جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فردریک شلایرماخر با توصیف جوهر دین به عنوان پدیده ای که حاصل معرفت - چه علمی و چه فلسفی - نیست و نیز نباید آن را در معنای اخلاقی جستجو کرد و آن را نباید حاصل هیچ استدلالی دانست، تاثیر ماندگار و تازه ای بر الهیات پروتستان نهاد. به نظر او جوهر دین در احساس دینی خاصی که احساس وابستگی مطلق است، یافت می شود. او بر این باور است فلسفه دین بی حاصلی که در «دئیزم» مطرح است و دگماهایی که کلیسا از آن خبر می دهد، در حقیقت دین نیست. دین حقیقی یعنی شهود بی واسطه وجود جمعی همه جهان کرانمند در آن وجود و به واسطه آن وجود بی کران و درک همه اشیای زمانمند در وجودی لایزال. دین حقیقی احساس و چشیدن این وجود بی کران است.

تفسیر کتاب مقدس در سنت مسیحی، سابقه ای طولانی دارد. نخستین مفسر مسیحی را در واقع می توان خود عیسی دانست. او برای هماهنگ کردن متون مسیحی با عهد قدیم به تفسیر بعضی از آیات عهد قدیم پرداخت. سنت تفسیری مسیحیت در این مقاله در سه بخش عمده خلاصه شده است. مکتب اسکندریه، مکتب انطاکیه و مکتب رومی (لاتین). هر یک از این مکتب های تفسیری را با آبای ویژه ای نمایندگی می کرده اند. آبای اسکندرانی، متون مقدس را به روش تمثیلی تفسیر می کرده اند. آبای انطاکی از روش لفظی پیروی می کرده اند. آبای لاتینی که از فرهنگ و زبان روم متاثر بوده اند، گاه به روش تمثیلی و گاه به روش لفظی، کتاب مقدس را تفسیر می کرده اند.

روان‌شناسی مثبت‌نگر نه تنها برای بهبود و ایجاد توانمندی‌های افراد، بلکه به‏منظور پرورش تاب‌آوری، بهبود کیفیت زندگی و ایجاد سپری در برابر عود نشانه‌ها، ایجاد گردید. افزایش توانمندی‌ها و صفات مثبت بایست مؤلفه‌های اصلی هر روند درمانی باشد؛ چرا که این مداخلات نشانه‌های بیماری را کاهش داده، از عود آنها جلوگیری می‌کنند و باعث اصلاح کیفیت زندگی می‌شوند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت در داستان‏های مثنوی معنوی و کاربرد آن در تربیت دورة نوجوانی صورت گرفته‏است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت، از جمله امید، خوش‌بینی، شادی، رضایت، فضایل اخلاقی، بخشش، انعطاف‌پذیری، شکرگزاری و تشکر، مراقبه و معناجویی در داستان‌های مثنوی معنوی سبب شکوفایی و توسعۀ توانمندی‌های درونی و کسب فضیلت‌های اخلاقی می‌شود. این مؤلفه‌ها نوجوانان را قادر می‌سازد تا با ناملایمات، بحران‌ها و سایر رویدادهای نامطلوب زندگی کنار بیایند، به سلامت جسمی و روانی دست یابند و به بهبود روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی‌ نایل گردند.

این پژوهش آگاهانه در مسیری گام نهاده که در مظان بسیاری کژفهمیها قرار دارد. از یک سو پای اگزیستانسیالیسم با همه ی گونه گونی هایش در میان است و از سوی دیگر مولانا که سرشار مضامین فلسفی، الهیاتی، حکمی و حتی روانشناختی است. آیا در این معرکه می-توان حرف نویی زد که تکرار مکررات نباشد؟ با این امید در مقدمه پژوهش بحث خواهیم کرد که آیا نسبت دادن شیوه های تفکر قرن بیستمی به یک متفکر قرن سیزدهمی به لحاظ روش شناختی معتبر است؟ سپس در نخستین فصل از جدی ترین معضله اگزیستانسیالیسم که همان «چیستی آدمی» است، می آغازیم و نشان می دهیم که مولانا نیز این پرسش سهمگین را محور منظومه فکری خود قرار می دهد. در فصل دوم نشان خواهیم داد که مولانا و اگزیستانسیالیسم در نقد عقل بر یک منهاج رفته اند. هر دو از روحیه انتزاع برائت جسته اند و بر پرده پوشی های دلیل و واسطه سازی های فلسفه شوریده و معرفت را جزئی از وجود آدمی شمرده اند. در فصل سوم خواهیم دید که احساسات وجودی انسان در کسب معرفت نقش دارند و در این موضوع نیز منظومه فکری مولانا شباهتهای شگفتی با شیوه های اگزیستانسیال دارد. اما در فصل چهارم بحث می کنیم که انگیزه مولوی از نقد علیت، نه دفاع از ساحت خداوندی بلکه دفاع از آزادی انسانها و قدرت انتخابشان بوده است که برای برجسته سازی این مضمون بازهم شیوه های اگزیستانسیال به یاری ما می-آیند. در فصل پنجم از تعلیق اخلاق و جهش ایمان سخن خواهیم گفت و می بینیم که این مفاهیم با دریافت و تعبیری که ما در وهله نخست از واژگان «تعلیق» و «نسبیت» به ذهنمان خطور می کند، به کلی متفاوت است. زیرا نسبی نمایاندن اخلاق در دوران ما عمدتاً از تردید و احیاناً نفی و انکار در ارزش های دیرینه سرچشمه می گیرد اما داستان در مثنوی از رنگی دیگر است. امید دارم که این تلاش کوچک، گامی نو در شناخت گنجهای معرفت در این سرزمین کهن باشد

با استفاده از آثار و نوشته های غزالی و آگوستینوس و با بهره گیری از منابع عربی، فارسی و لاتین به بررسی تطبیقی آراء این دو اندیشمند مسلمان و مسیحی در باره خدا و انسان می پردازد. وی نتیجه می گیرد که هر دو آنها خدا باور و خداگرا هستند اگر چه نحوه معرفت آنها به خدا کاملا متفاوت است. برخی از موضوعات بررسی شده از دیدگاه آنها عبارت است از: صفات خدا، افعال خدا، عدل الهی، رابطه خدا با انسان، ماهیت انسان، جبر و اختیار، معرفت انسان نسبت به خدا

اسطوره به عنوان بخشی از نظام ایدئولوژیک هر دینی به شمار می رود. هردینی در بطن جامع ه خویش تحول می یابد و از تحولات و تغییرات آن بی نصیب نمی ماند. اسطوره های زردشتی مثل تمام اسطوره ها از دوره ای به دور ه دیگر دچار تغییر و تحولاتی می شوند. این تغییرات ممکن است به دلایل متعدد و مختلفی انجام شود. برخی از این علل، تغییر ساختار اجتماعی، شیوه های تولیدی، نوع ادار ه حکومت می تواند باشد که این عوامل در ارتباطی دو سویه با باورهای دینی قرار دارند؛ یعنی از آنها تأثیر گرفته و بر آنها تأثیر می گذارند. اسطور ه نخستین انسان، به عنوان بخشی از اسطور ه آفرینش نیز می تواند به دلیل ذکر شده، تغییر کند. پس از سکونت بخشی از قوم آریایی در نجد ایران، جامع ه ایرانی شکل می گیرد و این قوم دچار تغییراتی می شود و به این ترتیب اسطور ه ایرانی بنا به نیاز های جدید جامع ه ایرانی و با توجه به شرایط جدید با آنها سازگار می شود. یم ه آریایی(نخستین انسان) نقش مهم شاه نخستین و سپس شاه آرمانی را بر عهده می گیرد و برخی از ویژگی های نخستین انسانی یمه به مهمترین چهر ه اسطوره ای زردشتی، یعنی نخستین انسان بدل می شود. به این ترتیب اسطور ه زردشتی همگام با تحولات، تغییر می کنند.

زن در تمامی ادیان در مسیر تجربه ی دینی خود با تمایزها و محدودیت هایی نسبت به مرد مواجه بوده است. برخی این محدودیت ها را ناشی از آموزه های دینی و برخی دیگر متأثر از علل و عواملی غیر دینی می دانند. در این تحقیق با بیان محدودیت های زن در دو دین زرتشت و اسلام، به بررسی این دیدگاه ها پرداخته شده است. ابتدا با استناد به متون دینی و فقهی، تمایزهایی را که میان زن و مرد در دینداری شان وجود دارد و عدم توجه به آنها صحت عمل و دینداری را مخدوش می کند، بیان گردیده و در ادامه با بررسی خاستگاه هایی که سبب نگرش فرودستانه به زن شده اند و در نتیجه محدودیت هایی را برای او به وجود آورده اند، به تحلیل علل و عواملی پرداخته شده است که محدودیت های دینداری را برای زن در جامعه ی ایران سبب شدند. این پژوهش علاوه بر آموزه ها و گزاره های دینی که محتوای جنسیتی دارند، نقش مفسران و عالمان دین را در تفسیر این آموزه ها و گزاره ها بسیار تأثیر گذار می داند؛ به گونه ای که برخی از تمایزها ناشی از استنباطی است که آنها داشتند و این می توانسته متأثر از شرایط سیاسی و اجتماعی هم باشد. بنابراین همراه با توجه به متون دینی و تأمل در نقش عالمان دین، ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از این است که بسیاری از محدودیت های دینداری زن ایرانی ناشی از ذات دین نیست، بلکه استنباط عالمان دین، ضرورت های اجتماعی- فرهنگی یا نظام های قدرت در ایجاد یا تشدید آنها مؤثر بوده اند. نگارنده ضمن بیان بازتاب محدودیت های دین داری در عرصه ی زندگی فردی و اجتماعی زنان، به این نتیجه می رسد که امکان اصلاح و تغییر آنها وجود دارد و این امر با بازپژوهی صحت بسیاری ازگزاره های دین و کنکاش دقیق در سیر تاریخی محدودیت های موجود در متون فقهی، مسلم نگرفتن همه ی گزاره های فقه سنتی، فرق گذاشتن میان مفاهیم و پنداشته های دینی با آداب و رسومی که ریشه ی اجتماعی دارند و وارد دین شده اند و با ارتقاء سطح آگاهی و معرفت زنان نسبت به خودشان و نیازهای واقعی شان امکان پذیر خواهد شد

این پژوهش در راستای آشنایی با فرهنگ ایران باستان، نگاه جامع و اجمالی تاریخ دین این سرزمین از آغاز تا پایان شاهنشاهی ساسانیان است. تاریخ مردم این سرزمین، آنچه به دوران پیش از اسلام مربوط است، از ورود قوم ایرانی به فلات ایران و اولین تلاش های این قوم برای ایجاد مدنیت، روایت زایش و پویش فرهنگ و تمدنی بس غنی است. در این میان، از رهگذر آشنایی با اجزای این فرهنگ از آن جمله دستاوردهای آن در خلق سازه های عقیدتی جامعه می توان به شناخت ماهیت این فرهنگ دست یازید. تحول دین و فرهنگ در فلات ایران را حداقل از هزاره پنجم پیش از میلاد می توان بر رسید. این تحول در اثر وضع زمین، روابط ساکنان آن با همسایگان و مهاجرت ها به وجود آمده است. آن گاه که آریایی ها همراه با اهوراها و اسوراهای بیشماری وارد ایران می شوند و بعد از آن زرتشت برای اصلاح جامعه خویش قیام می کند. در ایران عهد هخامنشی، برای اولین بار در تاریخ این سرزمین، آزادی در گزینش دین ظاهر می شود. دوران اشکانیان عرصه تعامل عقاید، گرایش های دینی و فلسفی متعددی است که به بروز نواندیشی دینی کمک می کند و آثار آن را می توان در دوران ساسانیان پی گرفت و آن ظهور مانی و مزدک است. گرچه خوب می دانم که حاصل کارم به رغم تلاشم، مختصری است که شاید حق مطلب را به شایستگی نگزارده باشد، امید آن دارم بتواند اندکی به وضوح چهره دین ایرانی کمک کند.

قدیس بوناونتوره از متألهان و فلاسفه بزرگ قرن سیزدهم میلادی است که نقش مهمی در تاریخ تفکر مسیحی ایفا کرده است. او عضو فرقه فرانسیسکن بود و به فرانسیس آسیزی ارادت ویژه ای داشت. تأثیر آرای افرادی چون افلاطون، ارسطو، آگوستین قدیس، دیونیزیوس، الکساندر هالسی و نیز تفکر نوافلاطونی بر اندیشه او آشکار است. بوناونتوره دیدگاههای بدیعی درباب شناخت خدا، انسان و طبیعت دارد. او به خودشناسی برای خداشناسی و قول به سه چشم درون نگر، برون نگر و کمال نگر تأکید می کند. نگرش تثلیثی به خلقت به ویژه انسان همه جوانب تفکر او را تحت الشعاع خود قرار داده است. او بر این باور است که کل عالم خلقت خدای تثلیث را از وجوه گوناگون و در سطوح متفاوت متجلی می کند. در این میان انسان به سبب برخورداری از قوای ثلاثه عقل، اراده و حافظه به بهترین نحو خدای تثلیث یعنی پدر، پسر و روح القدس را به تصویر می کشد. از همین روی انسان با درونگری و تأمل در خود به شناخت خداوند نائل می شود. تثلیث محوری آنچنان بوناونتوره را تحت تأثیر قرارداده که همچون آگوستین و به تبع وی از علل اربعه ارسطویی تنها علل ثلاثه فاعلی، مثالی و غایی را می پذیرد. گرچه بوناونتوره تحت تأثیر جوّ فکری زمانه خود و هم عصری با متفکر بزرگی چون توماس آکویناس ناگزیر شد آثاری را که صبغه فلسفی و استدلالی دارند تألیف کند، اما به سبب نگرش اشراقی و تأملات شهودیش حقیقتاً به دست دادن الهیاتی نظام مند از تفکرات او دشوار می نماید؛ درحقیقت فلسفه او در جنبه نظری فلسفه ای کاملاً مسیحی و الهیاتی مسیح محور است.