جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله‌‌ ما كه با نام «گامهاي پسين در فلسفه برين، گام مبادي» نام گذاري شده است، شامل يك ديباچه، و دو بخش است. در ديباچه كه تحت عنوان «مباحث مقدماتي» است، به نكات مقدماتي مثل ضرورت فلسفه‌سازي، پيشينه، هدف، پرسشهاي أصلي و فرعي، فرضيه‌ها، و نوآوري‌هاي تحقيق پرداخته شده است. و بخش أول رساله كه با عنوان «فلسفه از نگاه ديگران» نام‌گذاري شده است، خود شامل يك مقدمه با عنوان «تمهيدات» و سه فصل است، هر فصل نيز دو مبحث و هر مبحث چندين گفتار دارد، در مقدمه اين بخش عمدتاً به بحث حكم‌ناپذيري «وجود» و نكات مربوط به آن، كه زيربناي نقدهائي است كه در بخش أول به مكاتب سه‌گانه وارد شده، پرداخته شده است. فصل أول بخش أول، شامل دو مبحث است كه در مبحث أول، مبادي و مسائلي أصلي فلسفه مشائي، إرائه و مستند سازي شده، و در مبحث دوم مطالب مبحث أول نقد شده است. فصل دوم اين بخش نيز شامل دو مبحث است كه در مبحث أول، مبادي و مسائلي أصلي فلسفه إشراقي إرائه و مستند سازي شده، و در مبحث دوم مطالب مبحث أول نقد شده است. همچنين فصل سوم اين بخش، شامل دو مبحث است كه در مبحث أول مبادي و مسائلي أصلي فلسفه متعالي صدرائي إرائه و مستند سازي شده، و در مبحث دوم مطالب مبحث أول نقد شده است. بخش دوم رساله كه با عنوان «فلسفه از نگاه ما» نام‌گذاري شده است، شامل دو فصل، و هر فصل شامل دو مبحث، و هر مبحث شامل چندين گفتار است. در مبحث أول از فصل أول بخش دوم با هشت گفتار به مباحث مقدماتي مربوط به موضوع فلسفه أولي از نگاه ما پرداخته شده است. و در مبحث دوم همان فصل أول، با دو گفتار در مورد خود موضوع فلسفه أولي از نگاه ما، مطالبي إرائه شده است. و در مبحث أول از فصل دوم بخش دوم با سه گفتار به مباحث مقدماتي در باره مبادي تصديقي فلسفه أولي پرداخته شده است؛ و در مبحث دوم از همين فصل با ده گفتار مهم‌ترين مبادي تصديقي فلسفه أولي إثبات گرديده است.

اين کتاب که با موضوع «مناظرات وحدت وجود» و تحت عنوان «كثرت يا وحدت وجود» منتشر شده حاصل مناظراتی است که بین این جانب حسین عشاقی و فاضل گرامی حجه الاسلام و المسلمین آقای غلامرضا فیاضی ، در مورد ارزیابی برخی از براهین مسأله «وحدت شخصی وجود» است. در مباحث این چهار بخش، اینجانب حامی وحدت وجود و تمامیت برهانهای مورد بحث آن، بودم، و جناب آقای فیاضی ناقد آنها. كتاب شامل پنچ بخش است كه بخش اول آن تحت عنوان «تمهيدات پيش از گفتگو» جزء مجموعه مناظرات نيست، بلكه اين جانب آن را به مجموعه مناظرات افزودم تا به‌صورت گذرا إشاره‌اي به ديدگاه‌هاي مهم در باب وحدت يا كثرت وجود، و نقاط ضعف و قوت اين ديدگاه‌ها شده باشد. چهار بخش باقي‌مانده يعني از بخش دوم تا پايان كتاب، همه مناظراتي است که بين طرفين إدامه داشته است، سخنان جناب آقاي فياضي با عنوان «ف» و سخنان اينجانب با عنوان «ع» نشانه‌گذاري شده است، و سؤالهائي كه أحيانا از ناحيه افراد حاضر در مجلس مناظره طرح شده با عنوان «افراد كلاس» معين گرديده‌ است. در بخش دوم كتاب، برهان ابوحامد محمد تركه اصفهاني، و در بخش سوم و چهارم برهان صائن الدين تركه، و در بخش پنجم برهان قيصري، بر وحدت شخصي «وجود» مورد بحث و مناظره قرار گرفته، بخش سوم و چهارم گرچه همه بحثهايش مربوط به يك برهان است، ولي به‌خاطر انبوهي مطالب مورد بحث در اين برهان، قسمتي كه راجع به رابطه وحدت وجود و نحوه وجود كلي بود، بدون اين كه ساختار مناظره دگرگون گردد به بخش چهارم اختصاص داده شد. در مباحث اين چهار بخش، اينجانب حامي وحدت وجود و تماميت برهانهاي مورد بحث آن، بودم، و جناب آقاي فياضي ناقد آنها، و بر همين مبنا در عنوانهائي كه براي ساختار كتاب و فصل بندي آن تنظيم شده، از جناب آقاي فياضي با عنوان «ناقد» نام برده شده است.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

باورود نظریه «اصالت وجود در تحقق» از عرفان به فلسفه توسط صدرالمتألهین در قرن یازدهم تحول بزرگی در فلسفه شکل گرفت. او مصداق این نظریه را دو مورد قرار داد: اول حقیقت لابشرطی «وجود» که در عرفان هم سابقه داشت؛ دوم وجودات خاص امکانی که در عرفان سابقه نداشت. پس بر اساس تعمیم او وجودات خاص امکانی نیز اصیل و موجود بالذات شدند و این مستلزم پذیرش وجوب ذاتی آنها بود که مقبول و معقول نبود. صدرالمتألهین خود به این اشکال متفطن بود و برای حل اشکال دو پاسخ ارائه کرد: یکی بر اساس فرق بین معنای «بالذات» در دو تعبیر «واجب‎الوجود بالذات» و «موجود بالذات» و دیگر بر اساس فرق بین «ضرورت ذاتی» و «ضرورت ازلی»؛ ولی هیچ یک از دو پاسخ، رافع اشکال نبودند و این، اضطرابی را در آرای خود صدرالمتألهین به وجود آورده است؛ لذا او در برخی آثارش از تعمیم خود عقب‏نشینی کرده است.

چیزی که علامه‌طباطبایی را برجسته کرده، این است که او معیار این گونه فلسفه را ذات خداوند قرار داده و خدا را محور تحقق چنین فلسفه‌ای معرفی کرده است.

از دیرباز گرایش به عرفان و معنویت در میان ملل مختلف رواج داشته است; گاه به صورت سنت عرفانی و گاه به صورت یک گرایش فردی. در این زمینه می‌توان از سنت‌های کهن شرقی مانند هندوئیسم، بودیسم، سنت عرفانی مسیحی و اسلامی یاد کرد. امروزه نیز همچون گذشته در محافل اسلامی و حوزه‌های علمیه، هم فلسفه یکی از موضوعات مورد علاقه اندیشمندان است و هم عرفان از موضوعات پرطرفدار. اما فلسفه عرفان از موضوعات ناب روزگار ماست. فلسفه عرفان حاوی تأملات عقلی درباره عرفان است. فیلسوف عرفان را از بیرون نگاه نموده و درباره حقیقت، مبادی، روش‌ها و نسبت عرفان با دیگر امور بحث می‌کند. بحث از چیستی عرفان، مقدار اعتبار و ارزش معرفت‌شناختی یافته‌های عرفانی، تفاوت تجربه و تعبیر، نسبت عرفان و عقل، زبان عرفانی، و رابطه عرفان با دین و اخلاق از موضوعات مورد بحث در این گفتوگو است.

در بارة اين سؤال كه آيا بي‌ايمانان در قيامت گرفتار عذاب جاودانه هستند؟ (چنانكه مفاد برخي نصوص ديني است) يا اين كه عذابشان منقطع مي‌شود؟ (كه مفاد برخي أدله ديگري است)؛ و اين سؤال كه آيا اصلا بين اين دو ادعا تعارضي هست؟ انظاري از سوي صاحب نظران مطرح شده است؛ ولي به نظر نگارنده جاودانگي عذاب و انقطاع آن هر دو درست و حق‌اند؛ و تعارض بدوي بين اين دو ديدگاه، بدين صورت قابل حل است كه موضوع جاودانگي عذاب، بي‌ايماناني هستند كه بي‌ايمانيشان محفوظ است و موضوع انقطاع عذاب، بي‌ايماناني هستند كه در قيامت از بي‌ايماني توبه مي‌كنند و مؤمن مي‌شوند؛ بنابراين بدون نياز به عقب‌نشيني از ظواهر نصوص، تعارض منتفي است؛ و جاودانگي عذاب و انقطاع آن هر يك در موضوع خود حق و درست است.