جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث مورد بحث دراین رساله به ترتیب عبارتند از: 1- بحث حسن و قبح عقلی 2- بحث عدم صدور و قبیح از خدا 3- بحث حکمت خداوند متعال 4- بحث خداوند مرید طاعات است و مکره معاصی 5- بحث استطاعت و احکام آن 6- بحث جبر و اختیار 7- بحث تکلیف

این رساله شامل هشت فصل به شرح ذیل است: 1- مناسبات عقل و وحی در فلسفه و دین یهود 2- مناسبات عقل و وحی در فلسفه و دین مسیحیت 3- مناسبات عقل و وحی در اسلام 4- ملاصدرا و توفیق عقل و وحی 5- بررسی مواردی از توفیق عقل و وحی در خداشناسی اسفار 6- نکاتی که درتدوین نظام احسن باید مورد ملاحظه قرار گیرد 7- اقسام صفات 8- نهی از نفسیر به رأی به چه معناست؟

در مقدمه این تحقیق سعی شده است روش منطقی و برهانی قرآن را که به طور مستقیم یا از طریق تحدی قرآن که در آیات بسیار صورت گرفته است بیان شود. لذا بدین منظور در آغاز از چند مفسر بزرگ اسلام کمک گرفته شده و روش برهانی قرآن تبیین گردیده است و سپس در متن رساله به کمک آیات قرآن کریم حقایق فلسفی مورد بحث قرار گرفته است. بخش اول تحت نام امور عامه (الهیات بمعنی الاعم) در مورد تعیین و تشخیص وجود، اسما، حسنای الهی، مسئله عرشی، فلسفی در کلام الهی از دیدگاه صدر المتالهین و تقسیمات وجود در علل چهارگانه بحث می کند. بخش دوم با نام در اثبات وجود حق تعالی (الهیات بمعنی الاخص) در مورد وجود خدای تعالی و خلق دنیا و آخرت، اشاره به صفات اشیاء از لوازم صفات حق تعالی، عدد ملائکه عقلی است. بخش سوم تحت عنوان معاد مباحث نفس در مورد تکون حیوان، دو مراتب بودن اقلاک، سعادت حقیقی انسان، اثبات معاد است. بخش پایانی هم با نام نبوت درباره اوصاف نبی و جایگاه آن در فلسفه الهی، وصف تردد و تغیر الهی در بنای شرایع، آنچه به همه انسانها واجب است و در فلسفه احکام در تفاوت و تمایز بین ثبوت و شریعت و سیاست، شریعت و فایده امتثال فرامین بحث می کند.

هدف از این رساله، بررسی مساله ابتلاء در قرآن کریم و روایات است. منظور از ابتلاء همان آزمایش های الهی نسبت به بندگان می باشد که هم شامل سختی ها و مصائب و هم رفاه و نعمت های مادی زندگی می باشد. لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی از این قبیل دارد که هدف از آفرینش انسان چیست؟ برای رسیدن به این هدف انسان با چه مسائلی روبرو می شود و چگونه باید با این مسائل برخورد کند؟ تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل برچهار بخش می باشد بخش اول شامل کلیاتی از قبیل بحث لغوی فتنه، ابتلاء، تمحیص و دیدگاه عرفا، متکلمین و فلاسفه در ابتلاء است. در بخش دوم از هدف افعال الهی و اقسام آزمایش در قرآن، آثار ابتلائات و نکاتی درباره ابتلاء انبیاء گذشته درقران بحث می شود. بخش سوم به جایگاه ابتلاء درروایات می پردازد. نهایتا" بخش چهارم به رمز موفقیت در ابتلائات می پردازد. براساس نتایج حاصل از تحقیق می توان گفت که باید به این باور برسیم که وجود مابه خاطر امتحان و ابتلاء آفریده شده و این سنت الهی است و این حقیقت باید از جنبه های نظری و عملی دروجود انسانها جای گیرد. از طرفی شناخت علل و عوامل ابتلائات موجب می شود انسان با تعمق در افعال گذشته خود دریابد که اگر عامل برخی بلایا به خود او برمی گردد با تصحیح اعمال گذشته به رفع آنها اقدام کند. درهرحال اگر انسان مساله آزمون بندگان را دائما" در نظر داشته باشد تمامی حرکات و سکنات او الهی می گردد. برخی از راه های موفقیت در این امتحانات بدین شرح است: ‎۱) داشتن جهان بینی الهی، یعنی وقتی توجه داشته باشیم همه هستی از خداست دیگر دلیلی ندارد در برابر مشکلات شکننده باشیم. ‎۲) آگاهی از سنت های الهی، آیات بسیاری در بیان احوال پیشینیان است. اطلاع از احوال اقوام گذشته در پرورش روحی انسان در برابر آزمایش های خداوند موثر است. ‎۳) توجه به حضور خدا در جریان تمام امور، اگر انسان بداند خداوند مصائب و مشکلات اورا شاهد و ناظر است، تحمل برای انسان آسان می شود. ‎۴) توجه به اجر و پاداش. ‎۵) استمداد از نیروی ایمان و الطاف الهی . ‎۶) یادآوری نعمت ها. ‎۷) صبر و استقامت.

هدف از این تحقیق بررسی اقوال و ادله موافق و مخالف و وجوه مختلف اتحاد عاقل و معقول و نتایج آن می باشد. پایان نامه مشتمل بر سیزده فصل است. نگارنده درفصل اول، به سیر تاریخی نظریه اتحاد و وجه تسمیه آن اشاره می کند و در فصل دوم به تعریف عقل و علم و معقول بالذات و معقول بالعرض و بیان وجوه افتراق صور ادراکیه و صور نوعیه می پردازد. در فصل سوم از اقسام اتحاد سخن می گوید و در فصل چهارم مراتب علم( احساس، تخیل، توهم، و تعقل) را بیان می کند. فصل پنجم به تحریر نحل نزاع اختصاص دارد. درفصل ششم از انگیزه ملاصدرا و حالت او و مکان و زمان نگارش نظریه بحث شده است و به دلایل و براهین او دراثبات نظریه اشاره شده است . درفصل هفتم این ادله و براهین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . در فصل هشتم سخن منکران اتحاد عاقل و معقول ارزیابی شده و در فصل نهم از مبانی ( اصالت وجود، تشکیک درحقیقت وجود، حرکت اشتدادی، النفس فی وحدتها کل القوی، جسمانیه الحدوث بودن نفس) بحث شده است. درفصل دهم پاسخ مصدرا به اشکالات بوعلی مطرح شده و درفصل یازدهم از اعتراف شیخ الرئیس به اتحاد یاد شده است . در فصل دوازدهم اقوال فخررازی، غزالی، اسکندر افرودیسی، فارابی، سبزواری، طباطبائی و مطهری درباب اتحاد عاقل و معقول آمده است و در فصل سیزدهم نتایج قول به اتحاد برشمرده شده است. براساس نتایج حاصل از تحقیق مساله اتحاد عاقل و معقول مشکلات زیادی را درباب علم حل می کند از جمله درباب ادراکات انسانی و علم خداوند. به عقیده ملاصدرا وجود علمی اشیاء وجودی است عقلانی و خارج از سنخ وجود مادی . و چون وجود عقلی، وجود کامل و جامع جمیع کمالات و معانی ذاتی و عرضی اشیاء است بنابراین مفهوم جوهریت و لوازم آن به حمل اولی بر این وجود جامع عقلی صدق خواهد نمود. ولی به حمل شایع، وجود عقلانی و کیف نفسانی متحد با ذات نفس و عین وجود و هویت اوست. همچنین با توجه به اتحاد عاقل و معقول می توانیم علم باری تعالی را به اشیاء اثبات نموده و بگوئیم که علم خداوند عین ذاتش می باشد.

دف از پایان نامه حاضر تصحیح قسمت الهیات از" شرح عیون الحکم" است. پایان نامه مشتمل بر دو بخش است. در بخش اول ضمن سه فصل به مباحث کلی و مقدماتی درباره ابن سینا به عنوان مصنف کتاب " عیون الحکمه" و نیز فخررازی به عنوان شارح " عیون الحکم" و همچنین شیوه تصحیح پرداخته شده است. دربخش دوم با استفاده از پنج نسخه خطی کتاب " شرح عیون الحکمه" طی ‎۹ فصل به تصحیح قسمت الهیات آن پرداخته شده است. عناوین فصل ها به ترتیب عبارتند از : موضوع الهیات، احکام هیولی و صورت ، اثبات القوی، احکام علل و معلولات، وجود و بیان انقسام آن به جوهر و عرض، مباحث ممکن و واجب ، کلی و جزئی، الهیات، و بالاخره تقریر معاد روحانی .

هدف ازاین پژوهش، بررسی مساله الهیات بالمعنی الاخص در نهج البلاغه است. رساله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام یافته و مباحث آن دردوبخش کلی تنظیم شده است. بخش اول، به عنوان مقدمه تحقیق، طی دو فصل به ارائه کلیاتی پیرامون نهج البلاغه می پردازد. درفصل اول، به عنوان مقدمه تحقیق، طی دو فصل به ارائه کلیاتی پیرامون نهج البلاغه می پردازد. در فصل اول مختصری از زندگانی و آثار سید رضی به عنوان گردآورنده نهج البلاغه بیان شده و به دنبال آن خود نهج البلاغه مورد بررسی قرار می گیرد. درفصل دوم از بخش اول، شخصیت امیرالمومنین(ع) از جنبه علم الهی مورد بررسی قرار گرفته وبه آیات نازل در شان آن حضرت، سخنان پیامبر اکرم(ص) در مقام و منزلت حضرت و .... اشاره می شود. دربخش دوم پایان نامه، الهیات بالمعنی الاخص در نهج البلاغه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. الهیات بالمعنی الاخص تماما" به بحث درخصوص خداوند از جنبه های مختلفی چون اثبات خداوند، نحوه شناخت خدا و نفی هرگونه شباهت بین او ومخلوقات، چه در ذات و چه درصفات، توحید خدا و .... اختصاص دارد. تمامی موارد مذکور، به خوبی از عبارات امیرالمومنین(ع) قابل استفاده و فهم است و نکات ارزنده ای را می توان از آن استخراج کرد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که اولاگ در جهان اسلام، حضرت امیرالمومنین(ع) اولین کسی است که به طور مفصل و دقیق پیرامون مباحث الهی به نحو مستدل و همراه با عبارات برهانی بحث نموده اند. هرچند که در زمان خود حضرت، فهم این مباحث برای مردم دشوار و گاهی غیرممکن بوده است. ولی در طی زمان هرچه بر غنای مباحث الهیات و فلسفه افزوده می شد، ارزش و اعتبار سخنان حضرت بیشتر نمایان و آشکار می شد، تاحدی که این عبارات و سخنان، راهگشا و فاتح ابواب فراوانی از علوم، به خصوص فلسفه اسلامی گشوده نشده است. ثانیا" سخنان امیرالمومنین(ع) درباب الهیات و خداشناسی در مرتبه ای است که هیچکس نه قبل و نه بعد ازایشان، به عمق و نکته سنجی آن سخن نگفته است. حتی در برخی از مباحث همچون وحدت خداوند، حضرت فتح باب کرده اند و درپاره ای دیگر گویی که حضرت به وسیله علم الهی خود و ارتباط با منبع وحی، پیش بینی می کرده اند که در آینده، دربین مسلمانان چنین بحثهایی رخ می دهد و برای جلوگیری از انحراف، مباحثی را به طور دقیق و صریح بیان کرده اند. ثالثا" حضرت علی(ع) نخستین کسی بوده اند که مباحث الهی و حکمی را درقالب الفاظ و واژه های عربی ریخته و عرضه نموده اند. پیش از ایشان هیچ کس به چنین کاری دست نزده است. زیرا دایره الفاظ و واژه ها برای دربرگرفتن آن معانی بلند و ارزشمند کوچک بوده است. مگراینکه نوعی تجرید درآنها اعمال شود و این تنها از مقام معصومی چون علی(ع) که با عالم غیب ارتباط داشته اند، ممکن بوده است که درنهایت فصاحت و بلاغت، آن معانی بلند و والارا درقالب آن الفاظ و واژه ها ریخته و به مشتاقان علوم هدیه نموده اند. رابعا" با توجه به عبارات و سخنان آن حضرت درباب خداشناسی اثبات می شود که یکی از راههای مطمئن و استوار براط شناخت خداوند و صفات او وفهم مباحث مربوط به الهیات، راه فلسفه و استدلال و برهان عقلی است. مخالفان این مباحث باید بدانند که فهم دقیق و صحیح پاره ای از آیات قرآنی و سخنان معصومین علیهم السلام، از جمله سخنان امیرالمومنین(ع)، تنها با توجه به این مباحث امکان پذیر است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ادله اثبات خدا در بیان متکلمان و فلاسفه اسلامی است. برای انجام تحقیق، ازروش کتابخانه ای استفاده شده و اطلاعات از طریق فیش برداری گردآوری شده است. در بخش اول این تحقیق، که مربوط به دلایل متکلمان اسلامی است، فقط دلایل سه فرقه کلامی معتزله، شیعه و اشاعره ارائه شده، زیرا از فرقه هایی مانند خوارج، حشویه، اصحاب حدیث و اتهل باطن، دلیل دردست نیست. خوارج معمولا" مقالاتشان پنهان بوده و باقی فرق نیز، یا با استدلال عقلی مخالف بوده و در اصول نیز مانند فروع طرفدار تعبد و تقلید بوده اند و یا استدلال عقلی را درباب شناخت خداوند بی ثمر می دانسته اند و طرفدار شهود قلبی بوده اند. بنابراین از فرقه معتزله، برهان حدوث نظام و برهان حدوث قاضی عبدالجبار و از فرقه شیعه ادله ابواسحاق ابراهیم بن نوبخت و شیخ طوسی مورد بررسی قرار گرفته است. از اشاعره نیز متکلمانی چون ابوالحسن اشعری، ابوبکر محمد باقلانی ، ابوالمعالی امام الحرمین جوینی ، ابوحامد غزالی، امام فخر رازی، قاضی عضدالدین ایجی و میر سید شریف جرجانی مورد مطالعه قرار گرفته اند. در بخش دوم که به فلاسفه اسلامی اختصاص دارد، دلایل فیلسوفانی آورده شده که تا حدی دارای دلایل ابداعی و ابتکاری بوده اند. بنابراین در این بخش از کندی، برهان حدوث ، از فارابی، برهان ماهیات، ازابن سینا، برهان امکان و وجوب و برهان حرکت، از شیخ اشراق، چهار استدلال یعنی استدلال از را امکان مجموعه سلسله ممکنات، برهان ماهیات، راه امکان عالم جسمانی، حرکت افلاک و حدوث نفس، از ابن رشد دلیل عنایت و دلیل اختراع، از محقق طوسی، برهان وجوب و ضرورت و از ملاصدرا برهان صدیقین با دو تقریر مرحوم سبزواری و مرحوم طباطبایی آمده است.

این رساله در دو بخش تنظیم شده است . در بخش اول با عنوان وابستگی دین و اخلاق این مباحث مورد بررسی قرار گرفته است: اخلاق جزئی از دین، هویت واحده دین واخلاق، دین جزئی در اخلاق . بخش دوم با عنوان استقلال دین واخلاق، به این مباحث می پردازد : سازگاری کلی دین و اخلاق، سازگاری جزئی دین و اخلاق، بررسی مفاهیم دین و اخلاق.