جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقوله حقوق بشر و نسبت آن با اندیشه دینی اگرچه به صورت خاص در دهه اخیر مورد توجه روشنفکران و متفکرین ایرانی قرار گرفته اما تکوین و تطور آن در ذهن و ضمیر جامعه فکری ایران از تاریخچه‏ای نسبتاً طولانی برخوردار است. ساختار سنتی جامعه ایران و نفوذ و غلبه تفکر دینی در آن، چالشی دیرینه را در راه تسلط گفتمان حقوق بشر و همزیستی آن با نگرش دینی ایجاد نموده که از طلوع نخستین بارقه‏های نهضت مشروطه تا کنون هم الگوی ذهنی روشنفکران و نوگرایان ایرانی را متحول کرده و هم مرزهای تفکر غالب سنتی را درنوردیده است. نوشتار حاضر بر آن است ضمن تشریح بنیان‏های فکری و فلسفی اند?شه حقوق بشر، رویکردهای گوناگون جریان‏های سنتی و نوگرای ایرانی را در مواجهه با گفتمان حقوقی نوین بررسی کند و در بستر نگرشی تاریخی مراحل رونق و یا افول گفتمان مذکور را در ساحت فکری جامعه ایران مورد مداقه قرار دهد. در واقع، هدف از بررسی نقش و جایگاه مسئله حقوق بشر و مواجهه با آن در دوره‏ای صد ساله (از مشروطه تا معاصر)، دست‏یابی به الگویی سازمان‎یافته از سیر تاریخی این مبحث در بین گروه‏های فکری سنتی و مدرن جامعه و به دست دادن چشم‏اندازی کلی از ضرورت‏های فکری و عملیِ حاصل از پذیرش این اصل بنیادین است. از اینرو در کنار تحلیل مبانی فکری و کلامی چهره‏های برجسته دو جریان سنتی و نوگرا، ارائه تحلیل جامعه‏شناختی به منظور دقت در داوری نهایی امری ضروری است. علاوه بر این، از آنجایی که در هر دور? تاریخی رویکرد فکری و کلامی جریان‏های مذکور در کنار شرایط اجتماعی و سیاسی، چالش‏هایی را فراروی مسیر تحقق گفتمان حقوق بشر در جامعه به وجود آورده است بیان این چالش‏ها به منظور ارائه تحلیلی دقیق پیرامون جایگاه گفتمان حقوق بشر در اندیشه جریان‏های سنتی و نوگرای جامعه نیز امری اجتناب‏ ناپذیر می‏ نماید.

فاقد چکیده

در این رساله به فعالیت های تبشیری و تبلیغی مسیحیت در ایران و شهر تهران در طول تاریخ خود از آغاز پیدایش این دین تا عصر معاصر پرداخته شده است. سپس این رساله بعد از معرفی فرق و گروها و جریان های مسیحیت تبشیری در تهران به ویژه کلیساهای پروتستان به بررسی شیوه های تبلیغ فعالیت ها، ابزارها، روش ها و فنون تبشیر مسیحیت در تهران و بررسی طیف گرویندگان به مسیحیت تبشیری در این شهر و علل گرایش ایشان اختصاص یافته است.

فاقد چکیده

مقصود از کارکرد دین در حوزه ی دین پژوهی، بررسی اثر، نقش و تحول دین در انسان و جامعه است. به عبارتی دیگر قلمرو کارکرد دین می تواند فردی یا اجتماعی باشد. از دیدگاه انسان دینی زیارتگاه مکان مقدّسی است که تجلّی گاه امر قدسی است. بنابراین فضای حاکم بر زیارتگاه، فضای مقدّسی است. این رساله به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی موردی نقش و کارکرد دین عامّه در زیارتگاه های شهرستان نور و آمل می پردازد. تبیین و تحلیل این موضوع سبب شناخت دین عامّه در این دو شهرستان خواهد شد. به نظر می رسد شعائر و مراسم در زیارتگاه¬ها باعث شکل گیری هویّت دینی و هم چنین موجب سعادت بشر و همبستگی مردمان این استان و باعث قرب به خدا، اجرای واجبات دینی خواهد شد. دین عامّه ظهور و بروز قابل توجّهی در مراسم زیارتگاه های استان مازندران دارد. تجمّع افرادی با اعتقاد مشترک نسبت به مکانی مقدّس باعث تحکیم و تقویت دین عامّه میان آنها می شود. به نظر می رسد دین عامّه برخاسته از دین متنی و اصلی نیست، و شعائر و مناسک مطرح در دین عامّه با دین متنی و اصلی مطابقت زیادی ندارد. از تحقیقات به عمل آمده این نتیجه حاصل گردید که زیارتگاه ها ویژگی خاصّی را در ارتباط با زندگی مردم ایجاد نموده اند، علی رغم وجود کارکردهای بسیار متنوّع و متعدّد این اماکن معنوی، ایجاد آرامش روحی و روانی انسان مهمّترین خصیصه این ویژگی را رقم زده است. ضمن آن که پیوند ناگسستنی مردم با این زیارتگاه ها، روحیه دین مداری و امیدواری، انسجام و یک پارچگی گروه های قومی و مذهبی منطقه در سایه این بقاع متبرّک بیش از پیش نمایان است. در این بین مسئولیت خطیری بر دوش اهل فن همواره سنگینی می کند که برای حفظ میراث گران بهای گذشته و مثبت و معرفی هویّت ملت مسلمانان می بایست همچنان در دامنه و قلمرو تحقیقات گام های اساسی برداشت.

چکیده در این پایان‌نامه به تصحیح و تحقیق رساله? عرفانی سراج‌الطریق پرداخته شده است. این رساله نوشته یکی از فقها و مورخان و ادبای بزرگ شافعی مذهب است که از اواسط قرن دهم تا اوایل قرن یازدهم هجری قمری می‌زیسته است. وی سیدحسن بن سیدهدایه‌الله بن سیدیوسف‌جان بن سیدیعقوب‌جان معروف به ابوبکر مصنف چوری است. وی را به سبب کثرت تصانیفش مصنف نامیده‌اند. مصنف در مقدمه سراج‌الطَّریق سبب نگارش کتابش را ناآگاهی اخوان زمان از معانی اصیل عرفانی دانسته و با استشهاد بر آیات قرآن، احادیث نبوی، و نقل اقوال و اشعار از اعاظم حوزه عرفان مدرسی و خانقاهی سعی کرده تا بر عرفان دوران صفویه که در ظلمت جهل فرو رفته بود نوری بتاباند. این رساله در 50 فصل است. مؤلف در هر فصل به توضیح مورد یا مواردی از اصطلاحات عرفانی می‌پردازد. 7 نسخه از نسخه‌های موجود این رساله تهیه شد؛ 5 نسخه ثبت شده در فهرست‌های نسخ خطی و 2 نسخه از کتابخانه‌های شخصی که در فهارس نشانی آنها ثبت نشده بود. پس از بررسی تطبیقی نسخ، به سبب مغلوط بودن نسخه‌های اقدم، اصح بودن معیار ترتیب نسخ در تصحیح قرار گرفت. بعد از تطبیق تک‌تک نسخ با یکدیگر در نهایت 4 نسخه، به ترتیب صحت، گزینش شد و بر اساس حروف ابجد نامگذاری گردیدند سپس کار تصحیح با وسواس فراوان آغاز شد. اختلاف نسخ در پاورقی آورده شد. در مرحله آخر ضبط درست‌تر تشخیص داده شد و در متن اصلی قرار گرفت و ضبط مغلوط نسخه اساس(الف) در پاورقی ذکر گردید. تمامی دستبردهای مصحح در متن نسخه «الف»، برای رعایت امانت در قلاب [] نهاده شدند. پس از تصحیح رساله تلاش شد تا در حدتوان، مراجع آیات، احادیث و اشعار با ذکر دقیق منبع، در پایان کتاب، آورده شوند. افزون بر این توضیحاتی برای برخی از لغاط و اصطلاحات مهجور نیز ارائه گردید. پس از طی تمامی این مراحل مقدمه‌ای بر این رساله نگاشته شد.

خضر شخصیتی اسطوره‌ای، اسرارآمیز و پیامبرگونه است که در ارتباط با آیاتی از قرآن (کهف، 18/60-82) مطرح می شود. روایات، افسانه‌ها و حکایات گوناگونی در فرهنگ اسلامی، اعمّ از متون تاریخی، روایی و تفسیری، ادبی و عرفانی به ویژگیهای این شخصیت و همسفری او با موسی پیامبر اختصاص یافته و مسائلی چون نام و نسب خضر، پیامبر بودن یا نبودن او، علم لدنّی و معرفت باطنی که منشأ افعال عجیب و غریب اوست، عمر جاودانه‌اش، و ارتباط او با شخصیتهای دیگری چون الیاس، اسکندر، ذوالقرنین، ارمیا و دیگر شخصیتهای انجیلی مورد بحث قرار گرفته است. پژوهشگران با توجه به این مستندات، ردّ پای خضر و یا داستان او را در شخصیتهای دیگر موجود در کتاب مقدس و ادبیات ربّانی، و نیز در اساطیر، داستانها و افسانه های باستانی ملل مختلف جهان جستجو کرده و مباحث و آراء گوناگونی را ارائه نموده اند. به باور محققان غربی، برای این چهر? اسلامی نمی‌توان یک منشأ خاص در نظر گرفت، بلکه خاستگاه آن مجموعه‌ای از حکایات، افسانه‌ها و اسطوره‌هایی است که در سرزمینهای اسلامی قبل از ظهور اسلام جریان داشته است، و گفته می‌شود شخصیت خضر ترکیب و تلفیقی از عناصر مختلف و ناهمگون غیراسلامی است که در فرهنگ و ادبیات دینی مسلمانان به یک شکل منسجم و واحد ترسیم شده است. اغلب پژوهشگران ریشه‌های این شخصیت را شرقی و به ویژه سامی دانسته‌اند. ولی فرضیات دیگری نیز در تطبیق شخصیتهایی از اسطوره‌های غیرسامی مانند اساطیر یونان ، ایران باستان و ادبیات گنوسی با خضر اسلامی طرح شده که هر یک قابل تأمل و بررسی است. بعلاوه، بررسی نقش و جایگاه هر یک از عناصر و مؤلفه های داستان خضر در اساطیر کهن بشری مؤید نظریات و فرضیات فوق خواهد بود.

موضوع پایان‌نامه حاضر، بررسی اندیشه‌های عرفانی داراشکوه است. در این تحقیق، زندگی داراشکوه از ابتدا تا انتها که با اعدام توسط برادرش اورنگ زیب خاتمه می یابد و هم چنین تاریخ مختصر سلسله تیموریان که داراشکوه، شاهزاده این سلسله بوده، بررسی شده است. در آخر، اندیشه‌های عرفانی داراشکوه در حوزه عرفان نظری و عرفان عملی مورد بررسی قرار می‌گیرد. داراشکوه را می توان از جمله عرفای طریقه صحو دانست که البته با بعضی از اصول سکر از جمله شطح نیز موافق است. آنچه در اندیشه های دارا بیشتر از همه خود نمایی می کند، مبحث وحدت وجود است که موضوعاتی همچون وحدت ادیان و صلح کل را درپی دارد. جهان شناسی داراشکوه بر پایه وحدت وجود و وحدت ادیان استوار شده است که البته هر دوی این آموزه ها کارکرد سیاسی برای ولیعهد پادشاه هم داشته است. انسان شناسی وی مبتنی بر آیات قرآن و احادیث است. وی انسان را خلیفه خدا بر روی زمین می داند که بایستی از طریق سلوک به اصل الهیش بازگردد و آیینه تمام نمای حق شود. خداشناسی دارا نیز بر پایه اندیشه های ابن عربی است. خدا به واسطه تجلی و صفات و اسماء است که ظهور دارد و البته ذات خدا غیر قابل شناخت است. داراشکوه از آنجایی که از جمله اولین عرفایی است که به مبحث عرفان و ادیان تطبیقی پرداخته، بخشی را نیز اختصاص به این موضوع داده ایم و به تطبیق آموزه های عرفانی و دینی دو دین هندویی و اسلام در آثار دارا و سلوک عرفانی و همنشینی وی با عرفا اشاره شده است. در سیر اندیشه های عرفانی دارا به وضوح می توان آزاداندیشی وی و تأثیرات متون دینی و عرفانیِ هندویی و اسلامی، به خصوص اندیشه وحدت وجود را مشاهده کرد. تمامی این فعالیت ها و اندیشه های داراشکوه است که ضرورت پرداختن به اندیشه های وی در حوزه شبه قاره و تاثیر آن بر ادامه راه علم ادیان و عرفان تطبیقی را روشن می سازد. بنیان این تحقیق بیش از آنکه بر برداشت‌های دیگر محققین درباره داراشکوه متکی باشد بر آثار خود وی و اندیشه‌های عرفانی مطرح‌شده در نوشته‌هایش، متمرکز است؛ چرا که بهترین و موثق‌ترین منابع در این مورد، نگاشته‌های خود داراست.

در این نوشتار به بررسی مفهوم ایدئولوژی از دیدگاه دکتر علی شریعتی پرداخته می‌شود و معنا و منظور پروژه‌ی «ایدئولوژیک کردن دین» واکاوی می‌گردد، و سپس تفاسیر ایدئولوژیک وی از اسلام توصیف و تبیین می‌شود. سرانجام، آرا دو تن از مخالفان این پروژه، یعنی دکتر عبدالکریم سروش و دکتر داریوش شایگان، مورد بررسی قرار می‌گیرد و نسبت این انتقادات با آن پروژه ارزیابی می‌گردد. در بررسی آرا دکتر علی شریعتی روش توصیفی ـ تحلیلی، و در بررسی آرا مخالفان روش توصیفی ـ تحلیلی ـ انتقادی لحاظ شده است. این نوشتار می‌کوشد دستاورد نظری پروژه‌ی ایدئولوژیک کردن دین را، بر اساس طرح هندسی مکتب، به‌تفصیل و مستند نشان دهد، و روشن سازد که تعریف دکتر علی شریعتی از ایدئولوژی با تعریف مخالفانش از همین مفهوم، متفاوت و حتی متضاد است. به عبارت دیگر، مفهوم ایدئولوژی در اندیشه آن‌ها نه «اشتراک معنایی»، بلکه صرفاً «اشتراک لفظی» دارد، و از این رو انتقادات آن‌ها بر این پروژه «منتفی به انتفا موضوع» می‌باشد.

با این‌که سال‌های زیادی از نگاشته شدن چنین گفت زرتشت می‌گذرد، تا کنون کسی به این موضوع که چرا نیچه از زرتشت برای بیان مقاصدش استفاده کرده، نپرداخته است. شاید در نگاه اول این بررسی بیهوده به نظر آید چرا که لفظ پیامبر تداعی‌گر واسطه‌گری‌ میان خدا و انسان است که با سخن از موجودات ماورایی و دنیای دیگر همراه می‌باشد اما با بررسی دقیق زرتشت نکاتی به دست می‌آید که نشان می‌دهد انتخاب زرتشت از سوی نیچه بی‌پایه نبوده است. در این پایان‌نامه سعی شده تا دلیل‌های انتخاب زرتشت بررسی شود و نشان داده شده است که توجه زرتشت به زندگی و قبول انسان به‌عنوان موجود انتخاب‌گر و سرنوشت‌ساز در صحنه‌ی هستی و دارای قدرت تشخیص او را در نگاه نیچه ممتاز گردانده است. نیچه برای مبارزه با قوانین زندگی‌گریز مسیحیت حریفی از همان جنس به میدان می‌آورد و کتاب خود را به سبک کتب مقدس به نگارش درآورده و در نهایت در صدر بزرگ‌ترین مبارزان دین مسیحیت قرار می‌گیرد.