جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه سعی شده است، با تکیه بر آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به این سئوال اساسی پاسخ داده شود که ارزش و کرامت انسان در چیست؟ آیا در بعد جسمانی و دنیوی اوست یا در بعد روحانی و اخروی او؟ مطالب آن در پنج بخش با این مباحث آمده است؛ بخش اول، مباحث مقدماتی نظیر مفهوم لغوی انسان و حقیقت وی؛ بخش دوم، نظریات برخی از مکاتب غربی درباره ارزش و کرامت انسان؛ بخش سوم، کرامت و علل و عوامل و موانع آن؛ بخش چهارم، مظاهر کرامت انسان در قرآن؛ بخش پنجم، ارزش و کرامت انسان از دیدگاه معصومین(ع).

هدف از این رساله بررسی مقدماتی دیدگاه سنتی (الهیون از قدما) راجع به عالم و در همین راستا و به عنوان نمونه‌ای بارز آشنایی با چند و چون نظر افلاطون راجع به جهان است اما در دیدگاه سنتی و نزد حکمایی مانند افلاطون معرفت راستین در واقع از اصل به ظهور و از حکمت به جهان‌شناسی می‌روشد و شناخت عالم طبیعت در واقع برمبنای معرفت به ماوراالطبیعه ممکن و معنی‌دار است بنابراین در دو بخش اول و دوم سعی شده است تا اولا با وضعت و ماهیت حکمت معنوی و ثانیا با محتوی و مضمون آن به عنوان قلب دیدگاه هستی آشنا شویم و البته وجود این دو بخش به عنوان زمینه حکمی و درآمدها بعدالطبیعی لازم و غیرقابل اجتناب است . اما جهان‌شناسی به عنوان پیامد و نتیجه حکمت معنوی را در بخش سوم مورد مطالعه قرار می‌دهیم و پس از آنکه در طی سه فصل به طرح دیدگاه سنتی راجع به عالم پرداختم در نهایت از باب سنت افلاطون ؟؟ می‌شویم و به شرح وجوه جهان‌شناسی او بر مبنای محاوره این توس می‌پردازمی. ما بعدالطبیعه، حکمت‌معنوی، ظهور، جهان، جهان‌شناسی افلاطون.

طرح پیوند میان حکمت، نبوت و حکومت را می‌توان پاسخی دانست از جانب فارابی برای حل بحران فلسفه، یعنی جدایی نظر از عمل. فارابی با معنایی که از فلسفه و کار‌کرد آن ارائه می‌کند، راه حل بحران جدایی نظر از عمل را در کمال ثانی فلسفه، یعنی در به کار گیری آن در سیره عملی زندگی مردم که همان سیاست (اخلاق و علم مدنی) و دین است، می‌داند. در این پژوهش سعی شده ابتدا ماهیت حکمت، حکومت، نبوت و کارکرد آنها از نظر فارابی بررسی و سپس ارتباط میان این سه مقوله نشان داده شود. این پژوهش بیشتر ناظر بر کارکرد این سه مقوله است و می‌خواهد بداند که حکمت، نبوت و حکومت در سعادت آدمیان چه نقشی دارند. برای فارابی در مدینه است که این سه مقوله با هم ارتباط پیدا می‌کند. عقلانیت درست می-تواند و یا دستکم باید بتواند مبنای دین و سیاست مردم قرار بگیرد و دین و سیاست نیز باید در خدمت عقلانیت مردمان باشند. وجه صالح بودن حکومت‌های صالح نیز در التزام آنها به فلسفه و عقلانیت است و این حکومت‌های فاسدند که با اندکی تجربه و خباثت می‌توانند حکومت کنند و به فلسفه نیازی ندارند. حکومت صالح همچنین به دین نیز نیاز دارد تا مایه پیوند میان اهل مدینه باشد. دین درست مثال حق است که از طریق گفتارهای اقناعی سعی می‌کند سیره مردم را در خدمت عقلانیت قرار دهد. اما آیا فارابی توانست با تعریف و تصویری که از فلسفه ارائه می‌کند، آن را به عمل مرتبط سازد و تئوری سازگاری را در این زمینه اراده کند؟ به نظر می‌رسد فارابی در اثبات چنین تئوری با دشواری و ابهامات بسیاری روبرو است.

یکی از مباحثی که در انسان شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد، جایگاه و منزلت انسان نسبت به سایر آفریدگان است یا به عبارت دیگر، بحث کرامت انسان یکی از مباحث انسان‌شناسی است . در مورد جایگاه و منزلت انسان دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. گروهی انسان را به عنوان برترین آفریدگان معرفی کرده‌اند. در این گزارش انسان محور حقائق و ارزشهاست و همهء فعالیتهای علمی و عملی انسان بر محور خود آدمی، می‌گردد. از سوی دیگر در این نظر، تشکیک‌هائی شده است از جمله اینکه این نظر ناشی از خودخواهی انسان است که می‌خواهد بر همهء موجودات جهان، چیرگی یابد و همه را زیر یوغ خویش بکشد. در دنیای امروز برخی مکتب‌ها بر اصالت انسان بسیار تاکید دارند بگونه‌ای که بسیاری از کشورهای باصطلاح متمدن برآنند که باید در قوانین کیفری ارزش و کرامت انسان حفظ شود. در این رساله ما سعی بر این داریم تا ارزش و کرامت انسان را از دیدگاه اسلام بررسی کنیم. آیا ارزش و کرامت انسان در برتری ظاهری او بر موجودات عالم است ؟ آیا ارزش و کرامت انسان در بعد جسمانی و مادی او خلاصه می‌شود؟ آیا ارزش و کرامت انسان ارتباطی با بعد روحانی و معنوی انسان دارد؟ پاسخ به این سوالات مباحث اصلی این تحقیق را تشکیل می‌دهد. برخی آیات برای انسان بطور کلی منزلت قائل شده‌اند و در آیاتی دیگر لحن قرآن نکوهش‌آمیز است . هم‌چنین در احادیث چنین مواردی دیده می‌شود. پس باید در آیات و احادیث دقت بیشتری کرد که آن تکریم‌ها و نکوهشها به چه اعتباری است و سرانجام نظر قطعی اسلام دربارهء انسان و منزلت وی نسبت به موجودات‌دیگر چیست ؟ در این رساله در دو بخش اول بحث‌های ارائه شده بیشتر جنبه مقدمه‌ای دارند. برای اینکه بحث دربارهء کرامت انسان شود، نخست باید یک آشنائی کلی با انسان چه از نظر لفظی و چه از نظر حقیقتوی، بدست آید. در بخش اول به این مطلب پرداخته شده است . در بخش دوم به طور اجمالی به بررسی نظریات سه مکتب غیرالهی دربارهء ارزش و کرامت انسان پرداخته شده است . اگرچه بحث دربارهء ارزش و کرامت انسان در اسلام است اما بررسی اجمالی نظریات این سه مکتب عمده مطرح در غرب در زمینه انسان می‌تواند موید و گواهی موجود بر نادرستی ارزش ارائه شده در این مکتب‌ها و درستی ارزش ارائه شده در اسلام باشد. از بخش سوم، در واقع ما وارد بحث اصلی خود می‌شویم. در این بخش با بررسی آیه 70 سورهء اسراء بحثی دربارهء کرامت و علل و عوامل و موانع آن بیان می‌شود. در بخش چهارم دو مظهر از مظاهر کرامت انسان که در قرآن بیان شده ذکر گردیده و دربارهء آنها بحث شده است . و در نهایت در بخش پنجم ارزش و کرامت انسان از دیدگاه معصومین صلوات الله علیهم‌اجمعین که خود با کرامت‌ترین انسانها در روی زمین بودند، بررسی شده است .

چکیده ندارد.

موضوع علم دینی، که مراد از آن، «علوم انسانی تجربی اسلامی» است، به لحاظ نظری، در حوزه مباحث مربوط به روابط میان علم و دین مطرح است و از نظر کاربردی، از جمله نیازهای ضروری هر جامعه دینی است که خواستار تحقق حاکمیت دین بر امور سیاسی و اجتماعی خود(حکومت دینی) است.«علم دینی، در این تحقیق، عبارت است از: نوعی رشته علمی تجربی(معرفتِ محکوم به حکم تجربه حسی)، درباره طبیعت یا انسان است که از نظر مبانی و مفروضات فلسفی، اهداف، ارزشها، کارکردها و... از سامانه معرفت دینی و معرفتهای فلسفی هماهنگ با دین، تأثیر پذیرفته یا الهام گرفته باشد و هیچ گونه ناسازگاری با آموزه های قطعی و مسلم دینی نداشته باشد».با توجه به این تعریف، امکان نظری(عقلانیت) علم دینی و مطلوبیت آن، از جمله نخستین چالشهای عقلی فراروی مدعیان و مدافعان چنین علمی است. بنابراین سوالات اصلی تحقیق عبارتند از:1-آیا علوم انسانی(تجربی) دینی، امکان دارد؟ (امکان علم دینی، به لحاظ نظری)2-آیا ایجاد علوم انسانی(تجربی) دینی، دارای مطلوبیت است؟ (مطلوبیت علم دینی)و بر همین اساس، فرضیه های اصلی نیز بدین قرار خواهد بود:1-علوم انسانی(تجربی) دینی، از دیدگاه فلسفی و نظری، موجه و قابل دفاع است. (امکان دارد).2- علوم انسانی(تجربی) دینی، دارای مطلوبیت است. ( به ویژه برای مسلمانان).3-علوم تجربی، بر مبانی نظری، از جمله مبانی فلسفی، اتکا دارند و از این لحاظ چنانچه در دینی از ادیان به تعداد کافی گزاره های فلسفی وجود داشته باشد و مبنای نظریه پردازی علمی قرار گیرد، علم به دست آمده را می توان علم دینی نامید.روش این تحقیق، به تبع ماهیت فلسفی بحث، همان روش جاری پذیرفته شده در فلسفه یعنی روش عقلی است(بر اساس منطق صوری سنتی و جدید).نقد علوم تجربی رایج و عدم رضایت از آنها، به خاطر مبتنی بودن بر مبانی و مفروضات فلسفی مادی و غیر الهی و دستاوردهای نامطلوب و بحرانزا، از جمله زمینه های بحث علم دینی است.در این رساله، رویکردهای مختلف مطرح درباره علم دینی(یعنی رویکردهای تهذیبی، استنباطی افراطی و ملایم و دیدگاه سنت گرایان) مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در نهایت،نوعی دیدگاه تأسیسی، که از نظر مبانی معرفت شناختی، الگوی مورد نظر و برخی ویژگیها(در تحقیق، 20 ویژگی بیان شده است)، با دیدگاه دیگر مدافعان این رویکرد، متفاوت است، مورد پذیرش قرارگرفته است. در این تحقیق، علم دینی از نظر مکاتب علم شناسی، مورد بررسی قرار گرفته است و از این زاویه، مخالفان علم دینی یعنی تجربه گرایی افراطی، در قالب دو مکتب «پوزیتیویسم منطقی» و «عملگرایی»، مورد نقد قرار گرفته اند و مکاتب روش شناسی مابعد اثباتگرا، به عنوان مکاتبی که منطقاً باید موافق آن باشند، معرفی شده اند. در رساله، همچنین مبانی عقلانیت علم دینی از دیدگاه فلسفه اسلامی نیز مورد تحلیل و بررسی بوده و امکان و عقلانیت آن محرز شده است.این تحقیق با پیشنهاد 13 موضوع مطالعاتی و اقدام لازم در زمینه پیشبرد بحث علم دینی، پایان یافته است.

درتوضیحات کلى مربوط به فلسفه اسلامى، هرگز به نقش واهمیت تعیین کننده اندیشه شیعى در پیشرفت اندیشه فلسفى در اسلام، التفاتى نشده است. کلام و فلسفه شیعى با احادیث امامان آغاز و تا تفسیرهاى آن مأثورات در طى سده ها بسط پیدا مى کند. روش فلسفى شیعه، همان است که در کتاب و سنت، نمونه هاى بارز و بسیارى از بحث هاى آن موجود است. معرف یک بحث فلسفى این است که با استمداد از یک سلسله قضایاى بدیهى یا نظرى که مولود همان بدیهیات است (افکارى که شعور و درک انسانى نمى تواند در آنها به خود، شک و تردیدى راه دهد) با منطق فطری، در کلیات جهان هستى بحث کرده و به این وسیله به مبدأ آفرینش جهان و کیفیت پیدایش و آغاز و انجام آن پی برده شود. این گونه بحث را در کتاب و سنت به حد وفور مى توان پیدا کرد. در سنت، اخبار بى شمارى در اقسام معارف اسلامى از مبدأ و معاد، از طرق شیعه، از پیامبر اکرم و اهل بیت گرامى او به سبک و روش فدسفى نقل شده است. از جمله در کلام پیشواى ششم شیعه، مطالب زیادى از این قبیل پیدا مى شود و به بقیه علوم عقلى نیز در کتاب و سنت، تحریض و ترغیب شده است. در فلسفه، نظر به این که بحث شیعه در حقایق معارف با روش تحلیل و انتقاد و کنجکاوى عقلى آزاد بود، و بحث هاى عمیق فلسفى در کلام پیشوایان این طایفه به حد وفور وجود داشت، این طایفه نسبت به بقیه طوایف اسلامى، استعداد بیشترى نسبت به فراگرفتن فلسفه داشتند، و از این رو هنگامى که کتب فلسفى یونان و غیر آن به عربى ترجمه شد و کم و بیش در میان مسلمین رواج یافت (با این خصوصیت که مطالب فلسفى در خور افهام همگانى نیست) در نفوس شیعه نسبت به دیگران، تأثیرى عمیق تر داشته و نقشى روشن تر می بست. روایاتى که براى زندگى معنوى و تفکر فلسفى داراى اهمیت اند، دو دسته اند: یک دسته، روایاتى است که مراتب کمال انسانیت و درجات قرب و ولایت را وصف کرده و توضیح مى دهد، و دسته دیگر که عدد ان بیشتر است، روایاتى است که حقایق هستى را از توحید ذات حق و وصف صفات شریفه او و پیدایش آفرینش و نظام هستی و رجوع همه به سوی حق بع دقیق ترین وجهی وصف کرده و از راه استدلال عقلی ثابت می نماید.

آیا "صیرورت " افلاطونی را می‌توان به حرکتجوهری صدرایی تفسیر کرد؟ برای دستیابی به پاسخ این سوال بررسی مبانی چنین نظریه‌ای در اندیشه افلاطون ضروری می‌نماید، که عمده‌ترین آنها عبارتند از نظریه بهره‌مندی که عالم صیرورترا از وهم و خیال محضبودن رهانیده و برای آن گونه‌ای وجود سیال را تحقق می‌بخشد، و نظریه وحدتتشکیکی واقعیتکه نظریه بهره‌مندی نیز موید آن است ، و از تعالیم دیگر افلاطون هم، چون وحدتصرفه‌ای که برای مثال خیر قایل می‌شود و تمام مثل را مضمحل در آن و متحد با آن فرضمی‌کند، به دستمی‌آید. او حتی در تبیین ارتباط دو عالم وجود و صیرورتگونه‌ای "اتحاد" را میان این دو عالم مطرح می‌سازد که با توجه به اعتقاد صریح او به تعالی مثل، جز بصورتاتحاد حقیقه و رقیقه قابل تصور نیست . بدیهی استدر چنین بینشی "ربط" حادثبه قدیم بنحوی اشراقی تبیین می‌گردد و عالم میانه یا رابط، یعنی نفسعالم، که همان وجود نازل شده و هبوط یافته عالم مثل است ، با آنکه بیشترین سنخیترا با مثل دارد، اما بوجهه تعلقی خود دارای حرکتو سیلان ذاتی و منشاء تمام تغییراتو حرکاتدیگر است . بدین ترتیبشبهه بقای موضوع در صیرورتمطلق و دایمی عالم به همان طریقی پاسخ داده خواهد شد که در فلسفه صدرالمتالهین یافتمی‌شود. همچنین در تبیین هر چه بیشتر این رابطه اثباتمی‌شود که رابطه این دو عالم رابطه‌ای علی و معلولی است ، و حیاتو حرکتکه از نظر افلاطون مساوق با وجود تلقی می‌شود، خود مبین تاثیر فاعلی و ایجادی مثل نسبتبه عالم صیرورتاست ، چنانکه "حرکت "، که به عنوان یکی از مثل اعلای افلاطون در رساله سوفیستو نیز قوانین مورد توجه قرار می‌گیرد، در عالم مثل به معنای علم و فاعلیت(خلق) تفسیر می‌شود. بدین ترتیبفلسفه افلاطون تمام مبانی اصلی حرکتجوهری را در خود دارد و در واقع صیرورتخاصافلاطونی - چنانکه بسیاری از مفسران می‌گویند - چیزی جز مفادکان تامه شیء، یعنی "به‌وجود آمدن" در یکفراگرد دایمی و بی‌آغاز و پایان نیست . پسضمن آنکه شروع و مبداء زمانی در پیدایشعالم فرضنمی‌شود، اما به جهتمرتبه نازله خاصی که دارد دایما بینابین وجود و عدم و در جریان به‌وجود آمدن پساز عدم زمانی است ، و این همان حدوثزمانی عالم بر مبنای حرکتجوهری استکه براساسآن هیچ انقطاعی در فیضو صدور عالم نبوده است .

در این نوشتار ، تطبیقی بین دیدگاه توماس آکویناس و صدرالمتالهین در باره اراده انسان صورت گرفته است تا روشن شود که در هریک از این دو نظام فلسفی چه تبیینی در باب اراده انسان صورت پذیرفته است، نقاط ضعف و قوت این تبیین ها در مقایسه با یکدیگر در چه مواردی است و کدامیک از این تبیین ها در حل مشکلات مربوط به اراده انسان از موفقیت بیشتری برخوردار است.مسئله تقدم یا تاخر عقل و اراده انسان نسبت به یکدیگر ، چگونگی تبیین اختیار انسان و نحوه ارتباط اختیار انسان با مشیت الهی از مسائل مهم و بحث انگیزی هستند که در این مبحث مطرح می باشند.