جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهصراط روش و طریقی است که انسان، به سفارش و هدایت خداوند گام در این مسیر می‌نهد و اگر بهندای عقل و فطرت خود گوش فرا دهد می‌تواند از صراط دنیوی به خوبی بهرمند شود و به سلامت از صراط اخروی عبور نماید و به لقاء الله برسد. هدایت خداوند متعال به صراط، هدایت بالذات است و این هدایت تا آخرین مرحله ممکن ادامه می‌یابد و اگر کمترین امید و امکان هدایت در کسی باشد این راه همچنان باز است و نتیجه این هدایت و رحمت قرب و نزدیکی به خداوند است. و هدایت پیامبران و ائمه اطهار علیهم السلام، قرآن و دین هدایت بالفرع است. قرآن برنامه هدایتی خداوند است که از گزند هر گونه جعل و خطا مصون است،گاهی معارف اعتقادی و اخلاقی و فقهی و سیاسی را جداگانه ذکر می‌کند و گاهی آنها را کنار یکدیگر می‌آورد تا هدایتی همه جانبه نسبت به آنها داشته باشد. پیامبران و امامان نیز نمایندگانی از جانب خداوند هستند که در دو بعد علمی و عملی مردم را به صراط هدایت می‌کنند.دین اسلام خود را بر حق معرفی کرده،که مجموعه نیاز‌های انسان،و مصالح دنیوی و اخروی او را در نظر گرفته است، و از این جهت توان رهبری صلح جهانی و هدایت را دارد.از جمله هدایت یافتگان، گروه پیامبران، صدیقین و شهداء و صالحین هستند. کسانی که از هدایت بازمانده اند و عمداً به راه انحراف رفته اند، خداوند آنها را به حال خود رها کرده. این افراد چنان در گمراهی خود سر سختند،که هر چند حق برای آنان روشن شود، حاضر به پذیرش نیستند. پل صراط آینه و نمادی از ایمان و اعمال انسان در دنیا است .پیروی از هدایت الهی موجب صیانت از خوف و حزن و ضلالت و شقاوت در دنیا و آخرت است و تمرد و تکذیب و اعراض از یاد و هدایت خداوند ، معیشت ننگ و تنگ در همه نشئه ها را به همراه می آورد . کلید واژه: صراط،صراط اخروی،صراط دنیوی،قرآن،روایات،کلام.

بر اساس اصل علّیت ، هر پدیده اى ناگزیر نیاز به علّتى و موجبى دارد ، این اصل از دیرباز ذهن انسانها را به خود مشغول داشته است. بر اساس همین اصل بوده که انسانها در پى هر حادثه اى سراغ علّت آن را مى گرفتند و در صورت عدم شناخت علل آشکار و طبیعى پدیده اى ، به وجود قدرت و دستهای نامرئی همچون موجودات خیالى و الهه های مختلف اعتقاد پیدا مى کردند که در کار ایجاد و تدبیر آنها نقش دارند . اصل علیت مبین نیازِ بالضروره ی معلول به علت است و این ضرورت بر اساس استدلالهای متعددی اجتناب ناپذیر و استثنا ناپذیر است و در صورت اثبات این ادعا ، به ناچار افعال انسان تحت تاثیر این نظریه قرار میگیرد و باعث ایجاد نگرشی خاص تحتِ عنوانِ "جبر" در افعال انسان خواهد شد.ملاصدرا ضمن اعتقاد به اختیار انسان می فرماید: مختار بودن انسان به این نیست که اراده آن به اراده اش باشد بلکه تنها اگر فعل او به اراده اش باشد کفایت میکند بر اینکه ما انسان را مختار بنامیم . از طرفی ایشان تلاش نموده تا با اعتقاد به وحدت وجود ، که مورد نظر عرفا نیز هست ، منافات پیش آمده را از اساس منکر شود . بدین نحو که با برگرداندن علیت (که اساس آن کثرت است)، به تجلی(که مبتنی بر وحدت است) دیگر مغایرتی نیست تا بحث اختیار یا مجبور بودن مطرح باشد . با این رویکرد دیگر معلول دارای وجودی مستقل از علت نیست بلکه شان و تجلی آن میباشد.از طرفی آیات قران کریمو روایات مروی از معصومین(ع) مبین اصل علیت و ضرورت علی و معلولی میباشد تا جایی که به وضوح علل چهارگانه ی مورد اعتنای فلاسفه در ضمن بسیاری از آیات قران کریم و روایات آمده است . در عین حال مبحث وحدت وجودی حکمای متعالیه ، مورد موافقتِ قطعی واقعنشده است و حتی در جاهاییآنرا مردود میداند.

یکی از صفات الهی، مرید بودن خدای متعال است. در اثبات صفت اراده برای حق تعالی هم آیات و روایات و هم استدلال‌های عقلی موید این مطلب است. در قرآن کریم آیات بسیاری بر مرید بودن خداوند دلالت می کند. از جمله: فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند به آن می‌گوید باش و آن موجود می‌شود. دلیل اتصاف خداوند به اراده این است که خداوند به همه ممکنات علم دارد و قدرت وی به گونه‌ای یکسان به همه تعلق می‌گیرد، با این حال برخی ممکنات ایجاد می‌شوند و برخی ایجاد نمی‌شوند و به بیانی دیگر بعضی ممکنات در زمانی خاص ایجاد می‌شوند نه پیش از آن و نه پس از آن و این در حالی است که در هر یک از زمان‌ها، ایجاد آن امکان پذیر بوده است. بنابراین باید صفتی غیر از علم و قدرت باشد که مرجح و مخصص وجود ممکنات در زمانی خاص باشد و آن چیزی جز اراده نیست. صفت اراده و مشیت الهی از صفاتی است که بحث‌های زیادی را برانگیخته است. از جمله این مسائل این است که آیا صفت اراده و مشیت از صفات ذات الهی است و یا از صفات فعل است. اکثر فیلسوفان حکمت متعالیه برآنند که اراده و مشیت الهی همان علم به نظام اصلح است. چون اراده را به علم برمی‌گردانند، بنابراین اراده حق تعالی را از صفات ذاتی پروردگار می دانند. اما علامه طباطبایی در برخی از بیاناتشان اراده خدا را از صفات فعلی می‌داند. در مقابل متون دینی و آیات و روایات اراده الهی را به علم برنمی‌گردانند و برآنند که اراده غیر از علم است. از بحث‌های دیگری که مترتب بر بحث اراده و مشیت الهی است بحث قضا و قدر، جبر و اختیار و بداء می باشد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نحوه آشنایی مسلمانان با معارف عقلانی یونان و چگونگی راهیابی آن به جهان اسلام است. روش تحقیق در این پژوهش، ر وش کتابخانه ای است. فصل اول اختصاص به یونانی مابی و مدارس فلسفی اسلام و ظهور مدرسه بغداد و بالاخره نوشتارهای فلسفی و زندگی و آثار مترجمان عصر نهضت در فصل سوم مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد: دنیای یونان بوسیله فلاسفه بزرگی نظیر افلاطون، ارسو و دیگر متفکران آن، فرهنگی حیات بخش و پویا به معرض نمایش در مقابل جهانیان نهاد. مجموعه معارف یونان به قسمتهای مختلف جغرافیای عالم انتقال یافت و دراین میان دنیای اسلام نیز سهمی رادارابود. از مظاهر نیرومندیونانی مابی که در این انتقال سهم به سزایی اشتند،مدرسه فلسفی اسکندریه و دانشگاههای فلسفی سریانی بودند. سریانیان به وسیله مدارسی همانند موسسه رهاه، حران، نصیبین و .... توانستند به عنوان حلقه های زنجیر انتقال تمدن یونان عمل نمایند وبعضی از فارغ التحصیلان این مدارس سمت دفاع از عقاید مسیحیت را در درون مرزهای ایران بدست آوردند. سریانیان به ارسطو علاقه مند بوده و منطق وی را از راه آثار نوافلاطونی مدرسه اسکندریه شناختند. سرزمینهای سریانی ماوی و مسکن مترجمان بزرگی چون ثابت بن قره بود. دانشگاه جندی شاپور نیز از مراکز مهم علمی بود که عامل انتقال طب ایرانی و فلسفه یونانی به سرزمینهای اسلامی شد. و نیز برخی از کتب آئینهای مذهبی ایرانیان نیز به عربی ترجمه شد و مسلمانان با عقاید ایرانیان قدیم آشنا شدند. دراین میان عرب جاهلی از تفکرات و رهاوردهای عقلانی بهره نداشت و تنها به لغت و زبان عرب اهمیت می دهد، قرآن کریم و احادیث نبوی به عنوان دو عامل محرک و نیرومند در تشویق عرب به تفکر و تدبر عمل نمودند. خالدبن یزید بن معاویه نخستین اموی بود که شائق به ترجمهه و آشنایی با علوم یونان بود. ولی در این عصر هیچ اثر فلسفی ترجمه نشد. درعصر عباسی، مسلمانان به ترجمه آثار فلسفی بونان شائق شدند، در ابتدا آثار طبی ترجمه شد و سپس آثار منطقی و فلسفی به حوزه اسلامی راه یافتند. بیت الحکمه به عنوان مرکز ترجمه آثار فلسفی و غیر فلسفی یونان تاسیس و گسترش یافت. انگیزه اصلی خلف در حرکت ترجمه، تشدید مناقشات کلامی از سوی فرقه ها و نحله های مختلف و مجهز به فلسفه و منطق می باشد. دراین میان اهل حدیث و سنت از مخالفان سرسخت فلسفه و منطق محسوب می شدند. دنیاز شیعه نیز وضعیتی مشابه داشت. دانشمندان شیعه، بخصوص آنانکه مقید به نصوص کتاب و حدیث بودند، مخالفت خود را آغاز کرده و کتابهایی در رد فلاسفه و مناطقه تدوین کردند. البته دلیل اصلی این مساله، مخالفت با کج فهمی ها و اشتباهاتی است که اشتباها" به فلسفه نسبت داده می شد.