جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این گزارش به هوش مصنوعی از منظر مطالعات مبنایی و وجود ‌شناختی می‌پردازد و بدین منظور، پس از ذکر تاریخچه‌ای از روند شکل‌گیری هوش مصنوعی و اهداف آن، ابتدا دو رویکرد کلاسیک و جدید در ساخت هوش مصنوعی را توضیح می‌دهد. سپس هوش مصنوعی قوی را به مثابه یک غایت و چشم‌انداز مهم نزد بسیاری از مهندسان این حوزه تبیین کرده و از میان اشکالاتی که فیلسوفان به رویکردها و اهداف هوش مصنوعی وارد کرده‌اند، چهار اشکال مهم را شرح می‌دهد و اشکال مهم دیگری را جداگانه و علاوه بر اشکالات مذکور ذکر می‌کند. البته از آن‌جا که گزارش صرفاً به جنبه‌های وجودشناختی مربوط می‌شود، از ساحت ادبیات فلسفه ذهن و علم‌النفس اسلامی خارج نشده و مباحث مربوط به اخلاق هوش مصنوعی را – به عنوان یکی دیگر از ساحت‌های فلسفی بحث پیرامون هوش مصنوعی - کنار گذاشته است. نویسنده در انتها با مراجعه به منابع بومی فلسفی، توضیح می‌دهد که هوش مصنوعی و آگاهی مصنوعی – لااقل در برخی جنبه‌های آن – مطابق علم‌النفس حکمت متعالیه، امکان عقلی دارد و قابل انکار قطعی نیست.

این مقاله یک­دسته از اساسی­ترین نظریات فیلسوفان تحلیلی در تبیین «آگاهی پدیداری» را بررسی می‌‌کند. نویسنده ابتدا مفهوم «آگاهی پدیداری» را تبیین و چند دسته­بندی از نظریاتی که در تحلیل و تبیین آگاهی پدیداری ارائه شده، نقل می‌‌نماید. مقاله در ادامه با توضیح چراییِ دشواری تبیین آگاهی پدیداری در سنّت فلسفه فیزیکالیستی، به سراغ نقل و نقد یک­دسته از مهم­ترین این نظریات می‌‌رود که به «نظریات بازنمودی» معروف­ هستند. نویسنده، هر یک از سه نظریه شناخته‏شده در نظریات بازنمودی («بازنمایی درجه اوّل» (FOR)، «تفکّر درجه دوّم» (HOT)، و «تجربه درجه دوّم» (HOE)) را مطرح و اشکالات وارد بر هرکدام را بررسی می‌‌کند. مقاله در پایان به این نتیجه می­رسد که دسته نظریات بازنمایی، در ظاهر توانایی و کارآیی لازم برای تبیین «آگاهی پدیداری» را ندارند و در برابر برخی اشکالات مشترک یا اختصاصی، متزلزل به نظر می­رسند

مسئله ذهن-بدن، مسئله چیستی ذهن، چیستی بدن و چیستی رابطه میان آن دو است. این رساله به مطالعه مقایسه‌ای جنبه‌هایی از هایلومورفیزم معاصر (با تقریر ویلیام جاورسکی) و علم‌النفس فلسفی در سنت اسلامی (با تقریر ملاصدرای شیرازی) می‌پردازد و در قلمرو متافیزیک ذهن قرار می‌گیرد. مطابق هایلومورفیزم، «ساختار» اصل پایه هستی‌شناسانه و اصل پایه تبیینی است. ساختار سبب چیستی خاص شیء ساختارمند، ملاک این‌همانی آن در طول زمان و در خلال تغییرات، و منبع توان‌های ویژه آن است. ساختار افزون بر نقش‌های نظری وجودشناسانه، تبیینی و وحدت‌بخشی، نقش نظری ذهن‌شناسانه نیز دارد. ساختار هایلومورفیک مستقل از علائق توصیفی و تبیینی ما موجود است و گفتمان ساختاری به گفتمان غیرساختاری تحویل‌پذیر نیست. جاورسکی وجودشناسی فرد-ویژگی خاصی را چارچوب نظریه خود قرار داده است و هریک از فرد و ویژگی را بنیادین و تحویل‌ناپذیر به دیگری می‌داند. در این وجودشناسی، افراد عامل‌های اصلی‌اند و با ویژگی‌های خود توان‌مند می‌شوند. جاورسکی ویژگی را از سنخ تروپ و از جنس توان می‌‌داند و معتقد است که ساختار ویژگی خاص فرد ساختارمند است، یعنی توان ساختارمند کردن مواد. او ساختارها را بر دو قسم فردساز و فعل‌ساز تقسیم کرده است. طبق هایلومورفیزم، ترکیب تنها زمانی روی می‌دهد که موادی ساختارمند شوند و فردی بدیع پدید آید. از منظر جاورسکی تمام توان‌های افراد ساختارمند ضرورتاً بدن‌مند و تجسم‌یافته‌اند (تز بدن‌مندی) و بر این اساس معتقد است که تمایز ذهنی-فیزیکی تمایزی اصیل نیست و ساخته علائق گوناگون توصیفی و تبیینی ماست. در علم‌النفس صدرایی، صورت نوعیه متناظر ساختار در نظریه جاورسکی به نظر می‌رسد و همان نقش‌های نظری را دارد که ساختار دارد. وجودشناسی وجود-حیثیت را می‌توان چارچوب نظری متناظر در علم‌النفس صدرایی دانست. در این وجودشناسی وجود عامل اصلی است و با حیثیات خود توانمند می‌شود. ملاصدرا صورت را نحوه وجود می‌داند و بنابراین نفس از منظر او نحوه وجود بدن است. نفس و بدن ترکیبی اتحادی را می‌سازند و تعلق نفس به بدن، ذاتی است. بدن حقیقی نفس بدن نامتعین است که مقاطع زمانی متعینی دارد. علم‌النفس ملاصدرا نیز به‌گونه‌ای تز بدن‌مندی را می‌پذیرد، هرچند وی معتقد است برخی افعال نفسانی بدن‌مند نیستند. این نکته را می‌توان با تز تشکیکی و ذومراتب بودن نفس در این علم‌النفس توجیه کرد. همچنین می‌توان از اصیل نبودن تمایز نفس و بدن در علم‌النفس ملاصدرا دفاع کرد، بدین معنا که هر فعل انسانی دارای جنبه‌ای بدنی و جنبه‌ای نفسانی است و این دو جنبه از هم مستقل و جدا نیستند.

این مقاله در پی تبیین پارادایم حاکم بر فلسفه ذهن در دوران معاصر است. نویسنده با روش تحلیلی، پس از ذکر کلیاتی در باب نگرش پارادایمی توماس کوهن، در پی توضیح این مطلب برآمده که پاردایم حاکم بر فلسفه ذهن معاصر، شدیداً متاثر از علوم تجربی – اعم از فیزیک، روان شناسی تجربی، زیست شناسی، علوم اعصاب، علوم کامپیوتر – بوده است . حکومت پارادایم مذکور را می توان در برخی مسائل و مباحث محوری در فلسفه ذهن معاصر، مانند «تبیین ناپذیری کیفیت های پدیداری»، «اصل سادگی (تیغ اُکام) و حذف ویژگی های ذهنی غیرفیزیکی»، «اصل بستار علل فیزیکی و انکار علیت ذهن به فیزیک» و … مشاهده نمود. این مقاله با پرداخت مفصل به نمونه های مذکور، نشان می دهد تعهدات پارادایمی فیلسوفان ذهن در دوران معاصر، چه تبعاتی در اولویت یابی معضل ها، نحوه پردازش مسائل، و گزینش رویکرد پاسخ گویی به آنها، به دنبال داشته است.

این مقاله به دسته‏ای خاص از اشکالات علیه تئور‏های بازنمودگرایی درباره تجربیات پدیداری می‏پردازد. نویسنده در ابتدا توضیحی درباره تئوری‏های بازنمودگرایانه ارائه کرده و برخی تقسیم‏بندی‏ها از تئوری‏های مذکور در این مقاله را شرح داده است. سپس یک دسته از اشکالات در مقابل تئوری‏های بازنمودگرایی که شمول و اطلاق این تئوری‏ها نسبت به تمامی حالات پدیداری را زیر سؤال می‏برد، بحث شده است تا توانایی تئوری‏های بازنمودگرایی در تبیین تمامی حالات پدیداری، ارزیابی شود. این بخش از مقاله، دو اشکال درباره خصیصه پدیداری احساسات بدنی و خصیصه پدیداری حالات التفاتی را به تفصیل، ذکر کرده که اشکال اوّل، دامنه فراوانی در ادبیات بحث دارد و اشکال دوّم نیز توسّط نویسنده مطرح شده است. در انتها با بررسی پاسخ‏های بالفعل و بالقوّه طرفداران بازنمودگرایی، این جمع‏بندی به دست می آید که تئوری مذکور از پس اشکال مربوط به احساسات بدنی، بر می‏آیند. اما در مورد حالات التفاتی، این تئوری‏ها باید برخی تبیین‏های خاص برای پاسخ به اشکال، ارائه کنند.

این مقاله به بررسی کارآمدی تئوری بازنمودگرایانه مایکل تای در پاسخ به یکی از مهم‏ترین اشکالات می‏‏پردازد: آزمون فکری زمین معکوس که نظریه تای در باب تجربه پدیداری را به چالش می‏کشد. او اما دو پاسخ در برابر این اشکال مطرح کرده که مقاله پیش رو، هر دو پاسخ را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داده است.بنا به استدلالات نویسنده مقاله، پاسخ اوّلیه تای به آزمون زمین معکوس– با وجود توانمندی در برابر برخی اعتراضات و صرفنظر از برخی لازمه ‏های عجیبی که دارد – اما با اشکالی مهم مواجه است که در نهایت، خود تای نیز آن را می‏پذیرد. همچنین پاسخ دوم و نهایی تای با یک مثال خلاف واقع در باب طیف معکوس (که نویسنده مقاله مطرح می‏‏کند)، به چالش کشیده و نقد می‏شود.در نهایت مقاله به این جمع ‏بندی می‏رسد که تلاش مایکل تای برای نجات تئوری بازنمودگرایانه برون‏گرا در برابر اشکال زمین معکوس، نتیجه نداده و به نظر می‏رسد این نظریه همچنان باید در پی پاسخی برای رهایی از اشکال مذکور باشد.

این مقاله، کارآمدی تئوری‏های بازنمودگرایی مرتبه‌ی اوّل برای تبیین خصیصه‌ی سوبژکتیو تجربیات پدیداری را موردبررسی قرار می‏دهد. نویسنده پس از توضیحی کوتاه درباره‌ی بازنمودگرایی، به سراغ توضیح مسأله‌ی این مقاله می‏رود: تبیین خصیصه‌ی سوبژکتیو تجربیات که علاوه بر خصیصه‌ی کیفی، معضل دشوار فیزیکالیسم برای تقلیل پدیدارشناسی به حیث التفاتی است. نویسنده به تئوری‏های کارکردگرایانه‌‌ی شومیکر و خودبازنمودگرایانه‌ی کریگل برای تبیین خصیصه‌ی سوبژکتیو اشاره می‏کند و اشکالات وارد بر آن‏ها را شرح می‏دهد. سپس به داعیه‌ی سایر بزرگان بازنمودگرایی می‏پردازد که تأمین خصیصه‌ی سوبژکتیو را در قالب همان فرایند بازنمایی و بی‏نیاز از تئوری‏پردازی مجزا، در نظر می‏گیرند. وی با توضیح و بررسی فرایند بازنمایی، نتیجه می‏گیرد که فرایند مذکور، از عهده‌ی تبیین خصیصه‌ی سوبژکتیو تجربه برنمی‏‏آید و همان مسأله‌ی دشوار و شکاف تبیینی، عود می‏کند.

در این مقاله، نخست با تبیین نظریه تأثیر قصد بر مشروعیت عمل (DDE) و شرح محدوده دقیق ادّعای آن، در ادامه ادلّه مخالفان این نظریه در قالب پنج دسته دلیل ارائه می‌گردد. سپس پاسخ و ادلّه طرفداران DDE بیان می‌شود که ضمن ردّ استدلال‌های طرف مقابل، شواهدی برای تثبیت ادّعای خویش عرضه داشته‌اند. نگارنده با ارزیابی آرای دو گروه، به این جمع‌بندی می‌رسد که دلایل مخالفان DDE، آن اندازه قوّت ندارد که بتواند ادّعای شهودی این نظریه را زیر سؤال ببرد و تلاش‌های ایشان برای ارائه تبیین‌های متفاوت، چندان موفّق به نظر نمی‌رسد. در بخش پایانی مقاله نیز یک نوع بررسی مقایسه‌ای با آرای فقیهان اصولی درباره اصل تأثیر قصد بر مشروعیت عمل انجام گرفته است که نشان می‌دهد بیشتر ایشان با چنین اصلی موافق بوده‌اند. نیز در ادامه، بحث «تجرّی» در اصول فقه مطرح شده است که منشأ مناقشه‌های گسترده در باب تأثیر قصد بد فاعل بر نامشروع‌شدن فعل بوده است. نگارنده با ذکر ادلّه هر دو گروه در این مسئله، سرانجام به این نتیجه می‌رسد که استدلال موافقانِ تأثیر قصد فاعل بر عدم مشروعیت تجرّی قوی‌تر می‌باشد.