانی و مبادی معرفت شناسی مسیحیت استوار گردیده است، در حالی که نگرش اسلامی درباره پلورالیزم، واکنش و عکس العمل سلسله‎ای از حوادث تاریخی و معرفتی نیست، بلکه مبانی و ماهیت مختص به خود را دارا است. 4- نظریه تجربه دینی که همسو با ساختار معرفت شناسی کانت و نظریه ویتگنشتاین ارائه شده است، نه اثبات کننده پلورالیزم در حقایق دینی است و نه پلورالیزم در نجات و رستگاری. حداکثر نتیجه‎ای که از فرض تجارب دینی مختلف قابل استنباط است، پذیرش تصورات مختلف از امور غیر مادی است که هیک آنها را پدیدارهای واقعیت مطلق نامیده است. به همین ترتیب آنچه وی ازواقعیت مطلق ارائه کرده است، اولاً و بالذات به پلورالیزم در تصورات متعلق است، و به تبع آن به پلورالیزم در حقایق دینی قابل تسرّی است. قابل ذکر است که لازمة پذیرش مطلق تجارب دینی آنگونه، نسبیت در فهم و لازمة پذیرش حقایق متکثر دینی نسبیّت درحقیقت است. نسبیت در حقانیت‎های دینی هم چنین موجب بی معنا انگاری و اثبات ناپذیری گزاره‎های دینی و تنزل دین از امری الهی به امری بشری وانسانی می‎گردد. 5- ادله‎ای چون «هدایت عام الهی»، «برهان تکافو» و «نقض برخی اصول مسیحیت» که مورد استناد هیک در اثبات پلورالیزم قرار گرفته است، مقدمات و مقومات لازم برای اثبات نتیجه مورد نظر را ندارد و از این حیث قابلیت اثبات نظریه مورد ادعا را ندارد.

در این رساله ابتدا سیری از تاریخچه مکتب توفیق عقل و وحی در ادیان و فلسفه های یهودیت و مسیحیت و متکلمین و فلاسفهء اسلامی بیان شده است تا اهمیت ... و نظر از دیدگاه ملاصدرا جایگاه واقعی خود را پیداکند و آنگاه بحث مستوفی در زمینه روش تفسیری و فلسفی ملاصدرا بعمل امده و در نهایت چگونگی توفیق قرآن و برهان ازنظر ملاصدرا در مواردی خاص از بحث خداشناسی اسفار مورد کنکاش قرار گرفته است و در پایان داوریهایی انجام شده است .

پایان نامه حاضر ترجمه و تحقیق کتاب «مسئله خدا، دیروز و امروز» اثر جان کورتین است و دو بخش دارد: در بخش اول، مقدمه ای درباره مسئله خدا در قرآن و فلسفه اسلامی آمده و بخش دوم، به ترجمه آن کتاب که مجموعه سخنرانی های جان کورتین ماری در زمینه دیدگاه فلسفی و لاهوتی او درباره خدا، حضور خدا در عهد عتیق و جدید، شناخت و فراموش کردن خدا و بررسی انسان بی خداست، اختصاص دارد.